Βασιλεία Κάγκα, πώς ο έρωτας θα μας απελευθερώσει από τη ναρκισσιστική μας μοναξιά;

Μια πολυπράγμων δημιουργό θα χαρακτηρίζαμε τη Βασιλεία Κάγκα, αφού η καλλιτεχνική πρακτική της αγγίζει διαφορετικές πτυχές της σύγχρονης τέχνης. Κουίρ, φεμινίστρια, περφόρμερ και επιμελήτρια, η Βασιλεία στοχεύει πάντα να μελετά μέσω των πρότζεκτ της το σύγχρονο βίωμα με έναν απελευθερωμένο και αρκετά πιο ιδιαίτερο τρόπο, παροτρύνοντάς μας να ξεφύγουμε από τους περιοριστικούς και στερεοτυπικούς τρόπους σκέψης. Μία από αυτές τις απόπειρες είναι και η σειρά εκθέσεων "Aye Mari", μια ιδέα που ξεκίνησε το 2017 με το σκεπτικό να δοθεί φωνή σε παραγκωνισμένες από τη σύγχρονη τέχνη κοινότητες.

Για το νέο της πρότζεκτ "Πριν Ερθει (το) Τέλος: Pre Erotic Thoughts", που επιμελείται στον χώρο του P.E.T. Projects με τη συμμετοχή μιας μεγάλης ομάδας σύγχρονων καλλιτεχνών, η Βασιλεία εστιάζει στο ζήτημα του έρωτα: τι τον συνιστά, πώς αυτός μας βγάζει από τα ναρκισσιστικά πλαίσια της μοναξιάς και αν τελικά είναι απλώς μια εμμονή ή… the real deal. Αυτά και πολλά άλλα θέματα περί κουίρ, ετεροκανικότητας και των θολών ορίων μεταξύ τους, συζητάει στο "α" με αφορμή την έκθεση που, για την ίδια, είναι "ένα ερωτικό γράμμα, και όποιο άτομο την επισκέπτεται θέλω να νιώθει ότι μπαίνει σε ένα ροζ αλλά λίγο κυνικό υπνοδωμάτιο".

Τι σημαίνει για εσένα "έρωτας"; Υπό το πρίσμα του speed-dating/Tinder, των one-night stands και της γενικότερης μορφής που έχει πάρει η κουλτούρα του dating σήμερα, πόσο δύσκολο πιστεύεις ότι είναι να βιώσουμε έναν αληθινό έρωτα;
Δεν είμαι σίγουρη (γέλια) και μάλλον και γι’ αυτό κάνουμε και αυτή την έκθεση. Ο έρωτας -και πόσο μάλλον ο "αληθινός"- εξυμνείται ως κάτι το οποίο θα μας ολοκληρώσει και θα μας βγάλει από τη ναρκισσιστική μας μοναξιά. Αλλά τι σημαίνει αληθινός; Ποια είναι η αλήθεια; υπάρχει μόνο μία; Μήπως το κόνσεπτ του έρωτα μας το δίδαξε το Hollywood και είναι απλά προβολές, μια κατασκευή του καπιταλισμού για να διατηρεί μια κατάσταση άγχους; Δεν έχω σίγουρα απαντήσεις. Αλλά σίγουρα δεν είναι μονάχα μία η απάντηση. Ο έρωτας είναι σίγουρα όμως κάτι περίπλοκο που κρύβει την επιθυμία μας να συνδεθούμε με τον Άλλο. Βέβαια όταν ερωτευόμαστε, έχουμε και την τάση να ανεβάζουμε το άλλο άτομο σε ένα βάθρο γιατί νιώθουμε ότι έχει κάτι που εμείς έχουμε χάσει και επειδή το έχει, η εικόνα του αποκτά μια συνοχή η οποία νιώθουμε να λείπει απ’ τη δική μας. Τώρα μιλώντας για τους νέους τρόπους dating. Μία φίλη μου χαρακτηρίζει τα νέα μέσα ως κρεαταγορά (γέλια). Αλλά είναι όντως κάτι "νέο"; Ανάλογα την κάθε εποχή, πάντα υπήρχαν τέτοια μέσα, που προσέφεραν μοντέλα ερωτικών βιωμάτων όπως η ζωγραφική, η λογοτεχνία, ο κινηματογράφος. Κι όπως είχε γράψει ένας από τους καθηγητές μου, ο Διονύσης Καββαθάς, "τελικά, δεν υπάρχει, ούτε υπήρξε ποτέ, ο έρωτας χωρίς τις τέχνες και τις τεχνολογίες του έρωτα”. Σίγουρα το διαδίκτυο και οι εφαρμογές μάς παρέχουν πλέον αυτή την αμεσότητα όσον αφορά την πρόσβαση σε πιθανούς συντρόφους, αλλά νιώθω ότι η αυξημένη ποικιλία του τρόπου με τον οποίο ασχολούμαστε με τα επιθυμητά αντικείμενα δεν έχει απλοποιήσει ακριβώς τα πράγματα. Αλλά εντάξει, τα πράγματα τις περισσότερες φορές πάνε στραβά και ο έρωτας θα αποτύχει. Μάλλον θα το κάνουμε ξανά και είναι ένας από τους τρόπους που μπορεί να μας βγάλει από τη ναρκισσιστική μας μοναξιά.

