Η ιστορία της Νεότερης Ελλάδας στη νέα μόνιμη έκθεση του Μουσείου Ελληνικού Πολιτισμού

Αν και οι επιμελητές της τη διαφημίζουν ως μία νέα έκθεση, η συλλογή που θα δούμε στο Μουσείο Ελληνικού Πολιτισμού την επόμενη εβδομάδα ουσιαστικά παρουσιάζεται για δεύτερη φορά, ανανεωμένη και εμπλουτισμένη με ακόμα περισσότερα ιστορικά τεκμήρια. Η τελευταία φορά που είδαμε την έκθεση για την ιστορία της Νεότερης Ελλάδας ήταν λίγο πριν την πανδημία, ενώ το 2021 το κεντρικό παράρτημα του Μουσείου Μπενάκη στην Πειραιώς 138 είχε φιλοξενήσει το αφιέρωμα "1821 Πριν και Μετά" χρησιμοποιώντας αντικείμενα της συλλογής. Την αμέσως επόμενη χρονιά (2022) το μουσείο παρουσίασε την έκθεση "Μικρά Ασία. Λάμψη – Καταστροφή – Ξεριζωμός - Δημιουργία" με αφορμή τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή, συμπεριλαμβάνοντας εκθέματα που επίσης ανήκαν στη συλλογή του Μουσείου Ελληνικού Πολιτισμού.

Ενόψει της Εθνικής Επετείου, τη Δευτέρα 25 Μαρτίου το Μουσείο Ελληνικού Πολιτισμού εγκαινιάζει στις ανανεωμένες αίθουσες 33-36 στον τρίτο όροφο μία μόνιμη έκθεση αφιερωμένη στη Νεότερη Ελλάδα, καλύπτοντας την περίοδο από τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας έως τον ελληνοϊταλικό πόλεμο και την κατοχή από τις δυνάμεις του Άξονα. Η επανέκθεση έγινε με την επίβλεψη του επιστημονικού διευθυντή Γιώργη Μαγγίνη και τη συνεργασία των επιμελητών Μαρίας Δημητριάδου, Πολύνας Κοσμαδάκη, Ξένιας Πολίτου και Τάσου Σακελλαρόπουλου, τη συμβολή της Μαίρης Βέργου, της Πανωραίας Μπενάτου, της Αλίκης Τσίργιαλου και του Κωνσταντίνου Στεφανή και τον συντονισμό της Βασιλικής Δανιήλ. Τη συντήρηση και ανάρτηση των έργων ανέλαβε το Τμήμα Συντήρησης του Μουσείου Μπενάκη.

"Γνωρίζαμε ότι η επανέκθεση της συλλογής απαιτούσε ένα φρεσκάρισμα, με αφορμή και τις προσθήκες στις δύο περιοδικές εκθέσεις του Μουσείου Μπενάκη" παραδέχεται ο επιστημονικός διευθυντής του μουσείου Γιώργης Μαγγίνης. "Με αφορμή τις δύο αυτές εκθέσεις, συλλέκτες προσέγγισαν το μουσείο για να δωρίσουν κάποια ενδιαφέροντα αντικείμενα που υπήρχαν στις προσωπικές ή οικογενειακές τους συλλογές. Έτσι ανακαλύψαμε έναν νέο τρόπο θέασης αυτών των αντικειμένων. Είναι όπως όταν μετακομίζεις, που, ακόμα κι αν πας σε ένα πολύ παρόμοιο σπίτι, σίγουρα θα τοποθετήσεις τα αντικείμενα με έναν διαφορετικό τρόπο". Για παράδειγμα, ο Μαγγίνης ανέφερε ότι διαφοροποιείται η παρουσίαση των έργων ζωγραφικής από εκείνη που είχε εγκαινιαστεί το 2000, με προτροπή του Άγγελου Δεληβορριά για επανέκθεση των αντικειμένων όλου του μουσείου. Οι επιμελητές αποφάσισαν να εντάξουν όχι μόνο ιστορική λογική στην έκθεση των έργων, αλλά και ζωγραφική, ομαδοποιώντας τους σπουδαιότερους πίνακες και παράλληλα αναπτύσσοντας μια αφήγηση της ιστορικής εξέλιξης των ζωγραφικών έργων. Έτσι, βλέπουμε τους πειραματισμούς των καλλιτεχνών σε διάφορες χρονολογικές και εικαστικές περιόδους, καθώς και τον τρόπο που τα ιστορικά γεγονότα απεικονίστηκαν από μεγάλα ευρωπαϊκά κέντρα τέχνης.

Η αρχιτεκτονική δομή της έκθεσης δεν έχει αλλάξει, όμως η διακοσμητικότητα είναι πιο σύγχρονη, οι λεζάντες έχουν ανανεωθεί και στη συλλογή δεν συμπεριλαμβάνονται καθόλου κείμενα τοίχου. "Δεν θέλαμε να φτιάξουμε μία έκθεση που θα αντιτίθεται στο υπόλοιπο μουσείο" τονίζουν οι επιμελητές. Τα "φρεσκαρίσματα" και οι πειραματισμοί έγιναν κυρίως με τη χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας: ο επισκέπτης μπορεί να ακούσει ή να διαβάσει σε διάφορες γλώσσες (μεταφρασμένες με προγράμματα AI) την ιστορία μερικών αντικειμένων της έκθεσης, ενώ το κοινό έχει την επιλογή να κάνει ερωτήσεις σχετικά με τα ιστορικά κειμήλια.

Ευρωπαϊκή ζωγραφική, βενιζελικά τεκμήρια και ο Χαλεπάς

Η προσεγμένη επιμέλεια της έκθεσης οδήγησε σε μία πολύ ενδιαφέρουσα περιήγηση μέσα στις αίθουσες του μουσείου. Παρά, δηλαδή, την έμφαση στην ευρωπαϊκή ζωγραφική και τη συγκέντρωση των έργων σε μικρές ενότητες, τα εκθέματα έχουν κατανεμηθεί με τρόπο που δημιουργεί μία συναρπαστική αφήγηση. Στην είσοδο της έκθεσης συναντάμε ένα μεγάλο μέρος των ζωγραφικών έργων, τα οποία ωστόσο συνομιλούν αρμονικά με ιστορικά κειμήλια, όπως την προθήκη αφιερωμένη στον Διονύσιο Σολωμό και τον Λόρδο Βύρωνα, καθώς και τη σημαία με την αναπαράσταση της Eλλάδας ως θεά Aθηνά και την επιγραφή "Ή EΛEYΘEPIA Ή ΘANATOΣ", που ο Kολοκοτρώνης είχε χαρίσει στον Kωνσταντίνο Δραγώνα.

Ενδύματα, έγγραφα, όπλα των Αγωνιστών, προσωπικά αντικείμενα και άλλα ιστορικά τεκμήρια που υπήρχαν και στην αρχική μόνιμη έκθεση έχουν τοποθετηθεί σε ειδικές προθήκες, εξιστορώντας σημαντικά θέματα και γεγονότα: τη ναυμαχία του Ναυαρίνου, τον ελληνικό αλυτρωτισμό, φιλελληνικά αντικείμενα και αρχειακό υλικό που καταδεικνύει τις προσπάθειες ενίσχυσης του Αγώνα από τις ειδικές επιτροπές των μεγάλων ευρωπαϊκών πόλεων. "Έχουμε εσκεμμένα αφήσει "ανάσες" μέσα στην έκθεση, γιατί ελπίζουμε ότι θα έχουμε την ευκαιρία, παρακολουθώντας πώς θα λειτουργήσει η έκθεση, να την εμπλουτίσουμε και να τη βελτιώσουμε. Τα μοναδικά εμπόδια είναι ο περιορισμένος μας χρόνος ως επιμελητές και η έλλειψη χρημάτων που απαιτούνται για τη διαρκή ανανέωση της συλλογής" εξηγεί ο Γιώργης Μαγγίνης.

Οι επιμελητές δεν παρέλειψαν φυσικά να τιμήσουν τον Εμμανουήλ Μπενάκη και τον γιο του Αντώνη, ιδρυτή του Μουσείου Μπενάκη, την Πηνελόπη Σ. Δέλτα και τον Ελευθέριο Βενιζέλο, παρουσιάζοντας μία ειδική προθήκη με φωτογραφικά τεκμήρια, κειμήλια, τον "Χάρτη της Νέας Μεγάλης Ελλάδος" και αντικείμενα που προδίδουν την αγάπη των Ελλήνων για τον Βενιζέλο. Η συγκεκριμένη ενότητα περιλαμβάνει από ζωγραφικά πορτραίτα του Έλληνα πολιτικού μέχρι σπιρτόκουτα με το πρόσωπο του και ένα κουτί "Venizelos Coffee" από τα καταστήματα της ελληνικής ομογένειας στην Αμερική. Στην τελευταία ενότητα της έκθεσης συναντάμε μία από τις εντυπωσιακότερες προθήκες όπου κοσμούνται δύο σημαντικά έργα του Γιαννούλη Χαλεπά: το γλυπτό από τερακότα "Ο Άγγελος" και το σχέδιο "Εννέα Μούσες".

