Ξεκίνησε σήμερα 3/10 το bazaar του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης στο Παλαιό Χρηματιστήριο (και ηλεκτρονικά στη σελίδα του ΜΙΕΤ) κι εμείς σας προτείνουμε 10+1 βιβλία που αξίζουν (αν τα προλάβετε!). Ο Όμηρος, η αρχαιοελληνική κοινωνία, η χρήση των εικόνων ως προπαγάνδα από τον Αύγουστο, αλλά και ο κινηματογράφος του Τάκη Κανελλόπουλου και ο τρόπος που διαβάζουμε τη ζωγραφική είναι μερικά μόνο από τα θέματα των βιβλίων που θα βρείτε παρακάτω.
#1 Ανταπόδοση και τελετουργία | O Όμηρος και η τραγωδία στην αναπτυσσόμενη πόλη-κράτος - Ρίτσαρντ Σίφορντ
Μετάφραση: Βάιος Λιαπής
Mε τρόπο πρωτότυπο και συναρπαστικό, συνδυάζοντας την εμβριθή μελέτη βασικών αρχαιοελληνικών κειμένων με την ανθρωπολογία και την κοινωνικοπολιτική ιστορία, το βιβλίο αυτό επιχειρεί να κατανοήσει την ανάπτυξη της πρώιμης αρχαιοελληνικής γραμματείας μέσα από το πρίσμα της διαμόρφωσης του κράτους. Oι διαφορές στην αναπαράσταση της τελετουργίας και της ανταπόδοσης (είτε πρόκειται για ανταλλαγή δώρων είτε για εκδίκηση) ανάμεσα στο ομηρικό έπος και την αθηναϊκή τραγωδία δεν μπορούν να ερμηνευτούν μόνο με λογοτεχνικούς όρους· απαιτούν ιστορική εξήγηση. O Όμηρος είναι προϊόν της πόλης-κράτους σε ιστορικό στάδιο προγενέστερο της τραγωδίας. H ανάπτυξη της πόλεως και οι συνακόλουθες εξελίξεις, ιδίως στους τομείς του νόμου και του νομίσματος αλλά και στην άσκηση της τελετουργίας, επηρεάζουν αποφασιστικά την αποκρυστάλλωση της ομηρικής αφηγηματικής παράδοσης, τη διαμόρφωση του ιδιότυπου είδους της τραγωδίας, καθώς και ορισμένα στοιχεία της σκέψης της εποχής. H τραγωδία καθρεφτίζει και επιβεβαιώνει τη μετάβαση από μια μορφή κοινωνίας σε άλλη, από ένα δίκτυο ανταποδοτικών σχέσεων, χαρακτηριστικό κοινωνιών όπου το κράτος είναι εν πολλοίς αδύναμο ή απόν, στην οργάνωση των πολιτών γύρω από ένα ή περισσότερα κέντρα: τους θεσμούς και τις λατρείες της πόλεως.
#2 Αρχαία ελληνική κοινωνία - Άντονι Άντριους
Μεταφραση: Ανδρέας Παναγόπουλος
Ο συγγραφέας προσπαθεί να καθορίσει τα βασικά διακριτικά γνωρίσματα του πολιτισμού εκείνου ο οποίος άρχισε να αναπτύσσεται με την εισαγωγή της γραφής, απέκρουσε την περσική εισβολή, διασπάστηκε κατά τον μακροχρόνιο Πελοποννησιακό Πόλεμο και νικήθηκε από τη Μακεδονία το δεύτερο μισό του 4ου αιώνα. Με αφετηρία τη φυλετική διαίρεση και οργάνωση των πολιτών στις αρχαϊκές πόλεις-κράτη, φτάνει ώς την πολιτική διαίρεση και την οργάνωση σε δήμους στην εξελιγμένη μορφή της δημοκρατίας. Αναλύει την κοινωνική διαστρωμάτωση, με βάση τον οικονομικό και κοινωνικό ρόλο των γαιοκτημόνων, των χωρικών και των αποίκων, των εμπόρων, των "δημιουργών" και των δούλων. Δίνει εύστοχα τις βασικές γραμμές του κράτους κι αυτού που σήμερα θα ονομάζαμε κυβέρνηση, καθώς και του μηχανισμού της δικαιοσύνης και των δικαστηρίων, και εξετάζει τις κοινωνικές αξίες και τις κοινωνικές τάξεις.
#3 Το αρχαίο ελληνικό δράμα ως παράσταση | Μια εισαγωγή - Ντέιβιντ Ουάιλς
Μεταφραση: Ελένη Οικονόμου
Το αρχαίο ελληνικό θέατρο δεν γινόταν αντιληπτό ως "τέχνη" όπως την εννοεί η σύγχρονη ορολογία. Δεν μπορούμε επομένως να το κατανοήσουμε αν το απομονώσουμε από άλλες δραστηριότητες πολιτικής και τελετουργικής φύσης. Σύμφωνα με τον Ντέιβιντ Ουάιλς, οι μοναδικές ιδιότητες της ελληνικής δραματικής γραφής συνδέονται άρρηκτα με τη μοναδικότητα του ελληνικού πολιτικού εγχειρήματος, το οποίο απαιτούσε από το κοινό να συμμετέχει ενεργά σε όλες τις εκδηλώσεις του δημόσιου βίου και να μη μένει απλός θεατής. Το αρχαιοελληνικό θέατρο ήταν αδιαχώριστο από τον δημοκρατικό τρόπο ζωής και επομένως ήταν κατ’ ανάγκην "πολιτικό": αντικείμενό του ήταν η ευημερία της πόλης-κράτους και η επιτέλεσή του ήταν μέρος της διαδικασίας που μετέτρεπε ένα σύνολο ανδρών σε πόλη. Ο Ουάιλς αποδίδει κεντρική θέση στην έννοια της "επιτέλεσης" και αναλύει το αρχαίο ελληνικό δράμα ως εκδήλωση ενός αξιοθαύμαστου πολιτισμού που καλλιέργησε πολλά είδη επιτέλεσης.
#4 Τραύμα: Πρόκληση και φροντίδα του τραύματος στην αρχαία Ελλάδα -Στέφανος Γερουλάνος / Ρενέ Μπρίντλερ
Τριάντα έξι ολόκληρα χρόνια ο Σ. Γερουλάνος συνέλεγε διαφάνειες, φωτογραφίες και καρτποστάλ από παραστάσεις σε αρχαία αγγεία, στήλες και τοιχογραφίες που απεικονίζουν επεμβάσεις και θεραπείες τραυμάτων στην Αρχαιότητα. Κατά καιρούς χρησιμοποιούσε μέρος του υλικού σε διαλέξεις. Το ενδιαφέρον που έδειξαν οι επιστημονικοί κύκλοι, καθώς και ο ενθουσιασμός του βοηθού του Δρ Ρενέ Μπρίντλερ, του έδωσαν την ιδέα για το βιβλίο το οποίο κυκλοφόρησε στα γερμανικά το 1994.
Ο ακριβής και γλαφυρός λόγος και η έξοχη εικονογράφηση ζωντανεύουν τους τραυματισμούς κατά τους αθλητικούς αγώνες, τον πόλεμο, το κυνήγι και τα ατυχήματα της καθημερινής ζωής. Οι εικόνες συνοδεύονται από κατατοπιστικές λεζάντες αποτελώντας αφ’ εαυτών ένα πολύτιμο λεύκωμα. Σε ιδιαίτερα κεφάλαια οι συγγραφείς πραγματεύονται τις ποικίλες μορφές ιατρικής φροντίδας και την πρόοδο της αρχαίας ελληνικής ιατρικής από τον Μύθο στον Λόγο, καταδεικνύοντας συνάμα την πολλαπλή διαχρονική σημασία της εξέλιξης αυτής για τον άνθρωπο.
#5 Ιστορία της αρχαίας Ελλάδας: Από την κρητομυκηναϊκή εποχή ως το τέλος των κλασικών χρόνων - Βόλφγκανγκ Σούλερ
Μεταφραση: Αφροδίτη Καμάρα, Χριστίνα Κοκκινιά
Το βιβλίο παρουσιάζει την αρχαία ελληνική ιστορία από τα κρητικομυκηναϊκά χρόνια ώς την εποχή του Φιλίππου Β’ της Μακεδονίας. Το βιβλίο αυτό, όπως και όλοι οι τόμοι της ίδιας σειράς, εμφανίζει μια ιδιαίτερη διάταξη της ύλης. Σε ένα πρώτο, αφηγηματικό και συνθετικό μέρος καταγράφεται περιεκτικά η εικόνα της περιόδου βάσει των αρχαίων πηγών και των λίγο πολύ κοινών, συμπερασμάτων της νεότερης ιστορικής έρευνας. Στο δεύτερο μέρος παρέχεται μία εξίσου σημαντική ιστοριογραφική ανάλυση, μια "γενετική εικόνα” θα λέγαμε, ακριβώς αυτών των ερευνών και του αντίστοιχου συνεχιζόμενου επιστημονικού διαλόγου με τις επιμέρους θέσεις και αντιθέσεις του. Τέλος, ένα τρίτο μέρος αποτελεί συστηματικό κατάλογο, κατά αύξοντα αριθμό, της σημαντικότερης διεθνούς βιβλιογραφίας πάνω στα ίδια θέματα: έτσι οι βιβλιογραφικές παραπομπές στα δύο προηγούμενα μέρη γίνονται απλώς με το όνομα του εκάστοτε συγγραφέα και τον αύξοντα αριθμό μελέτης.
#6 Η πολιτική οικονομία του Αριστοτέλη - Θεόδωρος Π. Λιανός
Στο βιβλίο αυτό επιχειρείται μια συστηματική και αναλυτική παρουσίαση των οικονομικών ιδεών και θεωριών του Αριστοτέλη. Ο μεγάλος φιλόσοφος διατύπωσε οικονομικές ιδέες και θεωρίες που παραμένουν επίκαιρες και σημαντικές, παρότι έχουν παρέλθει είκοσι τέσσερις αιώνες από την εποχή που διατυπώθηκαν. Ο άριστος βίος, η οριακή χρησιμότητα, το κράτος ευημερίας, η διαφάνεια και ο απολογισμός στη διαχείριση του δημόσιου χρήματος, το μέγεθος του πληθυσμού και η σχέση του με την εδαφική έκταση της χώρας αποτελούν και σήμερα ιδιαιτέρως σημαντικά ζητήματα. Και οι προτάσεις του Αριστοτέλη για ισοσκελισμένο προϋπολογισμό, για έλεγχο στη δημόσια διοίκηση και αυστηρή λογοδοσία των κυβερνώντων, για τη διατήρηση ενός σταθερού νομικού πλαισίου, για την εφαρμογή της μεσότητας και την αποφυγή των άκρων στην κατοχή πλούτου, για την ένταξη των φτωχών πολιτών στην παραγωγική διαδικασία διατηρούν την αξία τους και για τη σύγχρονη εποχή. Η παρουσίαση της "Πολιτικής Οικονομίας του Αριστοτέλη” γίνεται με όρους οικείους και συνεπώς κατανοητούς από τον σημερινό αναγνώστη.
#7Ο Αύγουστος και η δύναμη των εικόνων - Πάουλ Τσάνκερ
Μετάφραση: Μίλτος Πεχλιβάνος, Γιάννης Πάγκαλος
Επί των ημερών του Αυγούστου γεννιέται στη Ρώμη ένας κρατικός μύθος που καθορίζει ολόκληρο τον κόσμο των εικόνων της εποχής εκείνης. Ο μύθος αυτός δεν σφραγίζει μόνο τα έργα τέχνης αλλά και όλες τις μορφές κοινωνικού γίγνεσθαι που συμπυκνώνονται σε εικόνες: θρησκευτικές τελετουργίες, κρατικές εκδηλώσεις, φιλικές συναναστροφές. Κρίνοντας από τη σύγχρονη εποχή, θα εικάζαμε ότι λειτουργούσε ένας μηχανισμός προπαγάνδας. Τι συνέβαινε όμως στην πραγματικότητα μας το αποκαλύπτει αυτό το απολαυστικό βιβλίο, το οποίο φωτίζει σε πρωτόγνωρο βάθος την κοινωνία και τη νοοτροπία της εποχής του Αυγούστου.