Ποιος ο ρόλος της καραντίνας εδώ; Ενώ θα έπρεπε να αισθανόμαστε περισσότερο την ανάγκη για άμεση, ουσιαστική επαφή με άλλα άτομα, πολλοί πιστεύουν ότι η μετα-COVID εποχή έχει διευρύνει την απόσταση μεταξύ μας. Ποιοι άλλοι παράγοντες νομίζεις ότι έχουν επηρεάσει αυτήν την αποστασιοποίηση;
Στην Ελλάδα δεν μπορούμε να διαχωρίσουμε βασικά τον COVID -και σχεδόν τα πάντα πλέον- από την αστυνομική βία και καταστολή στα σώματα και στις κοινότητες μας. Αυτό περιπλέκει την ιδέα μιας "μετα-COVID" εποχής, αφού αυτές οι πρακτικές αστυνόμευσης που υπήρχαν πριν και εντάχθηκαν κατά τη διάρκεια των lockdowns, εξακολουθούν να υπάρχουν. Ίσως δεν έχει νόημα να φετιχοποιούμε τον COVID ως το αντικείμενο που οργανώνει τις χρονικότητές μας.

Τι σε ώθησε να εστιάσεις στο θέμα του έρωτα και της αγάπης;
Γενικά με απασχολούν ο έρωτας και οι σχέσεις… αρκετά (γέλια). Το 2013, η πρώτη έκθεση που συν-επιμελήθηκα με την Κατερίνα Στάμου στο T.A.F. είχε πάλι ως θεματική τον έρωτα ("love letters to ΧΑΟΣ", ο τίτλος). Δέκα χρόνια μετά λοιπόν, κι αφού κάνω και λακανική ψυχανάλυση, ήθελα να δω τι έχω μάθει  από τότε (γέλια). Αυτό που έμαθα είναι ότι ο καπιταλισμός μάς ωθεί όλους στην ατομικότητα και παρουσιάζει την ιδέα του "αληθινού έρωτα" ως κάτι πλήρως συνυφασμένο με ετεροκανονικές, μονογαμικές έννοιες κι αφηγήσεις. Απλά, όντως τι είναι έρωτας τελικά; Μήπως είναι απλά μια εμμονή; Κλινικά, ο έρωτας είναι μια αρρώστια, η οποία όμως προχωρά τα πράγματα μπροστά, σαν το πένθος. Αλλά γιατί να μην μπορώ να είμαι ερωτευμένη με τις φίλες μου και με την κοινότητα μου; Αφού όντως, για να μιλήσω και πιο δραματικά στο πνεύμα του mainstream έρωτα που εννοείται έχω ζήσει, δε θα άντεχα μια ζωή μακριά τους; Να πω φυσικά ότι χωρίς τη βοήθεια των φιλενάδων και της κοινότητάς μου δε θα μπορούσα να είχα επιμεληθεί ποτέ καμία έκθεση, αφού είναι εδώ για μένα είτε με συναισθηματική υποστήριξη ή για το στήσιμο, τον σχεδιασμό, τον φωτισμό της έκθεσης κλπ.

