5 λόγοι για να δεις την έκθεση της Μαλβίνας Παναγιωτίδη "Όλα τα όνειρα είναι ενοχλητικά" στο ΕΜΣΤ

Η ατομική έκθεση της Μαλβίνας Παναγιωτίδη, "Όλα τα όνειρα είναι ενοχλητικά", στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) σε επιμέλεια της Άννας Μυκονιάτη, εντάσσεται στο κύκλο εκθέσεων του μουσείου που είναι  αποκλειστικά αφιερωμένος στο καλλιτεχνικό έργο γυναικών ή καλλιτεχνών που αυτοπροσδιορίζονται ως θηλυκότητες, υπό τον ευρύτερο τίτλο-ομπρέλα "Κι αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο; (What if Women Ruled the World?)". Ο τίτλος είναι εμπνευσμένος από το ομώνυμο έργο σε νέον της Yael Bartana (2017), που παρουσιάζεται στη βόρεια και τη νότια πρόσοψη του κτιρίου του ΕΜΣΤ.

Η έκθεση "Όλα τα όνειρα είναι ενοχλητικά" είναι αποτέλεσμα της ενδελεχούς έρευνας που έκανε η καλλιτέχνιδα το καλοκαίρι του 2023 στις Σπέτσες, στο σπίτι όπου απομονώθηκε μετά τον πρόωρο θάνατο των δύο παιδιών της -από φυματίωση- η πρώτη Ελληνίδα ζωγράφος, Ελένη Μπούκουρα-Αλταμούρα (1821-1900). Την περίοδο εκείνη η Αλταμούρα κατέφυγε στον πνευματισμό, σε μια προσπάθεια να επανασυνδεθεί με τα παιδιά της, αφήνοντας πίσω της αρκετούς θρύλους αλλά και ένα grimoire, ένα "μαγικό" χειρόγραφο με ξόρκια. Το Project Room 2 του ΕΜΣΤ μεταμορφώνεται σε ένα εμβυθιστικό σκηνικό,  έναν "μαγικό" χώρο όπου γλυπτά από γυαλί, κερί και χαλκό συνδιαλέγονται με ένα βίντεο και ένα ηχητικό έργο. Με μια καλλιτεχνική πρακτική που εστιάζει στα σημεία τομής του αποκρυφιστικού μοντερνισμού, της λειτουργίας του φαντασιακού και της ανοίκειας ανθρώπινης συμπεριφοράς σε διαφορετικές κοινωνικοπολιτικές συνθήκες, η Μαλβίνα Παναγιωτίδη επανεξετάζει τον μύθο της "τρελής γυναίκας στη σοφίτα".

Η έκθεση δομείται μέσα από δύο ερευνητικές κατευθύνσεις, πρώτον την επαναπραγμάτευση του σπιτιού της Μπούκουρα- Αλταμούρα ως συμβόλου θαλπωρής και εγκλεισμού, ως δεύτερου δέρματος που την προστατεύει αλλά και την πνίγει ταυτόχρονα. Και δεύτερον την οικειοποίηση συμβόλων από το "μαγικό" χειρόγραφο της Μπούκουρα-Αλταμούρα, από τα ελάχιστα που σώζονται στην ελληνική γραμματεία, και αφετέρου την επανανοηματοδότησή τους ως φορέων μνήμης. Εισερχόμενος στην έκθεση, ο θεατής διεισδύει στους διαδρόμους του σπιτιού αλλά και του μυαλού της Ελένης Μπούκουρα-Αλταμούρα. Καθώς τα κέρινα γλυπτά καίγονται και μεταμορφώνονται, τα μέρη από φυσητό γυαλί, που παραπέμπουν σε αναπνοές, φαντάσματα, ενέργεια ενός αόρατου κόσμου, συμβολίζουν το ανείπωτο και το αποσιωπημένο, ενώ τα χάλκινα στοιχεία των γλυπτικών της συνθέσεων – ανθρώπινα όργανα, πλοκάμια, μίσχοι φυτών, λουλούδια (ή όλα αυτά μαζί;) – γίνονται μια σταθερά που μας κρατά γειωμένους και παρόντες στο εδώ και τώρα.

Η Άννα Μυκονιάτη γράφει πέντε λόγους για τους οποίους δεν πρέπει να χάσετε αυτήν την έκθεση:

1. Μια σύντηξη παρελθόντος και παρόντος

Μπαίνετε σε έναν κόσμο όπου η τέχνη υπερβαίνει τον χρόνο και τον χώρο, όπου δύο γυναίκες από διαφορετικές εποχές συγκλίνουν σε μια μαγευτική εξερεύνηση της ταυτότητας, της θηλυκότητας και του μυστικιστικού. Η έκθεση "Όλα τα όνειρα είναι ενοχλητικά" είναι αποτέλεσμα της ενδελεχούς έρευνας που έκανε η καλλιτέχνιδα το καλοκαίρι του 2023 στις Σπέτσες, στο σπίτι όπου απομονώθηκε μετά τον πρόωρο θάνατο των δύο παιδιών της -από φυματίωση- η πρώτη Ελληνίδα ζωγράφος, Ελένη Μπούκουρα-Αλταμούρα (1821-1900). Την περίοδο εκείνη η Αλταμούρα κατέφυγε στον πνευματισμό, σε μια προσπάθεια να επανασυνδεθεί με τα παιδιά της, αφήνοντας πίσω της αρκετούς θρύλους αλλά και ένα grimoire, ένα "μαγικό" χειρόγραφο με ξόρκια. Συνδυάζοντας την ιστορία της Αλταμούρα με το δικό της σύγχρονο όραμα, η Παναγιωτίδη προκαλεί τον επισκέπτη να εμπλακεί και να αναστοχαστεί για διαχρονικά θέματα και την ανθρώπινη συνθήκη.