#8 Πώς διαβάζεις έναν πίνακα ζωγραφικής - Λουί Μαρίν
Μεταφραση: Αλέξανδρος Δασκαλάκης
Διαβάζουμε ένα γράμμα, ένα ποίημα, ένα βιβλίο. Πώς διαβάζουμε όμως ένα έργο τέχνης; Έναν πίνακα ζωγραφικής τον κοιτάζουμε, μπορεί να τον θαυμάζουμε αμέσως ή να μας αφήνει αδιάφορους, ακόμη και να μας δυσαρεστεί, και τότε τον προσπερνάμε. Όταν όμως τον παρατηρούμε επίμονα, και βέβαια πάντα από απόσταση, όπως στην αίθουσα ενός μουσείου, νιώθουμε ότι σταθήκαμε ώρα μπροστά του όχι μόνο επειδή μας ευχαριστεί η θέασή του, αλλά γιατί ακριβώς έχει και κάτι να μας πει, να μας αφηγηθεί. Αρχίζουμε τότε και αναγνωρίζουμε ότι, "γραμμένος” σε μια δική του γλώσσα, ο πίνακας απαιτεί από μας να τον "διαβάσουμε”.
Αυτή την παράδοξη αναγνωστική λειτουργία της ιδιωματικής γλώσσας της ζωγραφικής επιχειρεί να αναλύσει στο δοκίμιό του ο Λουί Μαρέν.
#9 Η κινηματογραφική μορφή του πόνου και της οδυνηρής αναπόλησης | Ο μοντερνισμός του Τάκη Κανελλόπουλου - Παναγιώτα Μήνη
Το βιβλίο αυτό αποτελεί την πρώτη επιστημονική μονογραφία για το κινηματογραφικό έργο του Τάκη Κανελλόπουλου (1934-1990), του ξεχωριστού δημιουργού από τη Θεσσαλονίκη που χάρισε στον ελληνικό κινηματογράφο ταινίες όπως ο Μακεδονικός γάμος (1960), ο Ουρανός (1962), η Εκδρομή (1966), η Παρένθεση (1968), το Χρονικό μιας Κυριακής (1975) και το Ρομαντικό σημείωμα (1978). Συνδυάζοντας διακειμενικές και φορμαλιστικές αναλύσεις, η μελέτη εξετάζει το έργο του Κανελλόπουλου μέσα στο ιστορικό και καλλιτεχνικό πλαίσιό του και εξηγεί τους τρόπους με τους οποίους ο σκηνοθέτης απέκλινε από παραδοσιακές πρακτικές και πρότεινε την προσωπική του εκδοχή για έναν καλλιτεχνικό κινηματογράφο.
Πιο συγκεκριμένα, το βιβλίο φωτίζει τις ταινίες του Κανελλόπουλου σε σχέση με εθνολογικές και ιστορικές μελέτες της εποχής, με τη λογοτεχνική και εικαστική παραγωγή της γενέτειράς του και με παράλληλες κινηματογραφικές εξελίξεις στην ανατολική και τη δυτική Ευρώπη. Παρακολουθεί και σχολιάζει την πρόσληψη των ταινιών του από την κριτική της εποχής και αναλύει τις αφηγηματικές και υφολογικές τεχνικές με τις οποίες ο Κανελλόπουλος μετουσίωσε τις προσλαμβάνουσές του σε έναν μοντερνιστικό κινηματογράφο που αποτύπωσε με εκφραστικότητα τον αιώνιο ανθρώπινο πόνο –στον πόλεμο, στον έρωτα, στην κάθε μορφής απώλεια και στην αναπόληση του παρελθόντος.
