Καθαρίστρια στη Σκόπελο μαζί με τη μητέρα της, μετανάστρια από την Αλβανία, πριν ακόμη αποφοιτήσει από την Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, και δουλεύοντας πλέον ως οικιακή βοηθός και εικαστικός παράλληλα, η Doreida Xhogu φέρνει τις δύο ιδιότητές της μαζί στο καλλιτεχνικό συλλογικό project "Mama Klorin". Σε συνεργασία με μετανάστριες "με τα χρυσά χέρια", δουλεύουν συλλογικά αφηγούμενες τις ζωές τους, πριν και μετά την άφιξή τους στην Ελλάδα, τον λόγο που έπρεπε να εγκαταλείψουν τις πατρίδες τους, τις δουλειές που είχαν πριν, τους στόχους που έχουν ή δεν έχουν πετύχει.
"Είμαι Αλβανίδα; Είμαι Ελληνίδα; Είμαι και τα δύο;" διερωτάται ηXhogu, η οποία αποφάσισε να μοιραστεί την ιστορία της "μια παγκόσμια ιστορία που αφορά πολλούς ανθρώπους" αλλά και να αντιστρέψει τους καθιερωμένους ρόλους. "Να γίνουν οι γυναίκες κυρίαρχες των υλικών τους, οι γλύπτριες που θα δημιουργήσουν τα δικά τους μπουκάλια καθαριστικών και θα αφήσουν το αποτύπωμά τους πάνω σε αυτά, και όχι τα ισχυρά υγρά που αλλοιώνουν τα χέρια τους".
Καθαρίστριες απ' όλο τον κόσμο δημιουργούν έργα από πηλό, μαγειρεύουν συνταγές από τις πατρίδες τους και αφηγούνται μπροστά και πίσω από την κάμερα τις ιστορίες τους. Έχοντας την υποστήριξη του Ιδρύματος Ρόζα Λούξεμπουργκ και αναζητώντας επιπλέον χρήματα για τη δημιουργία του έργου, την αμοιβή των συμμετεχουσών, τη μεταφορά των έργων κλπ., έχει ξεκινήσει καμπάνια υποστήριξης crowdfunding, η οποία υπήρξε και η αφορμή για να μιλήσουμε αναλυτικά.
"Η πρώτη μου δουλειά ήταν καθαρίστρια στο νησί της Σκοπέλου. Δούλευα μαζί με την μητέρα μου και με άλλες γυναίκες από διαφορετικές χώρες, οι οποίες οι περισσότερες ήταν από την Αλβανία. Τότε ήμουν αρκετά μικρή και δεν καταλάβαινα ακριβώς τη δυσκολία αυτής της δουλειάς από όλες τις απόψεις, όμως ένιωθα ότι κάτι δεν πήγαινε καλά και από τις ίδιες τις γυναίκες. Έτσι, τώρα που μεγάλωσα και αντιλαμβάνομαι τα πράγματα διαφορετικά αισθάνομαι την ανάγκη να μιλήσω και να μοιραστώ αυτή την εμπειρία μέσα από την τέχνη μου".
Πώς προέκυψε η ιδέα για το project "Mama Klorin";
Τριγυρνούσε αρκετά χρόνια στο μυαλό μου το "Mama Klorin". Όπως και με την "Miniera", έτσι και με το "Mama Klorin", ας πούμε ότι είναι μια προσπάθεια να κλείσω λογαριασμούς με το παρελθόν. Το "Mama Klorin" βασίζεται στην προσωπική μου ιστορία, η οποία είναι μια "παγκόσμια" ιστορία. Η πρώτη μου δουλειά ήταν καθαρίστρια στο νησί της Σκοπέλου. Δούλευα μαζί με την μητέρα μου και με άλλες γυναίκες από διαφορετικές χώρες, οι οποίες οι περισσότερες ήταν από την Αλβανία στο ξενοδοχείο "Αμαλία". Τότε ήμουν αρκετά μικρή και δεν καταλάβαινα ακριβώς τη δυσκολία αυτής της δουλειάς από όλες τις απόψεις, όμως ένιωθα ότι κάτι δεν πήγαινε καλά και από τις ίδιες τις γυναίκες. Η δυσκολία να εγκλιματιστούν στην καινούργια τους πατρίδα, τα προβλήματα επικοινωνίας λόγω γλώσσας, η κούραση, η ένταση και το άγχος να τα προλάβουν όλα, η εκμετάλλευση στην πληρωμή τους κ.ά. Αυτή είναι μια κατάσταση που από τότε, θεωρώ δεν έχει αλλάξει ιδιαίτερα. Από την άλλη, τις θαύμαζα για την δύναμη τους και την ικανότητα να μετατρέπουν την κούρασή τους σε διασκέδαση.
Έτσι, τώρα που μεγάλωσα και αντιλαμβάνομαι τα πράγματα διαφορετικά αισθάνομαι την ανάγκη να μιλήσω και να μοιραστώ αυτή την εμπειρία μέσα από την τέχνη μου.
Από τι αποτελείται το project;
Το Mama Klorin είναι ένα ρευστό και πολυδιάστατο έργο που θα αποτελείται από μια έκθεση τέχνης, μια ταινία ντοκιμαντέρ, μια έκδοση και μια ιστοσελίδα, και η οποία αφορά μια διεθνή ομάδα καθαριστριών και την καλλιτεχνική αλληλεπίδρασή τους μαζί μου. Συλλογικά με τις γυναίκες θα δημιουργήσουμε μια σειρά από κεραμικά γλυπτά. Παράλληλα, θα αφηγηθούν μπροστά και πίσω από την κάμερα, γεγονότα από τη ζωή τους πριν και μετά την άφιξή τους στην Ελλάδα, τον λόγο που έπρεπε να εγκαταλείψουν τις πατρίδες τους, τις δουλειές που είχαν πριν, τους στόχους που έχουν ή δεν έχουν πετύχει. Φωτογραφικά πορτρέτα των γυναικών καθώς και οι σκέψεις τους, θα αποτελέσουν τη βάση για ένα καλλιτεχνικό βιβλίο (artist book). Τα παραπάνω θα είναι μερικά από τα αποτελέσματα της αλληλεπίδρασής μας, και μαζί με τις γυναίκες θα ξετυλίξουμε το κουβάρι του "Mama Klorin".
"Ένα από αυτά που με καίει είναι να βγουν στην επιφάνεια οι φωνές αυτών των ηρωίδων με τα χρυσά χέρια!"
Η εργασία στην καθαριότητα και τη φροντίδα είναι συνυφασμένη με το μεταναστευτικό βίωμα και τις θηλυκότητες. Με ποιο τρόπο το προσεγγίζεις εσύ και τι το διαφορετικό πιθανόν θέλεις να αναδείξεις; Βρίσκεις κοινές αναφορές με άλλες/ους καλλιτέχνες;
Ήταν μοιρασμένα τα πράγματα: οι άντρες εργάζονταν στην οικοδομή και τα χωράφια, οι γυναίκες, σχεδόν όλες εργάζονταν ως καθαρίστριες. