"Κολυμπώντας στο δάσος": Ένα αλλιώτικο art therapy στον Βοτανικό Κήπο Διομήδους

Γιγαντιαίες αράχνες στην είσοδο του κήπου, χαριτωμένα καρτούν σε μορφή anime κρυμμένα δίπλα σε θερμοκήπια, εικαστικές παρεμβάσεις μέσα σε έναν υγρότοπο χελωνών, πολύχρωμες μεταλλικές δημιουργίες που στροβιλίζονται με τη ριπή του ανέμου -αυτά είναι μόνο μερικά από τα ελκυστικά έργα που πλαισιώνουν την έκθεση "Shinrin-yoku – Κολυμπώντας στο δάσος", ένα νέο εικαστικό εγχείρημα του PCAI σε επιμέλεια Κίκας Κυριακάκου, που εγκαινιάστηκε την Πέμπτη 20 Ιουνίου στον Βοτανικό Κήπο Διομήδους.

Πρόκειται για τη δεύτερη φορά που το PCAI συνεργάζεται με τον εμβληματικό κήπο για την παρουσίαση μιας έκθεσης σύγχρονης τέχνης. Ο Βοτανικός Κήπος Διομήδους έγινε χώρος εικαστικού πειραματισμού για πρώτη φορά το 2022, με την έκθεση "Sheltered Gardens". Φέτος, 15 καλλιτέχνες εξερευνούν και πάλι το φυσικό περιβάλλον δίνοντας έμφαση στη θεραπευτική ιδιότητα της φύσης και του αρχέγονου δάσους, αλλά και την έννοια του νερού. Μάλιστα, ο τίτλος της έκθεσης "Shinrin-yoku" προέρχεται από μια ιαπωνική φράση (χρησιμοποιήθηκε επισήμως για πρώτη φορά το 1982 από τον Tomohide Akiyama, τότε υπουργό Γεωργίας, Δασών και Αλιείας της Ιαπωνίας) που μας συμβουλεύει ότι πρέπει να αντιμετωπίζουμε τη φύση ως μια διαδικασία κάθαρσης. "Καλούμαστε να επιστρέψουμε στη φύση, να απαλλαγούμε για λίγη ώρα από τις ηλεκτρονικές μας συσκευές και παράλληλα να κάνουμε μια διαφορετική αλληλεπίδραση με την τέχνη, παρατηρώντας τα έργα μέσα στη φύση" μάς εξηγεί η Κίκα Κυριακάκου κατά τη διάρκεια της ξενάγησης στην έκθεση. Η Κυριακάκου ανέφερε ότι όσο μελετούσε τον σχεδιασμό της έκθεσης, βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό σε φιλοσοφικά κείμενα Édouard Glissant αλλά και τις μελέτες του Καρλ Γιούνγκ για τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση και το νερό.

Σχεδόν δεν παρατηρούμε το "The mornings grow silent I" (2023) της Μαλβίνας Παναγιωτίδη, ένα γλυπτό που συναντάμε στην είσοδο της έκθεσης. Η καλλιτέχνιδα έχει κατασκευάσει έναν υπερμεγέθη μεταλλικό ιστό αράχνης, με ανθρωπομορφικά θηράματα να συμβολίζουν τα ευρύτερα συστήματα αντίληψης και αναδημιουργίας του κόσμου. Το ανατριχιαστικό γλυπτό δεν είναι κρυμμένο μέσα σε φυτά, όμως καμουφλάρεται στο περιβάλλον και δεν τραβάει αμέσως την προσοχή μας. Προχωρώντας συναντάμε τη φωτογραφική εγκατάσταση της Γιαπωνέζας Aiko Ohno, που μας συστήνει την πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία των γυναικών Ama. Η φωτογράφος απαθανάτισε τις Γιαπωνέζες δύτριες Ama όσο εκείνες συνέλεγαν οστρακοειδή και φύκια, κάνοντας ελεύθερη κατάδυση. Η κατάδυση των Ama είναι μία πανάρχαια παράδοση που συνεχίζεται μέχρι σήμερα, με τις δύτριες να ασκούν κριτική στην εκβιομηχάνιση της αλιείας και να προσπαθούν διαρκώς να συμβάλλουν στη γενικότερη προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.