Εμπλέκεται κάπως η κουίρ αφήγηση στην έκθεση, αφού είναι ένα από τα βασικά στοιχεία που βλέπουμε συνήθως στα πρότζεκτ σου;
Ο κόσμος της τέχνης λατρεύει να μιλάει γενικότερα για κουίρ αφηγήσεις, και ναι, στις εκθέσεις που επιμελούμαι, ενώ το "queerness" είναι παρόν εφόσον είναι μία από τις ταυτότητες που φέρω, θα έλεγα ότι δεν επικεντρώνομαι απαραίτητα στη δημιουργία μιας κουίρ αφήγησης, αλλά ότι οι καλλιτέχνες που συνεργάζομαι έχουν ενσωματωμένες στη δουλειά τους κουίρ πρακτικές. Και το ταξικό σαν στοιχείο είναι πάντα στις εκθέσεις μου αλλά δεν το αναφέρει κανείς! (γέλια)

Η πρακτική σου πάντα ξεφεύγει από τα όρια της ετεροκανονικότητας, των κοινωνικών στερεοτύπων και του κομφορμισμού. Πώς οι καλλιτεχνικές αναζητήσεις της έκθεσης στο P.E.T. Projects καταφέρνουν να προβάλλουν τον έρωτα από μια εντελώς διαφορετική σκοπιά;
Δε θα ήθελα να χωρίσω τον κόσμο σε δίπολα ανάμεσα του ετεροκανονικού και κουίρ έρωτα. Ο έρωτας έχει πάρα πολλές μορφές που θολώνουν αυτά τα όρια. Αυτό εννοούσα και πριν που είπα ότι οι καλλιτέχνες που δουλεύω ασχολούνται με κουίρ πρακτικές αντί για αφηγήσεις. Aυτές οι κουίρ πρακτικές αποκαλύπτουν την πολλαπλότητα των πρακτικών που ήδη υπάρχουν σε κουίρ και ετεροκανονικά lifestyles. Θέλω να πω ότι η υποτιθέμενη φυσικότητα της ετεροφυλοφιλίας είναι πάντα ήδη "μολυσμένη" από κουίρ επιθυμίες -σκέψου πόσο gay είναι να βλέπεις δύο straight άντρες πάνω σε μία μηχανή (γέλια). Η επιμέλεια για εμένα είναι η καλλιτεχνική μου πρακτική και η δική μου προσωπική διαδικασία που επεξεργάζομαι τον κόσμο, αλλά έξω από τους όρους του κόσμου της τέχνης και των white cubes. Η συγκεκριμένη έκθεση είναι ένα ερωτικό γράμμα, και όποιο άτομο την επισκέπτεται θέλω να νιώθει ότι μπαίνει σε ένα ροζ αλλά λίγο κυνικό υπνοδωμάτιο.

