Paris Tavitian © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Μπορεί το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης να φημίζεται για τις πολύτιμες συλλογές του που διηγούνται ένα κομμάτι της ιστορίας του κυκλαδικού πολιτισμού, δεν περιορίζει όμως τις δράσεις του σε αυτές, αλλά φροντίζει να φέρνει στο επίκεντρο τη σύγχρονη δημιουργία, προωθώντας έναν γόνιμο διάλογο μεταξύ έργων και εποχών. Έτσι, το 2007 έβαλε σε εφαρμογή το Πρόγραμμα Σύγχρονης Τέχνης με στόχο την ενασχόληση, ανάδειξη και προώθησής της στο κοινό.
Η νέα περιοδική έκθεση που παρουσιάζεται στο Μέγαρο Σταθάτου ακολουθεί ακριβώς αυτήν τη λογική: Το αφιέρωμα "Cindy Sherman at Cycladic: Πρώιμα Έργα" εγκαινιάζεται στις 30 Μαΐου και στρέφει την προσοχή μας σε μια σημαντική Αμερικανίδα φωτογράφο. Προτού ανακαλύψουμε, όμως, τις διαφορετικές γυναίκες που απαθανατίζει ο φακός της, ας γνωρίσουμε λίγο καλύτερα την ίδια.
Από τον Χίτσκοκ στο Instagram editing
Έχοντας εξοικειωθεί με τον κόσμο της φωτογραφίας κατά τη διάρκεια των σπουδών της στο Κρατικό Κολλέγιο του Μπάφαλο, η Cindy Sherman κάνει τα πρώτα της βήματα στον καλλιτεχνικό χώρο στα τέλη του ’70, ως μέλος της Pictures Generation. Το 1977, σε ηλικία μόλις 23 ετών, ξεκινά την ανατρεπτική σειρά φωτογραφιών "Untitled Film Stills". Πρόκειται για 70 ασπρόμαυρα πορτρέτα με πρωταγωνίστρια την ίδια και έμπνευση τους στερεοτυπικούς γυναικείους χαρακτήρες των τότε χολιγουντιανών ταινιών, φιλμ νουάρ, b-movies και του ανεξάρτητου ευρωπαϊκού σινεμά. Η αναπαράσταση του γυναικείου σώματος στην ποπ κουλτούρα και η σχέση της με τις ταυτότητες έγινε μία από τις κεντρικές θεματικές στο έργο της.
Το 1980, η φωτογράφος συνεχίζει να ανακατασκευάζει περσόνες γνώριμες στη συλλογική συνείδηση. Λίγα χρόνια πριν μεταβεί στις τρομακτικές λήψεις που σηματοδότησαν το έργο της στα μέσα του ’80, η Sherman στρέφεται στην έγχρωμη φωτογραφία και ποζάρει μπροστά σε τοποθεσίες που προβλήθηκαν στη μεγάλη οθόνη, επηρεασμένη από τις τεχνικές που χρησιμοποιούσε συχνά ο Άλφρεντ Χίτσκοκ για να θολώνει τα όρια ανάμεσα σε φαντασία και πραγματικότητα ("Rear Screen Projections", 1980).
Μία από τις γνωστότερες σειρές της που θα δούμε στην έκθεση, το "Centerfolds" (1981), ήταν ανάθεση του περιοδικού τέχνης "Artforum". Ωστόσο, καθώς η Sherman έκανε έντονες αναφορές στο ερωτικό περιεχόμενο των ανδρικών περιοδικών των 80s, κατακρίνοντας την ηδονοβλεπτική ματιά του θεατή, το "Artforum" τις θεώρησε υπερβολικά προκλητικές και δεν τις δημοσίευσε ποτέ. Στα μέσα του ’80, η τέχνη της φωτογράφου παίρνει μια πιο σκοτεινή διάσταση. Στις σειρές "Fairy Tales" και "Disasters", προσθετικά στοιχεία και κούκλες δημιουργούν αποτρόπαια σκηνικά που προβάλλουν τις πιο γκροτέσκες πτυχές της ανθρωπότητας. Τα ίδια εργαλεία χρησιμοποιεί αργότερα στο "Sex Pictures" (1992).
