Ο κατάλογος της έκθεσης "Αστυγραφία" παρουσιάζεται στην Εθνική Πινακοθήκη

Αστυγραφία / Urbanography. Η ζωή της πόλης τις δεκαετίες 1950-1970

Μία πρωτότυπη σύλληψη που παρακολουθεί τρεις δεκαετίες ραγδαίου μετασχηματισμού της μεταπολεμικής Ελλάδας και επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στην αστικοποίηση και τον τρόπο που ο άνθρωπος συμμετέχει ή αντιστέκεται στη νέα συνθήκη που του υπαγορεύει το ολοένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον του. Για την ανίχνευση της ανθρώπινης εμπειρίας του αστικού βιώματος η έκθεση φέρνει σε συνομιλία τις εικαστικές τέχνες –ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική, εγκαταστάσεις, φωτογραφία, σχέδια και αφίσες– με αποσπάσματα από τον δημοφιλή ελληνικό κινηματογράφο, τις ταινίες κριτικού ρεαλισμού και τις έκκεντρες αφηγήσεις. Παρουσιάζοντας 77 δημιουργούς, 202 εικαστικά έργα και 21 ταινίες, η "Αστυγραφία" επιχειρεί να χαρτογραφήσει το συνολικό εύρος της έννοιας "αστικό βίωμα" σκιαγραφώντας το κοινωνικό υποκείμενο εντός της πόλης, με όλη τη γοητεία που μπορεί να του ασκεί αλλά και με όλους τους περιορισμούς ή και τους αποκλεισμούς που τη συνοδεύουν, "με την εκθεσιακή αφήγηση να μετακινείται διαρκώς από τη μεγάλη στη μικρή κλίμακα, από την πανοραμική λήψη στο κοντινό πλάνο", όπως εξηγεί η διευθύντρια της ΕΠΜΑΣ και επιμελήτρια της έκθεσης, Συραγώ Τσιάρα. Σύμφωνα με το επιμελητικό σκεπτικό, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η αστικοποίηση, η ανοικοδόμηση και η μετανάστευση –εσωτερική και εξωτερική– προσδιορίζουν καθοριστικά το πλαίσιο των ραγδαίων αλλαγών που συμβαίνουν στην ελληνική κοινωνία. Το αστικό τοπίο μεταβάλλεται ριζικά με την αντιπαροχή και τη σταδιακή εξαφάνιση της μονοκατοικίας. Η καθημερινή ζωή αλλάζει με την εξάπλωση της αστικής κουλτούρας, την ανάδυση της κοινωνίας του θεάματος και της κατανάλωσης, τις νέες εμπειρίες που προσφέρει η πόλη. Η πόλη γίνεται το κατεξοχήν πεδίο συγκρότησης ταυτοτήτων για εσωτερικούς και εξωτερικούς μετανάστες, ενώ η κλίμακα, ο ορίζοντας και η αίσθηση αλλάζουν δραματικά με την κατασκευή πολυκατοικιών και σύγχρονων εμπορικών καταστημάτων, τη διάνοιξη δρόμων, τη δημιουργία πλατειών, την πύκνωση της κυκλοφορίας ανθρώπων και οχημάτων. Διαμορφώνονται καινούργιες σχέσεις ανάμεσα στο μητροπολιτικό κέντρο, τη συνοικία, το προάστιο, τις προσφυγικές γειτονιές, την εκτός σχεδίου αυθαίρετη δόμηση. Ενώ το μέσο βιοτικό επίπεδο βελτιώνεται, ταυτόχρονα εμφανίζονται νέοι κοινωνικοί διαχωρισμοί και αποκλεισμοί. Οι καλλιτέχνες ερμηνεύουν τις αλλαγές που συμβαίνουν στο αστικό τοπίο, την ανθρωπογεωγραφία και τη διασύνδεση υλικού και έμψυχου περιβάλλοντος, παρελθόντος και παρόντος. Αρχικά κυριαρχούν η νοσταλγία, οι στερεοτυπικές ή εξιδανικευτικές αφηγήσεις μιας ιδιαίτερης αστικής ταυτότητας που αλλοιώνεται μαζί με τα νεοκλασικά σπίτια που καταπίνουν οι οικοδομές, ενώ η τέχνη προσπαθεί να διασώσει την πόλη που εξαφανίζεται. Καθώς οι καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις του αστικού μετασχηματισμού συλλαμβάνουν ένα νοερό παλίμψηστο εμπειριών και συναισθημάτων σε μια φαντασιακή συνύπαρξη διαφορετικών εποχών, το έργο τέχνης αποκτά σκηνογραφική διάσταση. Η πόλη επινοείται ως σκηνικό, οι δημιουργοί επιλέγουν την οπτική γωνία και συνθέτουν το κάδρο αντλώντας αναφορές από την πραγματικότητα, τη μνήμη και την επιθυμία. Κατά τη δεκαετία του 1960 αναδεικνύεται η ρεαλιστική πρόθεση ορισμένων δημιουργών να επισημάνουν τα προβλήματα και τις αντιθέσεις της καθημερινής ζωής στη μεγαλούπολη με κριτική ματιά. Προς το τέλος της ιστορικής περιόδου που εξετάζει η έκθεση, η υλικότητα αποκτά καινούργιο νόημα στο έργο καλλιτεχνών που εξετάζουν εννοιολογικά τη διάσταση του αστικού βιώματος. Η έκθεση περιλαμβάνει 200 εικαστικά έργα, εκ των οποίων τα μισά προέρχονται από τη Συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης και τα υπόλοιπα συμπεριλαμβάνονται στην έκθεση κατόπιν δανεισμού από δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές. Στην έκθεση προβάλλονται 21 κινηματογραφικές ταινίες (αποσπάσματα από 17 ταινίες μεγάλου μήκους και 4 πλήρεις ταινίες μικρού μήκους). Αρθρώνεται σε 7 ενότητες που φέρουν τους τίτλους: "Σκηνογραφία", "Νοσταλγία", "Γιαπί", "Κοντινό Πλάνο", "Θέαμα", "Όνειρα και Συγκρούσεις", "Υλικότητες".