Η πρακτική της ψυχολόγου Μαρίνας Αρβανιτάκη βασίζεται κατά κύριο λόγο στο sex positivity. Αυτή την ιδέα προσπαθεί να μεταδώσει και μέσω του βιβλίου της "Σεξ – Ήθος", ένα σύντομο αλλά πολύ ενδιαφέρον ανάγνωσμα για τη σεξουαλικότητα, τη συμπερίληψη, την αποδοχή, την ταυτότητα και τις ανθρώπινες σχέσεις.
Έχοντας ειδικευτεί στη σεξολογία (sex therapy) και εργαζόμενη εδώ και αρκετά χρόνια ως θεραπεύτρια ενηλίκων, εφήβων και ζευγαριών, η Αρβανιτάκη αποφάσισε το 2020 να ξεκινήσει το πρότζεκτ "sexethos" στο Instagram, με την επιθυμία να προωθήσει τη φιλοσοφία του sex positivity σε ένα ευρύτερο κοινό.
Η θετική ανταπόκριση του κοινού και η εξέλιξη του πρότζεκτ σε ένα πολύπλευρο εγχείρημα (podcasts στο Spotify, βίντεο στο YouTube, ημερίδες και σχετικά events) παρακίνησε την ψυχολόγο να γράψει έναν οδηγό για όλα όσα προωθούσε μέσω του "sexethos". Το βιβλίο της "Σεξ – Ήθος" κυκλοφόρησε το 2023 από τα Θήτα Books, στοχεύοντας να παρακινήσει κάθε άτομο -ανεξαρτήτως ηλικίας- να ενημερωθεί για ζητήματα που αφορούν τη σεξουαλικότητα.
Μιλήσαμε με την ψυχοθεραπεύτρια για τις εμπνεύσεις που οδήγησαν στη συγγραφή του "Σεξ – Ήθος", αλλά και τα σημερινά εμπόδια που δεν μας επιτρέπουν να προσεγγίσουμε το σεξ και τη σεξουαλικότητα με έναν πιο ουσιώδη, μη οπισθοδρομικό τρόπο.
Καταλαβαίνω ότι το βιβλίο σας είναι μια επέκταση του πρότζεκτ "sexethos" που διαχειρίζεστε μέσω Instagram. Πώς έχει εξελιχθεί αυτό το εγχείρημα και ποια η ανταπόκριση του κοινού στις αναρτήσεις που κάνετε;
To 2020 δημιούργησα τον λογαριασμό "sexethos" στο Instagram σε μια προσπάθεια να επικοινωνήσω στο ευρύτερο κοινό τη φιλοσοφία της θετικής προσέγγισης στη σεξουαλικότητα (sex positivity). Η ανταπόκριση από το κοινό ήταν άμεση και ένθερμη. Καθημερινά δέχομαι πληθώρα προβληματισμών και αποριών από το κοινό σε ερωτήματα που σε μια κοινωνία που έχει σεξουαλική παιδεία θα θεωρούνταν αυτονόητα. Το εγχείρημα αυτό εξελίχθηκε σε πρότζεκτ καθώς πήρε διαστάσεις και προχώρησε και σε άλλες πλατφόρμες και μέσα. Έτσι παρακινήθηκα στο να δημιουργήσω έναν οδηγό, σε μορφή βιβλίου ώστε να μπορεί το κάθε άτομο, είτε είναι εξοικειωμένο με τα κοινωνικά δίκτυα είτε όχι, να έχει πρόσβαση στην ενημέρωση σχετικά με τη σεξουαλικότητα.
Είναι πλέον πιο εύκολο για έναν ειδικό/επιστήμονα να προσεγγίσει και να ενημερώσει τους νέους μέσω των social media παρά εκδίδοντας ένα βιβλίο;
Θα έλεγα ότι είναι διαφορετικό. Μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα η πληροφορία μπορεί να προσπεραστεί, να ξεχαστεί, να χαθεί και να μπερδέψει. Ένα βιβλίο όμως, είναι πάντα ένα βιβλίο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση του "Σεξ – Ήθος", μιλάμε για έναν οδηγό που μπορεί ο αναγνώστης να επανέλθει, να αφιερώσει περισσότερο χρόνο, να παρακινηθεί στο να αναζητήσει περισσότερες πληροφορίες για το ζήτημα που τον αφορά ή τον απασχολεί, αλλά να έχει και μια περισσότερο εμπεριστατωμένη "εικόνα" για τη σεξουαλική ηθική και συμπεριφορά στη σύγχρονη εποχή.
