Μια έκθεση που διέπεται από και ενεργοποιεί σχέσεις στήνει το Μουσείο Μπενάκη Πειραιώς για τη Συλλογή Νίκου Αλεξίου

Οποία έχει φιλοξενηθεί στο σπίτι και το ατελιέ του Νίκου Αλεξίου (1960-2011), έχει ανταλλάξει σκέψεις, έργα, χειρωνακτική εργασία, κριτική, έχει νιώσει τη ζεστασιά και το πάθος που χαρακτήριζαν τις σχέσεις με τον καλλιτέχνη, από τους πιο σημαντικούς και επιδραστικούς της σύγχρονης Ελληνικής τέχνης. Σε διαρκή επαφή με την εποχή του, τους συναδέλφους του αλλά και τους νεότερους καλλιτέχνες και τις γκαλερί που εμφανίζονταν στις αρχές της δεκαετίας του 2000 στην Αθήνα, σταδιακά και ως συλλέκτης, ακόμη κι όταν διαφωνούσε, ο Νίκος το έκανε με γνήσια κριτική διάθεση, ενώ μέχρι και τις τελευταίες ημέρες της νοσηλείας και της ζωής του δεν τσιγκουνευόταν σε διάλογο μέσω του Facebook. 

Δεν είναι να απορεί λοιπόν καμία που η έκθεση που εγκαινιάζεται την Τρίτη 12 Μαρτίου στο Μουσείο Μπενάκη - Πειραιώς 138  και έχουν στήσει με ξεχωριστό τρόπο οι επιμελητές Πολύνα Κοσμαδάκη και Γιώργος Τζιρτζιλάκης και η αρχιτεκτονική ομάδα AREA, Architecture Research Athens (Στέλλα Δαούτη, Γιώργος Μητρούλιας, Μιχάλης Ραυτόπουλος) ένα αρχείο-μηχανή με οικιακές προεκτάσεις και ένα νέο έργο ταυτόχρονα, ενεργοποιεί σχέσεις και συναισθήματα. Με τον ίδιο τρόπο που όπως μας λέει ο Τζιρτζιλάκης η συλλογή Αλεξίου "εμπεριέχει και μια διάσταση σχεδόν εκτοπισμένη στις μέρες μας, την ερωτική, στην οποία ο Νίκος αναφέρονταν σταθερά”. 

Ή όπως συμπληρώνει η Κοσμαδάκη καθώς μας ξεναγεί ανάμεσα στα ντέξιον που κυριαρχούν στον χώρο μέσα, γύρω, έξω από τα οποία φιλοξενούνται διαφορετικές συστάδες έργων: "Είναι σημαντικό ότι είμαστε σε ένα μουσείο και όχι σε μια γκαλερί ή έναν ανεξάρτητο χώρο γιατί στα μουσεία συχνά οι άνθρωποι αφήνουν πράγματα και προκύπτει το ερώτημα τι τα κάνω αυτά που είναι ζωντανά αλλά αυτός που μας τα άφησε δεν είναι πια εδώ. Μας κάνει να σκεφτούμε το τι κάνουμε με κάτι που κάποιος μας εμπιστεύτηκε και που σηματοδοτεί σχέσεις μαζί του. Άλλη είναι η δική μου σχέση με τη συλλογή ως επιμελήτρια ενός μουσείου που έχω διαρκώς τα παραπάνω ερωτήματα, άλλη του Γιώργου που είχε υπάρξει συνοδοιπόρος και επίτροπος της συμμετοχής του Νίκου Αλεξίου στη 52η  Μπιενάλε της Βενετίας το 2007, άλλη των καλλιτεχνών. Αυτή η έκθεση διέπεται από σχέσεις που έχουν μια ζεστασιά, το βλέπεις ότι ήταν εκεί αυτές οι σχέσεις, η ανταλλαγή, η συνύπαρξη. Με άλλους συνεργαζόταν, άλλοι είχαν υπάρξει βοηθοί του, άλλοι φίλοι, με άλλους αντάλλαζε έργα. Το να βγάζει αυτή τη συλλογή ένα μουσείο και να την εκθέτει είναι και να ξαναενεργοποιεί αυτές τις σχέσεις. Και το καταλαβαίνουμε και από τη θερμή και τη ζωντάνια με την οποία έχει αγκαλιάσει ο κόσμος την έκθεση ήδη από τότε που ανακοινώθηκε. Θετικά, ακόμη και αρνητικά καμιά φορά, το σίγουρο είναι ότι η έκθεση προκαλεί συναισθήματα, βάζει μια σπίθα γιατί υπάρχουν αυτές οι σχέσεις.”

Παράλληλα, η έκθεση είναι, κατά τη γνώμη μου, και ένα ιδιοσυγκρασιακό αρχείο προς μελέτη - μια βόλτα στην αθηναϊκή εικαστική σκηνή στα τέλη της δεκαετίας του 1990 και τις αρχές της δεκαετίας του 2000, αφού ο Αλεξίου συνέλεγε έργα τόσο των νέων Ελλήνων καλλιτεχνών που έκαναν τότε τις πρώτες τους εκθέσεις  όσο και των ξένων που έδειχναν οι νέες γκαλερί του Ψυρρή. "Όντως, αυτό είναι μια δεύτερη ανάγνωση” συμφωνεί η Κοσμαδάκη. "Μπορεί ο επισκέπτης να δει την Αθήνα εκείνης της εποχής στην οποία αρχίζει να θεσμοθετείται μια σκηνή σύγχρονης τέχνης, μιας εποχής τολμώ να πω ελάχιστα καταγεγραμμένης εκθεσιακά και σε συλλογές, πάντα βέβαια με τη ματιά του Αλεξίου,  τη δική του  συγχρονικότητα που είχε όμως μια χρονικότητα.”

"Γίναμε ζωγράφοι γιατί κατά βάθος θέλαμε να είμαστε συλλέκτες” 

Ρωτάμε τον Γιώργο Τζιρτζιλάκη ποιό ήταν το πρώτο έργο της συλλογής και τι σηματοδοτούσε αυτή για τον Αλεξίου.  "Το πρώτο απόκτημα αυτής της συλλογής-ημερολόγιο είναι ένα μικρό έργο της Mary Redmont που αγόρασε από την Els Hanappe το 2001: Γύρω από αυτό άρχισε να χτίζει "σχέσεις" και "μια σειριακή δομή", όπως έλεγε.
Έχω την αίσθηση ότι ο Νίκος ξεκίνησε τη συλλογή του από μια επιθυμία αμοιβαίας φιλότητας και συνεύρεσης η οποία τελικά κινήθηκε σε τρία αλληλένδετα πεδία που αναπτύχθηκαν συνδυαστικά: Την καλλιτεχνική φιλία ως κατοίκηση, το ημερολόγιο και το παράδοξο. 

(α) Το πρώτο έχει να κάνει με τον υλικά τεκμήρια και μνημονικά ίχνη της φιλίας τα οποία, όμως, γίνονται μια μορφή ενδιαιτήματος, εφόσον ο ίδιος κατοικούσε, ασφυκτικά σχεδόν, μέσα στα συσσωρευμένα έργα. Ένα καβαφικό δίστιχο δίνει μια εξαιρετική εικόνα που τη συνάντησα πολλές φορές στο σπίτι του Νίκου: "και τα παραίτησε. Στον καναπέ /μισοκοιμάται. Ανήκει πλήρως" σ’ αυτά. 

(β) Το δεύτερο έχει να κάνει με τη συρραφή ενός υπομονετικού συναξαρίου αυτής της αδιάκοπης περιδιάβασης, την οποία ο ίδιος χαρακτήριζε "προσωπικό ημερολόγιο που καταγράφει μια βόλτα στην πόλη": Τι θησαυρίζει ένα τέτοιο ημερολόγιο; Πολύτιμα ίχνη της ελληνικής και διεθνούς τέχνης από το 2001 έως το 2011. Έργα που λίγο-πολύ καθορίζουν τη μετέπειτα πορεία αυτών των καλλιτεχνών. 

(γ) Το τρίτο έχει να κάνει μ’ εκείνη την ξέφρενη διαλογικότητα και το παράδοξο που διαπερνούσε το νευρικό σύστημα του έργου και της ζωής του: "Έγινα ζωγράφος", έλεγε, "επειδή ο πατέρας μου έπρεπε να είναι". Και αυτό νομίζω ότι πρέπει να θεωρηθεί ένα μείζον έργο της συλλογής του, το οποίο δεν μπορεί να δωρηθεί. "Με τον Ζαχαριουδάκη γίναμε ζωγράφοι", συνέχιζε, "γιατί, κατά βάθος, θέλαμε να είμαστε συλλέκτες. Και επειδή δεν είχαμε λεφτά, αρχίσαμε να φτιάχνουμε τα έργα μόνοι μας.". Όλη η συλλογή του, λοιπόν, είναι ένα τέτοιο παράδειγμα: Ένα οικοσύστημα, ένα habitat όπου όλοι οι επιμέρους οργανισμοί (έργα) βρίσκονται σε ισορροπία αλλά και συνεχή κίνηση, σε αντιμεταχώρηση.

Η Συλλογή Νίκου Αλεξίου στο Μουσείο Μπενάκη

Το 2010, λίγους μήνες πριν φύγει από τη ζωή, ο Νίκος Αλεξίου δώρισε στο Μουσείο Mπενάκη μια πλούσια συλλογή έργων σύγχρονης τέχνης που συνέλεγε με ιδιαίτερη προσήλωση και υπομονή, παράλληλα με το καλλιτεχνικό του έργο. Πρόκειται για ένα ιδιότυπο σύνολο έργων Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών που περιλαμβάνει 236 έργα από 84 καλλιτέχνες, μπορεί να κατανοηθεί και ως ένα "ανοιχτό έργο" το οποίο ο Αλεξίου αναδιέτασσε συνεχώς στους τόπους κατοικίας του πολλαπλασιάζοντας τις συνάψεις και τις αφηγήσεις.

Η έκθεση παρουσιάζει το σύνολο των έργων που απαρτίζουν τη συγκεκριμένη δωρεά συστήνοντάς τη ως μέρος της ίδιας της πρακτικής του καλλιτέχνη αλλά και ως ένα παράδειγμα καλλιτέχνη-συλλέκτη ικανό να συμβάλλει όχι μόνο στον αναστοχασμό γύρω από την καλλιτεχνική παραγωγή μιας εικοσαετίας (1990-2010) αλλά και στη δημιουργία υπαρξιακών κόσμων και απροσδόκητων αστερισμών νοήματος.

"Από τη στιγμή που ήρθε η συλλογή στο Μουσείο, εκπληρώνοντας την επιθυμία του Νίκου να τη δει σε ένα μουσείο ως σύνολο, ξέραμε ότι θέλαμε η πρώτη φορά που θα τη δείξουμε να παρουσιαστεί στην ολότητά της, παρότι ο ίδιος δεν είχε βάλει κανένα περιορισμό ως προς αυτό σαν αυτούς που συχνά συνοδεύουν τα κληροδοτήματα. Αυτό μας οδήγησε και στο σύστημα έκθεσης και φαίνεται και από τον τίτλο "Νίκος Αλεξίου. Η Συλλογή”. μας λέει η Κοσμαδάκη. "Δεν είναι φόρος τιμής, είναι σαν να είναι ο τίτλος ενός έργου γιατί νομίζω έτσι την αντιλαμβανονταν και ο ίδιος τη συλλογή του, ζούσε μαζί της, τα έργα αυτά τροφοδοτούσαν και το έργο του, ήταν σε συνεχή διάλογο μαζί του γιατί τα είχε μες στο σπίτι και το στούντιο του. Όπως φαίνεται και σε κάποιες πολύ ωραίες φωτογραφίες του Πάνου Κοκκινιά στο εργαστήριό του δεν ξεχωρίζει κανείς τα έργα της συλλογής από τα δικά του που κρέμονται στους τοίχους. Γι αυτό και αποφασίσαμε το μόνο έργο του Νίκου που συμπεριλάβαμε στην έκθεση να είναι η "Συρταριέρα”  (2005-2007), ένα φορητό ατελιέ - ερμάριο εργασίας που το έφερε μαζί του από τη Βενετία και όπου ταξινομούσε την πρώτη ύλη του έργου, με μια μεθοδολογία ενδεικτική και της συλλεκτικής του δραστηριότητας. Με αυτό είναι σαν να προτείνει μια μεθοδολογία την οποία ακολουθήσαμε κι εμείς στην επιμέλεια της έκθεσης αλλά και ο αρχιτεκτονικος σχεδιασμός”. 

Η έκθεση ως ένα οικοσύστημα - ενδιαίτημα 

"Σκοπός μας είναι μια ρευστότητα που υπονομεύει όχι μόνο τη συνηθισμένη χωρική σχέση του θεατή με έργα τέχνης, αλλά και τις σχέσεις ανάμεσα στην αφαίρεση και την αναπαράσταση, το πρωτότυπο και την αναπαραγωγή, το έλασσον και το μείζον, το βίντεο και τη χειροτεχνία, που διαπερνούν τα έργα της συλλογής.”

Μιλώντας για τη μεθοδολογία της επιμέλειας ο Τζιρτζιλάκης προσθέτει: "Θα επιμείνω στην έννοια της συλλογής και της έκθεσης ως ένα οικοσύστημα, ως ένα ενδιαίτημα σε διάκριση από τη μουσειακή παραθετικότητα και τον καταναγκαστικό διδακτισμό. Είναι κάτι που θα μας απασχολήσει όλο και περισσότερο τα επόμενα χρόνια. Μια τέτοια συλλογή δεν φτιάχτηκε για να την επισκεφτείς αλλά για να την αισθανθείς, να τη βιώσεις και να την κατοικήσεις. Να την περιδιαβείς με τον τρόπο που περιγράφει το έξοχο δίστιχο του Καβάφη. Υπ’ αυτήν την έννοια, η συλλογή εμπεριέχει και μια διάσταση σχεδόν εκτοπισμένη στις μέρες μας, την ερωτική, στην οποία ο Νίκος αναφέρονταν σταθερά. Δεν πρόκειται για θεματική ή για το περιεχόμενο των έργων αλλά για έναν τρόπο πρόσληψης, με τον οποίο έπρεπε να αναμετρηθούμε αναγκαστικά. 

Σημείο αφετηρίας στην επιμέλεια της έκθεσης ήταν ο εδαφικός, επιδαπέδιος τρόπος που ο Νίκος τοποθέτησε ορισμένα ζωγραφικά έργα και σχέδια της συλλογής του στον Πύργο Μπαζαίου το 2009. Είχαμε πολλές συζητήσεις για το θέμα αυτό εκείνη την περίοδο, ήδη από την Biennale της Βενετίας. Μια τέτοια οριζοντιότητα υπονομεύει τη αναγεννησιακή θεώρηση του Αλμπέρτι για τη ζωγραφική ως ένα παράθυρο στον τοίχο και, κατά συνέπεια, την αποστειρωμένη περιμετρική τοποθέτηση στον λευκό κύβο. Η οριζοντιότητα αντιπροσωπεύει το χαμηλό, τη στάση του ζώου, ενώ η καθετότητα την εξιδανίκευση, τη σύνδεση μεταξύ ουρανού και γης. Την ίδια οριζόντια αρχή ακολούθησε ο Νίκος και στο San Marco που εξέθεσε στη Ζουμπουλάκη το 2010.  

Μ’ ένα τέτοιο πνεύμα ξεκινήσαμε τη συνεργασία με τους φίλους αρχιτέκτονες του Γραφείου AREA, Architecture Research Athens: τη Στέλλα Δαούτη, το Γιώργο Μητρούλια και τον Μιχάλη Ραυτόπουλο. Και από εκεί προέκυψε η ιδέα αυτής της ροϊκής "εκθεσιακής μηχανής", με τις μαύρες λωρίδες της να πτυχώνονται και να αναπτυχώνονται με τα έργα. Μια εκθεσιακή δομή που διεκδικεί κατά κάποιο τρόπο τον τοπολογικό χαρακτήρα της λωρίδας του Μέμπιους, αποτρέποντας τις διχοτομήσεις. Γύρω από αυτήν την εδαφική "μηχανή" ορισμένα έργα, ορισμένοι "γίγαντες ταπεινοί" –για να ανατρέξω στον Κόντογλου– διαχέονται και εκβάλουν, ενεργοποιώντας τον χώρο γύρω τους. Σκοπός μας είναι μια ρευστότητα που υπονομεύει όχι μόνο τη συνηθισμένη χωρική σχέση του θεατή με έργα τέχνης, αλλά και τις σχέσεις ανάμεσα στην αφαίρεση και την αναπαράσταση, το πρωτότυπο και την αναπαραγωγή, το έλασσον και το μείζον, το βίντεο και τη χειροτεχνία, που διαπερνούν τα έργα της συλλογής”.  

Αρχειοθετώντας εκ νέου τη συλλογή

Με το δεδομένο ότι ήθελαν να δείξουν το σύνολο της συλλογής ως ένα έργο και όχι ως μια συλλογή του Χ συλλέκτη αλλά και ως ένα αρχείο, με τη "Συρταριέρα” κατά νου, αλλά και ότι δεν είχε νόημα να επιχειρήσουν μια επιμέλεια αλά Αλεξίου (ο ίδιος είχε επιμεληθεί δυο εκθέσεις της συλλογής του, μία στον Πύργο Μπαζαίου στη Νάξο και μια μικρότερη εκδοχή στο Σεράγεβο) οι επιμελητές αποφάσισαν να δείξουν τα έργα σε συστάδες αντί για ένα παραδοσιακό art hanging, όπου κάθε έργο θα είχε την αυτονομία του. Όπως μας λέει η Κοσμαδάκη: "Ξέραμε ότι στο εργαστήριο του Νίκου τα έργα της συλλογής λειτουργούσαν στις παράδοξες σχέσεις μεταξύ τους, ότι δεν θα αντιμετωπίζαμε τα έργα διαχωρίζοντας, για παράδειγμα, ξένους από Έλληνες, καταξιωμένους από νεότερους καλλιτέχνες, μεγάλα από μικρά έργα, δεν θα κάναμε καμία ιεράρχηση κλίμακας, αξίας ή υλικού γιατί κι εκείνος δεν έκανε καμία ιεράρχηση. 

Η κεντρική ιδέα ήταν να σεβαστούμε κάποιες παραδοξοτητες και κάποιες μεθοδολογίες στην αρχειοθέτηση, έχουμε κρατήσει κάποιες ενότητες αλλά λίγο αυθαίρετα, όπως το έκανε και ο ίδιος. Βρήκαμε τα ντοσιέ του και εμπνευστήκαμε θα μπορούσε να πει κανείς από το πώς αρχειοθετούσε τα έργα της συλλογής και τα έβαζε μες στο έργο του. Αυτά τα δεδομένα πήραμε ως βάση για τον μηχανισμό έκθεσης και με αυτά τα δεδομένα πήγαμε στην αρχιτεκτονική ομάδα AREA, Architecture Research Athens, με την οποία έχουμε συνεργαστεί και στο παρελθόν όπως στην έκθεση "Hic Sunt dracones” και έχουμε κοινούς κώδικες.

Ένα παραμύθι μες στο σκοτάδι 

Πώς φτάσαμε λοιπόν σε αυτή τη "μηχανή έκθεσης” με τα ντέξιον και τις μαύρες μοκέτες που ξετυλίγονται μέσα, κάτω και πάνω τους; Μιλώντας μας εκ μέρους της AREA, Architecture Research Athens ο Μιχάλης Ραυτόπουλος μας αναφέρει ότι όταν άρχισαν να σκέφτονται τα υλικά με τα οποία θα δούλευαν ήταν σαφές ότι θα επρόκειτο για καθημερινά υλικά και ψάχνοντας στις αποθήκες του Μουσείου Μπενάκη κατέληξαν στο σύστημα ντέξιον "που έχει κάτι το καθημερινό, σχεδόν μπαναλ, είναι και λίγο non object με την έννοια του ότι είναι οικουμενικό, ένα σύστημα που κάπως αποχωρεί από τον κόσμο των αντικειμένων με στόχο να αναδειχθούν τα έργα. Και ταυτόχρονα είναι ένα αυστηρό αποθηκευτικό και αρχειοθετικό σύστημα ή μια μηχανή, γιατί έτσι το σκεφτόμαστε, κάπως ως μηχανή έκθεσης”. 

"Σκεφτήκαμε λοιπόν ότι ήθελε ταυτόχρονα και ένα δεύτερο σύστημα που για μας ήταν αυτή η μαύρη μοκέτα που ξεδιπλώνεται ανάμεσα στα έπιπλα των ντεξιον. Υπάρχουν διάφορες αναφορές στο χαλί: από τη μία από τον κόσμο της φαντασίας, όπως το ιπτάμενο χαλί μέχρι κάτι πιο αφαιρετικό όπως μια καλλιγραφική κίνηση πάνω στο ντέξιον που είναι άμεσα συσχετιζόμενο με το έργο του Αλεξίου, και από την άλλη το οικιακό στοιχείο που συνομιλεί με τα όσα είπε η Πολύνα για τις σχέσεις του Αλεξίου με τους άλλους καλλιτέχνες ή τις σχέσεις ανάμεσα στα έργα, και παράγει μια θαλπωρή και μια ζωντάνια αλλά την ίδια στιγμή φεύγει και δραπετεύει από το σύστημα,  όπως δραπετεύουν και κάποια έργα κι αυτό δεν είναι κάτι αυστηρό.”

Όπως ο Νίκος Αλεξίου σκεφτόταν τη συλλογή του ως μια σειριακή δομή που ξεκινά από πρώτο έργο και χτίζει σχέσεις με τα υπόλοιπα, έτσι και η μηχανή έκθεσης αποτελείται από 4 λωρίδες που ξεδιπλώνονται στον χώρο χωρίς αρχή και τέλος, μια σειριακή δομή. Και ταυτόχρονα μια πρόταση να κυκλοφορήσεις μες στη δομή της έκθεσης, όπως ο ίδιος ο Αλεξίου περιγράφει τη συλλογή του σαν μια βόλτα μες στην πόλη μπαίνεις ουσιαστικά μες στη μηχανή, πατάς τη μοκέτα και κάνεις τις δικές σου διαδρομές.

Όσο για το μαύρο χρώμα ο Ραυτόπουλος μας παραπέμπει σε ένα παράθεμα του Αλεξίου από το "The End", τον κατάλογο της της Ελληνικής Συμμετοχής στη Biennale της Βενετίας το 2007: 
"Αυτό, λοιπόν, το έργο που φτιάχνεται τώρα είναι ένα έργο σκοτεινό, ένα έργο μαύρο... Η ζωή είναι μια φαντασία. Δεν υπάρχει πραγματικότητα. Μαθαίνει κανείς το ποτήρι, το σπίτι, το δρόμο, τους ανθρώπους, για να φτιάξει κάποια στιγμή ένα παραμύθι στο οποίο είναι πρωταγωνιστής. Και μέσα εκεί είναι το ποτήρι, το τασάκι, οι ληστές, οι αγαπημένοι. Αυτό είναι. Οπότε, το τέλος είναι τέλος.  Δηλαδή, το μαύρο είναι μαύρο. Το κάρβουνο είναι κάρβουνο και το σκοτάδι σκοτάδι.  Και μέσα σ’ αυτό το σκοτάδι φτιάχνεται αυτό το παραμύθι." 

"Είχαμε βάλει το μαύρο χρώμα στο τραπέζι και όταν βρήκε ο Γιώργος τη συγκεκριμένη αναφορά, που είναι ο αρχειοθέτης μας, κλείδωσε. Υπήρξαν πολλοί τέτοιο διάλογοι στη διαδικασία της επιμέλειας και του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού που είναι συλλογική επί της ουσίας” συμπληρώνει η Κοσμαδάκη. "Ο Γιώργος ήταν ο σύνδεσμός μας γιατί γνώριζε από παλιά τον Αλεξίου. Εμείς  πηγαίναμε στους αρχιτέκτονες με μια ιδέα, εκείνοι μας γύριζαν το μαυρο, "πηγαίναμε" στον Αλεξίου, τον ρωτούσαμε για το μαύρο, μας έδινε την απάντηση και επιστρέφαμε. Έτσι δημιουργήθηκε η έκθεση, μέσα από μια συλλογική παιγνιώδη ανοιχτή διαδικασία και όχι ως κάτι ψυχαναγκαστικό”. "Το ρευστό, το προσωπικό και παιγνιώδες είναι αυτά που χαρακτηρίζουν τη συνεργασία και το αποτέλεσμα, όπως και τη συγκεκριμένη συλλογή” συμφωνεί ο Ραυτόπουλος.

Μπαίνοντας στον διά-κόσμο του Αλεξίου

"Τα έργα σε οδηγούν να βγάλεις από το μυαλό σου κάθε είδους τάξη και ιεραρχία. Πάντα υπάρχει κάτι που χαλάει την ισορροπία, ένα αντικείμενο που δεν ξέρεις που να το βάλεις και αυτό το ότι δεν ξέρεις που να το βγάλεις σε οδηγεί σε ενδιαφέροντες συσχετισμούς.”

Τόσο οι αρχιτέκτονες όσο και οι επιμελητές τονίζουν ότι αντί για την "απόλυτη μουσειολογική διαύγεια” επέλεξαν μια πιο χαλαρή δομή που σου προσφέρει  νέες οπτικές γωνίες για να δεις τα έργα, στρίβοντας ή κοιτώντας ανάμεσα στα ντέξιον. Αντίστοιχα, οι συστάδες των έργων δεν φτιάχθηκαν με κάποια αυστηρή θεματική ή μορφολογική λογική καθώς σύμφωνα με την Κοσμαδάκη "τα έργα σε οδηγούν να βγάλεις από το μυαλό σου κάθε είδους τάξη και ιεραρχία έτσι και οι κατηγορίες στις οποίες τα χωρίσαμε είναι εξίσου ανοιχτές”.

 "Αν και έχει κάποιες κοινές μορφολογικές συνιστώσες η συλλογή - έργα μικρά, σε χαρτί, με έντονο το στοιχείο της χειρονομιας, φυσικά υλικά, εύθραυστες και ασταθείς ισορροπίες, δίκτυα - όταν πας να τα πιάσεις και να τα βάλεις σε κατηγορίες σε αποτρέπουν και σε ωθούν σε πιο ιδιοσυγκρασιακούς συνειρμούς γιατί νομίζω έτσι έχει φτιαχτεί η συλλογη. Πάντα υπάρχει κάτι που χαλάει την ισορροπία, ένα αντικείμενο που δεν ξέρεις που να το βάλεις και αυτό το ότι δεν ξέρεις που να το βγάλεις σε οδηγεί σε ενδιαφέροντες συσχετισμούς. Ένα στοιχείο που διέπει τη συλλογή και την έκθεση, αλλά και τη δουλειά του Αλεξίου, είναι αυτό που ο Γιώργος αποκαλεί διάκοσμο με την έννοια του δια-κόσμου, που συνδέεται με το διάκοσμο των μοναστηριών και που φτιάχνει έναν κόσμο. Στο στοιχείο του διακόσμου και του μοτίβου, της επανάληψης ακουμπάνε σαν ομπρέλα οι δύο πρακτικές, του καλλιτεχνικού έργου και της συλλογής του Αλεξίου. Νομίζω ότι είναι δυο πρακτικές μιας ίδιας μεθόδου, μιας μεθόδου να είσαι στον κόσμο, ενός τρόπου να υπάρχεις και όχι μόνο να δημιουργείς.”

"Πρόκειται για συγκοινωνούντα δοχεία που δεν πρέπει να τα βλέπουμε όμως με όρους ομοιότητας αλλά διάταξης (dispositif). Η συλλεκτική δραστηριότητα είναι ο κατεξοχήν μηχανισμός παραγωγής και η πεμπτουσία του έργου του. Κυριολεκτικά μιλώντας, η συλλεκτική ενόρμηση είναι το έργο του.” συμπληρώνει ο Τζιρτζιλάκης. Τον ρωτάω πώς βλέπει τη συλλογή ξανά, έτσι όπως πλέον ξεδιπλώνεται στον χώρο του Μουσείου "Όπως όλα του Νίκου: συναρπαστική, απροσδόκητη αλλά και ακριβής. Μ’ όλο εκείνο το μυστήριο που συνιστά και μύηση στη ζωή. Και υπ’ αυτήν την έννοια, ένα κάλεσμα συνάντησης με τον χρόνο εκείνης της εποχής που ξαναβρέθηκε, τον "ξανακερδισμένο χρόνο".

Ο Αλεξίου προανήγγειλε την "εμβυθιστική" (immersive) εμπειρία 

Η συζήτηση πάει στο ίδιο το έργο του Αλεξίου και το κατά πόσο έχει βρει τη θέση που του αξίζει στην ιστορία της τέχνης. Σύμφωνα με τον Τζιρτζιλάκη: "Το έργο του έχει κερδίσει μια ευρεία εκτίμηση και συγκίνηση για πολλούς λόγους, που δεν ταυτίζονται πάντα με κάποιο κριτικό ή αξιολογικό βάθος. Πρόκειται για μια διαδεδομένη παθολογία της κουλτούρας μας που παραληρεί στις μέρες μας. Γίνονται εντυπωσιακές εκθέσεις με πλούσιο υλικό και υμνητικές αναρτήσεις αλλά με εσωστρεφή ορίζοντα, χωρίς κριτικό έρμα, ερμηνείες και επανατοποθετήσεις. Εξού και δεν διαθέτουμε καμία ιστορία της εγχώριας μοντέρνας ή σύγχρονης τέχνης.