#10 Κάφκα, Ουέλς, Μπένγιαμιν: Εγκώμιο του πολιτισμικού πεσιμισμού - Μίχαελ Λόι
Μετάφραση: Κατερίνα Γούλα
Ο Φραντς Κάφκα, ο Όρσον Ουέλς και ο Βάλτερ Μπένγιαμιν αντιπροσωπεύουν τρεις πολύ διαφορετικές παραλλαγές του αριστερού πολιτισμικού πεσιμισμού που αναπτύσσεται μέσα στο ευρύτερο πολιτικό και διανοητικό ρεύμα του Kulturpessimismus στην Κεντρική Ευρώπη. Στο έργο του Η Δίκη, ο πεσιμιστής Κάφκα φέρνει στο φως τη θανατηφόρα δύναμη των "μηχανισμών" και την ανημπόρια των ατόμων να αντισταθούν, θύματα καθώς είναι της εθελοδουλίας τους. Η ομώνυμη ταινία του Όρσον Ουέλς συμμερίζεται αυτή την ερμηνεία, μολονότι την εκφράζει χρησιμοποιώντας μιαν άλλη γλώσσα. Τέλος, ο Μπένγιαμιν, ο οποίος είχε διαβάσει με απεριόριστη προσοχή τα έργα του Κάφκα, είχε εντυπωσιαστεί βαθιά από την "απουσία ελπίδας" των κατηγορουμένων της Δίκης.
Αυτός ο αριστερός πολιτισμικός πεσιμισμός επανέρχεται άραγε σήμερα στο προσκήνιο, ενόψει της οικολογικής καταστροφής που πλησιάζει με γοργό βήμα ή της θεαματικής αναρρίχησης στην εξουσία ακροδεξιών ή φασιζουσών κυβερνήσεων από τη μια άκρη του πλανήτη ως την άλλη; Μήπως πρέπει όμως να εξισορροπήσουμε τον πεσιμισμό του λόγου με τον οπτιμισμό της βούλησης, όπως πρότεινε ο Αντόνιο Γκράμσι (επικαλούμενος τον Ρομαίν Ρολάν);
+1 Ιογενής πνευμονία - Ζήσιμος Λορεντζάτος
Για το ιδιόμορφο αυτό γραπτό του Λορεντζάτου, που βρέθηκε στο αρχείο Λορεντζάτου του ΕΛΙΑ / ΜΙΕΤ και το οποίο μετέγραψε η Σοφία Μπόρα, σημειώνουμε, ενδεικτικά, από το Υστερόγραφο του Σταύρου Ζουμπουλάκη: "Το ανέκδοτο τούτο κείμενο, που αφηγείται μια προσωπική περιπέτεια υγείας, μπορεί να ξενίσει τον σταθερό αναγνώστη του συγγραφέα του. Ο Λορεντζάτος δεν ήταν εξομολογητικός, δεν μιλούσε για την ιδιωτική του ζωή ούτε καν στις φιλικές συναναστροφές. Τον ενοχλούσε πολύ και η παραμικρότερη ακόμη παρείσφρηση ιδιωτικών στοιχείων στη λογοτεχνία […] Τη ζωή σου τη ζεις, δεν τη γράφεις, έλεγε και ξανάλεγε ο Λορεντζάτος, αυτό που γράφεις είναι μελέτες. Το να γράψει για τη ζωή του αποτελούσε, για εκείνον, ούτε λίγο ούτε πολύ, παρασπονδία”.
Στις μετρημένες παρασπονδίες του, ο ίδιος ο Λορεντζάτος συγκαταλέγει "μια απόπειρα να περιγράψω (από αγάπη και μόνο για το μέρος) τη θαλασσινή γωνιά που γνωρίζει από τα παιδικά μου χρόνια και όπου κουβαλιέμαι ακόμα και πηγαίνω προσκυνητής στο νησί απ’ όπου κατάγομαι”. Και παρόλο που ο συγγραφέας προσπαθεί να σβήσει τα προσωπικά στοιχεία από την αφήγησή του, είναι ολοφάνερο πως η περιπέτεια υγείας και η υπαρξιακή διαδρομή που τη συνοδεύει διαδραματίζονται στο νησί της καταγωγής του, την Κεφαλονιά.
Διαβάστε Επίσης