Η ιδιαιτερότητα της καλλιτέχνιδας να παίζει με τα όρια μεταξύ φωτογραφίας και περφόρμανς, καθώς η ίδια βαφόταν, ντυνόταν και μεταμορφωνόταν σε διαφορετικά, επινοημένα πρόσωπα για να ποζάρει μπροστά στο φακό, την καθιέρωσε ως μια πρωτοποριακή φωτογράφο για την εποχή. Δεν σταματά, όμως, ποτέ να πειραματίζεται και να εξελίσσει την πρακτική της: Στις αρχές του 2000 καταπιάνεται με τα ψηφιακά μέσα, προκειμένου να επεξεργαστεί περαιτέρω τις πρωταγωνίστριες των φωτογραφιών της. Τα παιχνιδιάρικα έργα της σειράς "Clown" έχουν μια γερή δόση ψυχεδέλειας, αλλά και έναν αρκετά απειλητικό τόνο. Η τεχνική του green screen γίνεται κεντρικό στοιχείο στα "Society Portraits" που τραβάει το 2008. Με την "πράσινη οθόνη" δημιουργεί μεγαλοπρεπή περιβάλλοντα και τοποθετεί μέσα τους γυναίκες ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων, βαριά μακιγιαρισμένες και με εμφανές το άγχος της επικείμενης γήρανσης. Το 2017, η φωτογράφος πάει την ψηφιακή επεξεργασία εικόνων ένα βήμα παραπέρα, αναρτώντας στο Instagram πορτρέτα των οποίων τα χαρακτηριστικά έχει αλλοιώσει μέσω εφαρμογών. Οι αλλόκοτες αναρτήσεις της μας υπενθυμίζουν τη σκηνοθετημένη πραγματικότητα των social media και την κατακερματισμένη αίσθηση του εαυτού στη σύγχρονη κοινωνία.
Ένας διαχρονικός διάλογος για τη γυναίκα
Καθώς στην Ελλάδα η Cindy Sherman συστήνεται επισήμως για πρώτη φορά με ένα τέτοιο αφιέρωμα, η αναδρομική έκθεση του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης επικεντρώνεται, όπως προδίδει ο τίτλος της, στις πρώιμες φωτογραφίες της: τα πρωτοποριακά "Untitled Film Stills", τα "Rear Screen Projections" και τα "Centerfolds", αλλά και τη σειρά "Color Studies" (1981-1982). Στην τελευταία περιλαμβάνονται κάθετα έργα μεγάλης κλίμακας, που αναδεικνύουν τους πειραματισμούς της Sherman με το χρώμα και τη σκιά. Η φωτογράφος μάς κοιτάει κατάματα, καλώντας το θεατή για άλλη μία φορά να αναρωτηθεί πού τελειώνει η πραγματικότητα και πού αρχίζει η φαντασία, δηλαδή το τεχνητό στοιχείο. Καθ’ όλη τη διάρκεια της έκθεσης θα προβάλλεται ένα εικοσάλεπτο απόσπασμα από την ταινία "Transformation", μια ανασκόπηση επιλεγμένων έργων της Sherman και της δημιουργικής διαδικασίας που ακολουθεί για περισσότερες από τέσσερις δεκαετίες.
Ενδεχομένως να σκεφτείτε, "μα τι σχέση μπορεί να έχει η κυκλαδική τέχνη με μια φωτογράφο σαν τη Cindy Sherman;". Η απόφαση των επιμελητών να παρουσιάσουν έργα της Sherman δεν ήταν τυχαία και δεν είναι η πρώτη φορά που το μουσείο αναδεικνύει την επιρροή των αρχαίων τεχνών στους καλλιτέχνες του 20ού και 21ου αιώνα. Η διάσημη συλλογή κυκλαδικής τέχνης συσχετίζει τα φημισμένα γυναικεία, μαρμάρινα ειδώλια της 3ης χιλιετίας π.Χ. με τα πρωτοποριακά έργα της Sherman, εστιάζοντας στους πολλαπλούς ρόλους της γυναίκας. Όπως τα ειδώλια θεωρείται, σύμφωνα με μελετητές, ότι αναπαριστούν τη θεά της γονιμότητας και της αναγέννησης η οποία θα άλλαζε μορφές μέσα στα χρόνια, έτσι και τα έργα της Cindy Sherman συμβολίζουν τις διάφορες μορφές και ρόλους που υιοθετεί μια γυναίκα, επαναπροσδιορίζοντας διαρκώς την ταυτότητά της, ενώ περνά από δεκαετία σε δεκαετία.