Πώς έχει διαμορφώσει τη σκέψη και καλλιτεχνική σου προσέγγιση η επαφή με το εξωτερικό, ειδικά όσον αφορά θέματα κουίρ, συμπερίληψης και φεμινισμού;
Δε θα έλεγα ότι η σκέψη μου και η επιμελητική μου πρακτική έχει διαμορφωθεί από το εξωτερικό. Μεγάλωσα στην επαρχία (στην Κρήτη συγκεκριμένα) και ήρθα για σπουδές στην Αθήνα στα 18. Οπότε ότι έχω μάθει, το έχω μάθει εδώ βιωματικά και μέσα από zines και συζητήσεις σε συλλογικότητες ή με τις φίλες μου, όχι σε ακαδημαϊκά βιβλία περί φύλου και φεμινισμού. Αυτά τα διάβασα μετά και απλά ένιωσα ότι κάποια συναισθήματά μου έχουν ειπωθεί και με περίπλοκες λέξεις. Μπορείς να βρεις τη γνώση αν θέλεις. Από κείμενα, σε αφίσες στο δρόμο μέχρι το διαδίκτυο. Με τη λέξη βιωματικά εννοώ ότι, για παράδειγμα, το να βγει στους δρόμους μια θηλυκότητα ή το πως αντιμετωπίζονται βιαστές και γυναικοκτόνοι από τη δικαιοσύνη στην Ελλάδα, είναι μαθήματα φεμινισμού. Σίγουρα, στην Ευρώπη και συγκεκριμένα στο Βερολίνο που ζούσα για 7 χρόνια, ήρθα σε διάλογο με άτομα και φεμινιστικές συλλογικότητες αλλά σίγουρα δεν έχουν διαμορφώσει ή βρίσκω πολύ σχετικές με τις επιμέλειες μου ή τον τρόπο που πολιτικοποιούμαι. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που γύρισα πίσω. Το ελληνικό τραύμα είναι βαθύ (γέλια).

Τι προβλήματα αντιμετωπίζεις ως μια σύγχρονη καλλιτέχνιδα που δραστηριοποιείται και στην Ελλάδα; Γιατί πιστεύεις ότι τα πιο ιδιαίτερα, avant-garde ή underground πρότζεκτ δεν είναι τόσο αποδεκτά από το ελληνικό κοινό, ενώ σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις έχουν "αγκαλιαστεί" από τον κόσμο;
Μπορώ να πω ότι εδώ έχω "αγκαλιαστεί" και σχετίζομαι πολύ περισσότερο απ' ότι έξω. Επίσης, δεν είμαι ακριβώς σίγουρο πως έχει "αγκαλιαστεί" το avant garde από άλλες ευρωπαϊκές πόλεις. Kαι τι θεωρείται πλέον avant garde και underground; Υπάρχει μια διεθνής τάξη καλλιτεχνών, συχνά με εύκολη πρόσβαση σε χρήματα, οι οποίοι μπορούν να μετακινούνται ελεύθερα σε όλο τον κόσμο και να διαφημίζονται χωρίς να είναι πραγματικά ενσωματωμένοι σε έναν τόπο. Αγκαλιάζονται λοιπόν από τον ελίτ κόσμο της τέχνης έξω, λόγω της πρόσβασής τους σε κεφάλαια, όχι λόγω του περιεχομένου της δουλειάς τους. Μπορεί το συντηρητικό κοινό στην Ελλάδα να μην τα αποδέχεται αλλά πλέον έχουν εμπορευματοποιηθεί πλήρως και θεωρούνται mainstream. Τα  πρωτοποριακά/avant-garde κινήματα του παρελθόντος, όπως το avant garde κίνημα της ρωσικής επανάστασης, ήταν ενσωματωμένα στην καθημερινή ζωή του τόπου που ζούσαν. Προφανώς συνομιλούσαν με καλλιτέχνες, στυλ και κινήματα σε όλο τον κόσμο, αλλά ο σκοπός τους δεν ήταν να αγκαλιαστούν από αυτά. Επιθυμούσαν να αγκαλιαστούν ή να συμβάλουν στις επαναστάσεις του τόπου όπου βρίσκονταν και η τέχνη να γίνει μέρος της καθημερινής ζωής των ανθρώπων εκεί.

Η επίσκεψη στην έκθεση γίνεται κατόπιν ραντεβού με μήνυμα στο λογαριασμό του P.E.T. Projects στο Instagram @petprojectsathens.