Πώς γράφει κανείς ένα εγχειρίδιο για τη σεξουαλικότητα; Ποια είναι τα κριτήρια για να βγει ένα βιβλίο συμπεριληπτικό, που δεν κουράζει και ενημερώνει εμπεριστατωμένα γύρω από ένα τόσο περίπλοκο θέμα;
Η σεξουαλικότητα είναι στην φύση μας και αφορά όλα τα άτομα. Αφορά την ταυτότητά μας, τις πεποιθήσεις μας, τις αντιλήψεις μας, το βίωμά μας, τον τρόπο που εκφράζουμε τον εαυτό μας. Όταν μιλάμε για θετικότητα στη σεξουαλικότητα μιλάμε για συμπερίληψη και ορατότητα. Έτσι κι αλλιώς η σεξουαλικότητα αποτελεί ατομικό, κοινωνικό και πολιτικό ζήτημα, επομένως χρειάζεται να καλύπτει κάθε κοινωνική ομάδα. Για να δημιουργηθεί λοιπόν αυτός ο οδηγός και να γραφτεί με όσο δυνατόν περισσότερο συμπεριληπτικό τρόπο, συνεργάστηκα με άτομα από διαφορετικά επιστημονικά πεδία αλλά και κοινωνικές ομάδες που επιμελήθηκαν το κείμενο.
Υπάρχει μεγάλη παραπληροφόρηση σχετικά με το σεξ και τη σεξουαλικότητα, ειδικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αυτοαποκαλούμενοι ψυχολόγοι και σεξοθεραπευτές δίνουν συμβουλές μέσω TikTok που, σε συνδυασμό με τη μόδα των dating apps και των one night stands, νομίζω έχουν μπερδέψει ακόμα περισσότερο το κοινό, αντί να λειτουργήσουν ως πλατφόρμες σωστής ενημέρωσης. Πώς θα μπορέσει ένα νέο άτομο να ξεφύγει από την παραπληροφόρηση; Πρέπει οπωσδήποτε να καταφύγει σε βιβλία και ειδικούς;
Η παραπληροφόρηση έχει όντως πάρει τρομερές διαστάσεις και σίγουρα μπορεί να μπερδέψει, να αποπροσανατολίσει και να επηρεάσει το άτομο στο να δημιουργήσει λανθασμένες αντιλήψεις και ενδεχομένως επικίνδυνες συμπεριφορές για τον εαυτό του, για τα άτομα τα οποία σχετίζεται, αλλά και το κοινωνικό σύνολο. Αν με ρωτάτε τι θα μπορούσε να αλλάξει ώστε ένα νεαρό σε ηλικία άτομο να μπορεί να έχει μια εμπεριστατωμένη αντίληψη, μια σωστή διαπαιδαγώγηση για τη σεξουαλικότητα, αυτό που θα έλεγα είναι να σεξο-εκπαιδευτούν αρχικά οι ενήλικες: γονείς, καθηγητές, δάσκαλοι, ειδικοί σωματικής και ψυχικής υγείας κι έπειτα να δημιουργηθεί μια σωστή σεξουαλική διαπαιδαγώγηση αρχικά στο κοινωνικό πλαίσιο και έπειτα στο σχολείο και την οικογένεια. Οι εφαρμογές γνωριμιών θα συνεχίσουν να υπάρχουν, όπως υπήρχαν με άλλες μορφές και παλαιότερα. Οι συνευρέσεις της μιας βραδιάς το ίδιο. Αυτό δεν είναι κάτι το επιλήψιμο. Το ζητούμενο είναι να υπάρχει ουσιαστική συναίνεση, σεβασμός και σεξουαλική ωριμότητα μεταξύ των ατόμων που συνευρίσκονται ερωτικά.
Ποια αναγνώσματα σας βοήθησαν κατά τη διάρκεια συγγραφής του βιβλίου;
Σίγουρα η εκπαίδευσή μου στη σεξοθεραπεία και την κλινική εποπτεία που είναι sex positive και συμπεριληπτική. Συγγράμματα καθηγητών μου, επιστημονικά άρθρα και μελέτες αλλά φυσικά και η κλασική λογοτεχνία που με λίγη παρατήρηση μπορεί να δει κανείς ότι τα ζητήματα που απασχολούσαν από πάντα τον άνθρωπο, έχουν να κάνουν με τη σεξουαλικότητα, τις σχέσεις, τα πάθη και τις συμπεριφορές.
Στην εισαγωγή του "Σεξ - Ήθος" αναφέρετε ότι η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στην Ελλάδα βασίζεται πρώτον, στον φόβο και δεύτερον, την αναπαραγωγή. Γιατί εξακολουθεί να υπάρχει αυτή η οπισθοδρομική προσέγγιση στη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και αποφεύγουμε να εμβαθύνουμε σε θέματα σεξουαλικού προσανατολισμού, φύλου, συναισθημάτων, σχέσεων κτλ;
Γιατί το σεξ και η σεξουαλικότητα αποτελούν μεγάλο ταμπού μέχρι σήμερα, ειδικά στην ετεροκανονική κοινωνία όπου δεν είναι εύπεπτο το γεγονός ότι η ανθρώπινη ποικιλομορφία είναι μεγάλη και ανήκει σε ένα ευρύτερο φάσμα έξω από τους "κανόνες" της ετεροσεξουαλικότητας, που είναι αρκετά άκαμπτοι, με γραμμική μορφή και συγκεκριμένοι.