Στον ανθώνα ανακαλύπτουμε ακόμα περισσότερα έργα, όπως τα κινητικά φωτογραφικά γλυπτά "Chemical Memories" (2024) της Μαρίας Άντελμαν. Η φωτογράφος βάζει στόχο το συναίσθημα, θέλοντας να εξερευνήσει την αντίδραση του θεατή απέναντι σε ένα τοπίο τεχνητής νοημοσύνης. Όπως η A.I. ανακατασκευάζει την πραγματικότητα, έτσι και τα μεταλλικά γλυπτά της, που ζωντανεύουν και περιστρέφονται με το φύσημα του αέρα, λειτουργούν ως μετα-απεικονίσεις και αντικείμενα που υπερβαίνουν τα όρια της τεχνητής νοημοσύνης. Σε διάφορα σημεία του ανθώνα και δίπλα στα θερμοκήπια, συναντάμε τις ψηφιακές εκτυπώσεις σε αλουμίνιο που έχει δημιουργήσει η Asako Masunouchi. Το "Aνθισμένο Δωμάτιο" (2020-2024) είναι ένα παλιό έργο που η εικαστικός επανασχεδιάζει, ρωτώντας τον θεατή "πού αισθάνεσαι σαν το σπίτι σου;". Οι χαριτωμένες κοπέλες που πρωταγωνιστούν στο κάθε έργο, περιτριγυρισμένες από φυτά και άνθη, βρίσκουν καταφύγιο μέσα στο φυσικό περιβάλλον και καλούν κι εμάς να αναζητήσουμε μια αλλιώτικη συνθήκη χαλάρωσης από αυτή που υπάρχει μέσα στο σπίτι μας.

Ένα ιδιόμορφο καταφύγιο έχει κατασκευάσει και η Raffaela Naldi Rossano μέσα στην πλημμυρισμένη από χελώνες λίμνη του Βοτανικού Κήπου. Η ξύλινη εγκατάσταση "Οίκος" (2024) πλέει στην επιφάνεια της λίμνης λειτουργώντας ως ένα επιπλέον "σπίτι" για τους επικίνδυνους κατοίκους της (οι ξεναγοί του κήπου μάς συμβούλευσαν να μην πλησιάσουμε πολύ τις χελώνες, καθώς, παρά το μικρό τους μέγεθος, είναι αρκετά επιθετικές) και, ενώ με μια πρώτη ματιά φαίνεται σαν ένα απλό παιχνίδι για τα ζώα, το έργο εξερευνά τις αντιθέσεις "γηγενής-ξένος", "οικοδεσπότης-φιλοξενούμενος", "οικία-μετατόπιση", εξηγώντας στον θεατή ότι οι χελώνες αναγκάζονται να ζήσουν σε ένα ξένο περιβάλλον, μακριά από το σπίτι τους, προκειμένου να επιζήσουν.

Στο "Sheltered Gardens" είχαμε εξερευνήσει ένα σχετικά μικρό τμήμα του κήπου, παρόλο που τα έργα ήταν πολλά και σκορπισμένα σε διάφορα σημεία του χώρου. Η ίδια λογική ακολουθείται και στο "Shinrin-yoku", όμως, αυτή τη φορά, δύο καλλιτέχνες μάς προκαλούν να μπούμε πιο βαθιά μέσα στον κήπο, διασχίζοντας το δρομάκι που οδηγεί στο δάσος για να ανακαλύψουμε νέες εικαστικές αφηγήσεις. Το "Water and Dreams" (2024) είναι μια ανάσα δροσιάς μέσα στην έκθεση: αναζητώντας το ιδανικό σημείο μέσα στον κήπο, η ζωγράφος και γλύπτρια Nικομάχη Καρακωστάνογλου αποφάσισε να τοποθετήσει το στρογγυλό μαρμάρινο γλυπτό της σε μια άκρη της δασικής διαδρομής, καλώντας τον επισκέπτη να δροσιστεί βουτώντας το χέρι του στο εσωτερικό του έργου, αλλά και να ιχνηλατήσει τις μαρμάρινες διαδρομές που έχουν δημιουργηθεί στα τοιχώματά του. Πιο βαθιά μέσα στο άλσος βρίσκεται μία ακόμα εγκατάσταση, ειδικά σχεδιασμένη για τον κήπο: ο Δημήτρης Ιωάννου έχει φτιάξει έναν κάναβο με 100 βότσαλα από τη συλλογή του πατέρα του, τα οποία τοποθέτησε πάνω σε βάθρα ("Hyaku Jizo").

Όπως έγινε σαφές και με το "Sheltered Gardens", η συνεργασία του PCAI με τον Βοτανικό Κήπο Διομήδους προέβλεπε τη δημιουργία ενός εκθεσιακού εγχειρήματος που δεν θα παρεμποδίζει με κάποιον τρόπο τη λειτουργία του φυσικού περιβάλλοντος, καθώς είναι σημαντικό να προστατευθεί η σπάνια χλωρίδα και άγρια πανίδα του τόπου. Τόσο στην έκθεση που είδαμε πριν δύο χρόνια στον κήπο όσο και στην τωρινή, οι μικρές εικαστικές παρεμβάσεις προσφέρουν μια διαφορετική, εξαιρετικά ιντριγκαδόρικη περιπλάνηση σε ένα ιστορικό αθηναϊκό τοπόσημο, που για πολλούς παραμένει μέχρι και σήμερα άγνωστο.

Δίνουμε ξανά ραντεβού στο κλείσιμο της έκθεσης, στις 19 και 20 Σεπτεμβρίου, όπου οι καλλιτέχνες Εύα Στεφανή και Éric Baudelaire θα προβάλλουν τις ταινίες τους, με τις οποίες συμμετέχουν στο πρότζεκτ.

Δείτε όλες τις εκθέσεις της πόλης στον οδηγό τεχνών του athinorama.gr.