Παράλληλες δράσεις

25η Μαρτίου

Συνδέοντας τη θεματική της νέας μόνιμης έκθεσης του τρίτου ορόφου –"Νεότερη Ελλάδα"–  με τον εορτασμό της εθνικής επετείου, το Μουσείο Μπενάκη καλεί το κοινό να επισκεφθεί το Μουσείο Ελληνικού Πολιτισμού την 25η Μαρτίου 2024 από τις 1-6 μ.μ. με ελεύθερη είσοδο. Στο αμφιθέατρο του Μουσείου θα προβάλλεται το ντοκιμαντέρ του Ηλία Γιαννακάκη "1821 Πριν και Μετά: Η γέννηση της Σύγχρονης Ελλάδας", μια παραγωγή του Μουσείου Μπενάκη και της Marketing Greece, το οποίο αναφέρεται στην επετειακή έκθεση για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821 που διοργάνωσε το Μουσείο Μπενάκη με τη σύμπραξη της Τράπεζας της Ελλάδος, της Εθνικής Τράπεζας και της Alpha Bank.

Ξεναγήσεις για το κοινό

Θα πραγματοποιηθεί σειρά ξεναγήσεων με ελεύθερη είσοδο στη νέα μόνιμη έκθεση κάθε Πέμπτη από 27 Μαρτίου έως και 25 Απριλίου στις 6 μ.μ. για περιορισμένο, κάθε φορά, αριθμό ατόμων. Κρατήσεις θέσεων online μέσω του tickets.benaki.org.

Εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ)

Το Μουσείο Μπενάκη σε συνεργασία με τη MuseAI παρουσιάζει μια πιλοτική/πειραματική εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης με χρήση μεγάλων γλωσσικών μοντέλων. Στόχος είναι η ενίσχυση της εμπειρίας των επισκεπτών και η επέκταση της εκπαιδευτικής λειτουργίας του Μουσείου. Οι επισκέπτες με τη βοήθεια της εφαρμογής θα μπορούν να εξερευνήσουν το ιστορικό πλαίσιο επιλεγμένων αντικειμένων της έκθεσης κάνοντας διάλογο με το σύστημα. Θα αποκτήσουν τη δυνατότητα να επιλέξουν οι ίδιοι μια ατομική διαδρομή στις συγκεκριμένες αίθουσες και να θέσουν τις δικές τους ερωτήσεις σύμφωνα με την ηλικία και τα ενδιαφέροντά τους.

CLOSE UPS (Season #3)

Η σειρά CLOSE UPS ρίχνει φως σε αντικείμενα του Μουσείου Μπενάκη τόσο μέσα από τις ιστορίες που τα ίδια αφηγούνται όσο και μέσα από τις ιστορίες ανθρώπων που συνδέονται με αυτά. Έξι από τα επεισόδια του νέου κύκλου CLOSE UPS (Season #3) αφορούν αντικείμενα που περιλαμβάνονται στην επανέκθεση. Τα αντικείμενα αυτά σηματοδοτούνται με QR-Codes, δίνοντας τη δυνατότητα στους επισκέπτες να παρακολουθούν μπροστά από το κάθε έργο το σχετικό επεισόδιο. Τα επεισόδια αυτά είναι:

• Το τελευταίο ποίημα του λόρδου Byron
• Ένα πορτρέτο της νεαρής βασίλισσας Όλγας
• Η αυλική ενδυμασία της πριγκίπισσας Μαρίας Βοναπάρτη
• Θεόδωρος Ράλλης, Πλάι στο τζάκι
• Παύλος Καλλιγάς, Τοπίο με εξοχική κατοικία
• Δελφικές Εορτές - Αρχαιότητα και μεσοπόλεμος στην Ελλάδα 

Δείτε όλες τις εκθέσεις της πόλης στον οδηγό τεχνών του athinorama.gr.