Ο Αλεξίου είναι ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες καλλιτέχνες στο γύρισμα του 21ου αιώνα με δυνατότητες απήχησης στο παρόν. Προανήγγειλε, ας πούμε, μ’ έναν εντελώς ασύμβατο χειροποίητο τρόπο ό,τι θεωρούμε σήμερα "εμβυθιστική" (immersive) εμπειρία. Η κατασκευή κόσμων (worldmaking) ανήκει στα σταθερά χαρακτηριστικά του, συνδέοντας την μικροσκοπική παρατήρηση του απειροελάχιστου με την μακροσκοπική θεώρηση του απείρου. Στη διάχυση της νεωτερικής "θέλησης για δύναμη" αντιπαρέβαλε την ποιητική μιας προσωρινής "εύθραυστης θέλησης", που είναι μια δεσπόζουσα αλληγορία της εποχής μας και αφορά τις ζωές όλων μας. Επίσης, με το έργο του καλλιέργησε μια αντίληψη του "πνευματικού στοιχείου στην τέχνη" όχι ως απόσπαση από την ύλη (κατά το πρότυπο του Καντίνσκι) αλλά ως αδιαχώριστη σύντηξη με την ύλη. Αυτοί είναι μερικοί από τους λόγους που κάνουν το έργο του να ξεχωρίζει μοναχικά στο πανόραμα της σύγχρονης τέχνης”.         

Παρουσιάζονται έργα των καλλιτεχνών: 
AIDS-3D (Daniel Keller, Nik Kosmas), Andisheh Avini, Carmen García Bartolomé, Gustav Ceder, Bernhard Cella, Adam Chodzko, Stephen Dean, Werner Moser Dorfmann, Jimmie Durham, Jack Early, Marie Françoise Poutays, Gert & Uwe Tobias, Anne Kern, Jörg Mandernach, Caitlin Masley, Jason Meadows, Amy O’ Neill, Enoc Perez, Simon Periton, Mary Redmond, Rémy Rivoire, Vicente Rojo, Irys Schenker, Kai Schiemenz, Jim Shaw, Alex Slade, Stephen Sutcliffe, Philip Tarlow, Yuken Teruya, Pae White, Ανδρέας Αγγελιδάκης, Αλέξης Ακριθάκης, Νάνος Βαλαωρίτης, Ινώ Βαρβαρίτη, Κωστής Βελώνης, Λυδία Βενιέρη, Βαγγέλης Βλάχος, Κωνσταντίνος (Ντίκος) Βυζάντιος, Αλέξανδρος Γεωργίου, Βάσω Γκαβαϊσέ, Βούλα Γουνελά, Δανιήλ, Κατερίνα Διακομή, Παύλος (Διονυσόπουλος), Μανώλης Ζαχαριουδάκης, Ελένη Καμμά, Ειρήνη Καραγιαννοπούλου, Απόστολος Καρακατσάνης, Απόστολος Καραστεργίου, Πολύδωρος Καρυοφύλλης (Poka-Yio), Στάθης Κατσαρέλης, Ηλίας Καφούρος, Πάνος Κοκκινιάς, Χάρης Κοντοσφύρης, Κώστας Κουλεντιανός, Αντώνης Κυριακούλης, Δάφνη Κωστοπούλου, Γιώργος Λάππας, Σπύρος Λίτινας, Πιερέττα Λορεντζάτου, Ντιάνα Μαγγανιά, Βούλα Μασούρα, Γιώργος Μαυροΐδης, Χρήστος Μητάς, Χριστίνα Μήτρεντσε, Μιχάλης Μιχαηλίδης, Βασίλης Μπαλατσός, Ντόρα Οικονόμου, Χριστόδουλος Παναγιώτου, Μαρία Παπαδημητρίου, Λεωνίδας Παπαδόπουλος, Δημήτρης Παπαϊωάννου, Αιμιλία Παπαφιλίππου, Νίνα Παππά, Έλενα Πόκα, Γεωργία Σαγρή, Γιώργος Σαπουντζής, Μηνάς Σεμερτζιάν, Δανάη Στράτου, Νίκος Τριανταφύλλου, Αλέξανδρος Τσαντίλας, Δημήτρης Φουτρής, Νάγια Φραγκούλη, Γιαννούλης Χαλεπάς, Μανώλης Χάρος, Κώστας Χριστόπουλος, Μανταλίνα Ψωμά