2. Καθηλωτική καλλιτεχνική εμπειρία

​​​Η έκθεση αποτελεί μια ευκαιρία να βυθιστείτε σε έναν κόσμο όπου η τέχνη ξεπερνά τα παραδοσιακά όρια. Το project room 2 του ΕΜΣΤ διαμορφώνεται με τη λογική του total installation και συμπεριλαμβάνει γλυπτά από κερί, γυαλί, χαλκό και μέταλλο, μια αρχιτεκτονική κατασκευή σχεδιασμένη από την καλλιτέχνιδα, ένα υπνωτιστικό βίντεο και ένα ηχητικό έργο που συνδυαστικά δημιουργούν μια εμβυθιστική εμπειρία. Το αποτέλεσμα είναι μια περιπλάνηση στους διαδρόμους του σπιτιού αλλά και του μυαλού της Αλταμούρα, και η μεταφορά σε ένα χώρο όπου η σχέση μεταξύ πραγματικού και πνευματικού κόσμου διαρρηγνύεται. 

3. Αναπροσδιορίζοντας το οικείο

Βασική κατεύθυνση της έκθεσης είναι η επανερμηνεία του οικιακού χώρου ως τόπου μυστηρίου και γυναικείας ενδυνάμωσης. Αρχιτεκτονικά και διακοσμητικά στοιχεία του σπιτιού της Αλταμούρα χρησιμοποιούνται στη σύνθεση των έργων, ενώ έντονες είναι και οι αναφορές σε έναν από τους πιο δημοφιλείς τόπους όπου αναδύεται το ανοίκειο, το στοιχειωμένο σπίτι. Μέσω της καινοτόμου σύλληψής της, η έκθεση προσκαλεί τους θεατές να αναθεωρήσουν την έννοια του οικείου: Η Παναγιωτίδη αμφισβητεί τις συμβατικές έννοιες του αρχέτυπου του στοιχειωμένου σπιτιού, παρουσιάζοντας την κατοικία της Αλταμούρα ως τόπο μεταμόρφωσης και προστασίας. Μέσα από την εικαστική επαναπραγμάτευσή του το αρχοντικό των Σπετσών, από ένας ανοίκειος τόπος, το σπίτι όπου ζούσε η "μάγισσα", γίνεται ξανά το σπίτι-φωλιά της Ελένης Αλταμούρα. 

4. Φεμινιστική ερμηνεία της μαγείας

Σε έναν κόσμο όπου η μαγεία συχνά φέρνει στο νου εικόνες ενός άλλου κόσμου, η Παναγιωτίδη προσφέρει μια φρέσκια προοπτική ριζωμένη στη φεμινιστική ιδεολογία. Με την χρήση συμβόλων από το μαγικό χειρόγραφο της Αλταμούρα, η καλλιτέχνης επαναπροσδιορίζει τη μαγεία ως εργαλείο γυναικείας ενδυνάμωσης και αυτοέκφρασης. Δημιουργεί έργα, τα οποία δεν αναπαράγουν τη λαχτάρα για ένα ρομαντικό, απόκοσμο παρελθόν αλλά αμφισβητούν τις έμφυλες αντιλήψεις για την πνευματικότητα και προτείνουν την επανεξέταση του μαγικού σε ένα σύγχρονο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο. 

5. Μεταμορφωτική καλλιτεχνική διαδικασία

Στη συγκεκριμένη έκθεση γίνεστε μάρτυρες της αλχημικής διαδικασίας της καλλιτεχνικής δημιουργίας: Από την αναπάντεχη στιβαρότητα των κέρινων γλυπτών μέχρι την αιθέρια ευθραυστότητα του φυσητού γυαλιού, κάθε έργο της έκθεσης ενσαρκώνει ένα μοναδικό ταξίδι μεταμόρφωσης. Τα γλυπτά από κερί, γυαλί και μέταλλο, λόγω και πέρα του υλικού τους που, μεταμορφώνεται με μια σχεδόν αλχημική διαδικασία από υγρό σε στερεό, αποκτούν έναν εσωτερικό ρυθμό που αμφισβητεί τις συμβατικές αντιλήψεις του χώρου και του γραμμικού χρόνου. Με μια καλλιτεχνική πρακτική που πάει πέρα από τη γλυπτική, το έργο της Μαλβίνας Παναγιωτίδη ανασύρει μνήμες και αισθήσεις και η έκθεση γίνεται μια απόδειξη της συνεχώς εξελισσόμενης φύσης της καλλιτεχνικής έκφρασης. 

Το "Όλα τα όνειρα είναι ενοχλητικά" είναι κάτι περισσότερο από μια απλή έκθεση τέχνης -είναι ένα ταξίδι στα βάθη της φαντασίας και της αυτοανακάλυψης. Η Μαλβίνα Παναγιωτίδη καλεί τους θεατές να αναρωτηθούν, να εξερευνήσουν και τελικά να πιστέψουν στη μεταμορφωτική δύναμη της τέχνης. 

Δείτε όλες τις εκθέσεις της πόλης στον οδηγό τεχνών του athinorama.gr.