Είναι ακόμη μία προσπάθεια του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης να αποδομήσει τους ρόλους και τα στερεότυπα του γυναικείου φύλου και να καταγράψει την ιστορία αναπαράστασής τους. Παράλληλα με την έκθεση, στην Πτέρυγα της Νεοφύτου Δούκα παρουσιάζονται οκτώ επιλεγμένα αντικείμενα των μόνιμων συλλογών του μουσείου που αφορούν τη γυναίκα και χρονολογούνται από τις απαρχές της προϊστορίας των Κυκλάδων μέχρι και την ελληνιστική εποχή, ώστε να εξεταστεί διαχρονικά η γυναικεία μορφή, ακολουθώντας τα βήματα της Cindy Sherman.
Ξεναγήσεις κοινού:
Aπό 13/6 και κάθε Πέμπτη, 1 μ.μ. ξενάγηση στα αγγλικά, 6 μ.μ. ξενάγηση στα ελληνικά
Έως 20 άτομα ανά ξενάγηση
Η έκθεση πραγματοποιείται με κύριο χορηγό την Rolex.
Η Rolex, κατασκευάστρια εταιρεία ελβετικών ρολογιών, αναγνωρίζεται παγκοσμίως για την ειδίκευση της και την ποιότητα των προϊόντων της – σύμβολα αριστείας, κομψότητας και κύρους. Η συνεχής επιδίωξη της αριστείας, που συμβολίζεται με τη λέξη "Perpetual", στηρίζει κάθε πτυχή των δραστηριοτήτων της μάρκας, από την ωρολογοποιία έως τις συνεργασίες της. Αυτή η δέσμευση να φτάνει πάντα στο απόγειο των επιδόσεων και των επιτευγμάτων οδηγεί τη Rolex να υποστηρίζει ενεργά άτομα και οργανισμούς στις τέχνες και τον πολιτισμό, τον αθλητισμό και την εξερεύνηση, καθώς και εκείνους που επινοούν λύσεις για την προστασία του πλανήτη. Για πάνω από μισό αιώνα, η Rolex συνεργάζεται με μερικούς από τους πιο ταλαντούχους καλλιτέχνες του κόσμου και κορυφαίους θεσμούς του πολιτισμού για να τιμήσει την αριστεία και να συνεισφέρει στη συνέχιση της καλλιτεχνικής κληρονομιάς, δημιουργώντας έναν σύνδεσμο ανάμεσα στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον.
Μέσα από την Πρωτοβουλία "Αέναες τέχνες", ένα ευρύ φάσμα τεχνών που καλύπτει τη μουσική, την αρχιτεκτονική, τον κινηματογράφο και το Rolex Mentoring Programme, η Rolex επιβεβαιώνει τη μακροπρόθεσμη δέσμευσή της στα παγκόσμια πολιτιστικά δρώμενα. Σε όλες αυτές τις προσπάθειες, η Rolex υποστηρίζει την καλλιτεχνική υπεροχή και τη μετάδοση της γνώσης στις μελλοντικές γενιές, οι οποίες με τη σειρά τους μεταβιβάζουν την πολιτιστική κληρονομιά του κόσμου.
Δείτε όλες τις εκθέσεις της πόλης στον οδηγό τεχνών του athinorama.gr.
Περισσότερες πληροφορίες
Cindy Sherman at Cycladic: Πρώιμα έργα
Περισσότερα από εκατό έργα της Cindy Sherman παρουσιάζονται στην έκθεση που διοργανώνει το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, στο Μέγαρο Σταθάτου. Πρόκειται για την πρώτη μουσειακή έκθεση με φωτογραφικά έργα της διάσημης Αμερικανίδας καλλιτέχνιδας στην Ελλάδα, στην οποία θα παρουσιαστούν έργα-ορόσημα από την πρώιμη σειρά φωτογραφιών "Untitled Film Stills" (1977-1980), καθώς και από τις σειρές "Rear Screen Projections" (1980), "Centerfolds" (1981) και "Color Studies" (1982). Η Sherman μεταμορφώνεται σε διάφορους επινοημένους χαρακτήρες που απαθανατίζει σε διαφορετικά σκηνικά, αναλαμβάνοντας η ίδια όλους τους ρόλους που απαιτούνται για τη δημιουργία των έργων της. Η έκθεση εστιάζει στη γυναίκα, την ταυτότητα και την απεικόνισή της, διερευνώντας, μέσα από τους χαρακτήρες των έργων της Sherman, μεγάλο εύρος των γυναικείων στερεότυπων και θέτοντας ερωτήματα που παραμένουν πάντα επίκαιρα.