Τι πρέπει να αλλάξει στον τρόπο εφαρμογής της σεξουαλικής εκπαίδευσης ώστε να καταρριφθούν μύθοι και στερεότυπα γύρω από το σεξ;
Αυτό που θα βοηθούσε είναι να υπάρξει περισσότερη συμπερίληψη, ορατότητα και κανονικοποίηση. Οι περισσότεροι ενήλικες σκέφτονται "ενήλικα" τη σεξουαλικότητα βάσει της δικής τους "εκπαίδευσης" και βιώματος, αλλά και βάσει των δικών τους πεποιθήσεων και φιλοσοφίας. Χρειάζεται απομάθηση αναχρονιστικών αντιλήψεων, πεποιθήσεων και συμπεριφορών. Φυσικά αυτό δεν είναι εύκολο στην πράξη, καθώς απαιτεί δέσμευση, διάθεση για μάθηση, ανοιχτότητα και φυσικά πρόσβαση στην πληροφορία. Πρόκειται για μια συνεχή διαδικασία όπου χρειάζεται να ακούμε, να βλέπουμε και να ενεργούμε με γνώμονα την αποδοχή και την ενσυναίσθηση.
Ποια στοιχεία θα πρέπει να απαρτίζουν μια υγιή, συναινετική συντροφική σχέση;
Το βασικότερο είναι η συναίνεση να είναι πραγματική και κατανοητή, έπειτα η αυθεντικότητα, δηλαδή να μπορούμε να είμαστε ο αυθεντικός μας εαυτός στη σχέση. Επίσης η επικοινωνία με σκοπό την επίλυση των δυσκολιών και όχι την αντιπαράθεση ή τον ανταγωνισμό. Ο σεβασμός στο συντροφικό μας πρόσωπο. Η ενεργητική ακρόαση και η έκφραση του πραγματικού συναισθήματος που βιώνουμε σε μια δύσκολη συνθήκη. Και τέλος ο χώρος και ο χρόνος που δίνουμε στο ταίρι μας αλλά και στον εαυτό μας. Σίγουρα κάθε σχέση είναι μοναδική και έχει τα δικά της όρια και ανάγκες, τα οποία μπορεί να επαναπροσεγγίζει και να επαναδιαπραγματεύεται.
Σε μια εποχή που αγωνιζόμαστε για συμπερίληψη, αποδοχή, ελευθερία σε κάθε επίπεδο και συζητάμε πολύ πιο ανοιχτά θέματα που παλιότερα θεωρούνταν ταμπού, γιατί νομίζετε ότι εξακολουθεί να είναι τόσο έντονη η έλλειψη αυτοπεποίθησης και η ανασφάλεια για τον εαυτό μας; Σίγουρα σε ένα βαθμό οι ανασφάλειες σχετίζονται με τραύμα, όμως κατά πόσο τροφοδοτεί η κοινωνία αυτή την αβεβαιότητα του ποιοι είμαστε;
Όλα είμαστε τραυματισμένα παιδιά, που χρειάζεται να υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας ότι είμαστε ενήλικες και ζούμε ενήλικη ζωή. Το τραύμα υπάρχει, αλλά το ζητούμενο είναι να μην καταρρέουμε συναισθηματικά σε καθετί που μπορεί να το πυροδοτήσει. Σίγουρα δεν γίνεται να αισθανόμαστε αυτοπεποίθηση σε μόνιμη βάση, αυτό δεν είναι ούτε ρεαλιστικό, ούτε πραγματοποιήσιμο. Γενικότερα παρατηρείται ένα πέπλο φόβου όταν μιλάμε για συντροφικές ή σεξουαλικές σχέσεις. Φόβος απόρριψης, φόβος ευθύνης, φόβος στεναχώριας και φόβος ότι ίσως να μην μπορώ να αποδεσμευτώ από τη σχέση αν το θελήσω. Αυτό θεωρώ συμβαίνει γιατί τα περισσότερα άτομα έχουν στο μυαλό τους ότι μια συντροφική σχέση πρέπει να έχει συγκεκριμένους κανόνες, σύμφωνα με τις προσταγές της κοινωνίας. Στην πραγματικότητα όμως κάθε σχέση είναι μοναδική και μπορεί να έχει τους κανόνες που θα αποφασίσετε μαζί. Αυτή η διαπραγμάτευση είναι αυτό που δυσκολεύει τα άτομα στο να συνδεθούν. Και αν βάλουμε στην εξίσωση και το γεγονός ότι κοινωνικά και θεσμικά δεν προστατεύονται γυναίκες και ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, τα πράγματα δυσκολεύουν περισσότερο.
Το βιβλίο "Σεξ – Ήθος" είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα των Θήτα Books.
