Ο καθηγητής Μιχάλης Κοπιδάκης υπογράφει το δοκίμιο "Από ξενομπάτης γκάγκαρος - Σχόλια στον Μακρυγιάννη" από τις εκδόσεις Θίνες και Τήνελλα, αλλάζοντας την εικόνα που έχουμε για τον οπλαρχηγό, στρατιωτικό, πολιτικό και συγγραφέα.
Το γκάγκαρο ήταν ένα βαρύ ξύλο κρεμασμένο με σχοινί πίσω από την αυλόπορτα ώστε να την κλείνει αυτόματα με το βάρος του. "Γκάγκαροι" ονομάζονταν οι αριστοκράτες Αθηναίοι επί Τουρκοκρατίας, γιατί ως ευκατάστατοι, είχαν οπωσδήποτε κάτι να κρύψουν και να φυλάξουν από τους περαστικούς. Συνεπώς, είχαν φτιάξει έτσι τις πόρτες των σπιτιών τους, ώστε να κλείνουν αυτομάτως με το γκάγκαρο... Αργότερα, επικράτησε να λέγονται "Γκάγκαροι" οι γνήσιοι, οι αμιγείς Αθηναίοι, ένας όρος που χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα. Ο ξενομπάτης είναι ο ξενομερίτης, αυτός που έχει έρθει, ή/και που κατάγεται από ξένο μέρος, ο αλλοδαπός. Ο Καζαντζάκης χρησιμοποιεί τη λέξη στο μυθιστόρημά του "ο Χριστός ξανασταυρώνεται".
Όλα αυτά όμως τί σχέση έχουν με τον Ιωάννη Μακρυγιάννη, μια από τις αρχετυπικές φιγούρες της Επανάστασης του ’21, που ακόμα και σήμερα χαίρει μεγάλης εκτίμησης; Λοιπόν, ο Κοπιδάκης το ερεύνησε το θέμα, και κατέληξε σε κάποια πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα, που έχουν κυρίως να κάνουν με το μηχανισμό κατασκευής εθνικών μύθων, που παρεμπιπτόντως ευδοκιμεί στην Ελλάδα.
Πριν όμως περιγράψουμε, σε αδρές γραμμές, τις νέες ιδέες που κομίζει η μελέτη, ας δούμε και ποιος είναι αυτός που την συνέταξε. Λοιπόν, ο Μιχάλης Ζ. Κοπιδάκης γεννήθηκε το 1945. Είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Σπούδασε κλασική φιλολογία στα Πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης και Χαϊδελβέργης. Υπηρέτησε σε όλες τις βαθμίδες της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης έως το 1997 και από το 1998 υπηρέτησε ως καθηγητής στο τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Δεν είναι πάντως και τόσο συνηθισμένο μια ιστορική μελέτη να είναι τόσο γλαφυρή: ο Κοπιδάκης περιγράφει απολαυστικά ένα Μακρυγιάννη αρχικώς ξενομπάτη, που δηλαδή ήρθε από αλλού, από τη Ρούμελη. Ο εικοσιπεντάχρονος Τριανταφύλλου (όπως ήταν το πραγματικό του όνομα) από το Κροκύλειο Φωκίδας, είναι "ανοιχτομάτης και τετραπέρατος, αλλά και καλλιεργημένος παρά την αγραμματοσύνη του", λέει ο συγγραφέας αρχίζοντας να φιλοτεχνεί το πορτρέτο του: ναι, και πολέμησε, και τραυματίστηκε για την πατρίδα...
...Όμως "οι συγκαιρινοί και μεταγενέστεροι καταλόγισαν σον Μακρυγιάννη καιροσκοπισμό, σπουδαρχία (δηλαδή θεσιθηρία, επιδίωξη αξιωμάτων με κάθε τρόπο), φατριασμό". Ο Ιωάννης Μακρυγιάννης ήταν μεγάλος πλεονέκτης και καιροσκόπος. Ο συγγραφέας λέει πως ο στρατηγός, που έγινε "γκάγκαρος", δηλαδή επίτιμος Αθηναίος και μάλιστα της ανωτέρας τάξως της πόλης, μιας και παντρεύτηκε μια αρχοντοπούλα, την Κατίγκω, κόρη του μεγάλου και τρανού Σκουζέ, "με την επιδεξιότητά του στις χρηματοπιστωτικές συναλλαγές και γενικά στις αγοραπωλησίες ακινήτων απέκτησε μια σεβαστή περιουσία...".
Η εξιδανίκευση του Μακρυγιάννη, η "μυθοποίησή του", όπως διαβάζω στο βιβλίο, "προέκυψαν βαθμιαίως μετά τη δημοσίευση των Απομνημονευμάτων του από το μαχητικό δημοτικιστή και ιστοριοδίφη Γιάννη Βλαχογιάννη". Κάπως έτσι λοιπόν γεννιούνται τα εθνικά είδωλα, αλλά ευτυχώς που πάντα, ή σχεδόν πάντα, θα βρεθεί ένας αδέκαστος πνευματικός άνθρωπος που ερευνά εμβριθώς τις πηγές, (όπως προκύπτει από την εκτενέστατη βιβλιογραφία στο τέλος του βιβλίου) και θα πει την αλήθεια για τους αγίους του εθνικού μας εορτολογίου, ευτυχώς με αξιανάγνωστο τρόπο, όπως ο Μιχάλης Κοπιδάκης, που μας προτρέπει να ξαναδούμε τον Ιωάννη Μακρυγιάννη.
Διαβάστε Επίσης
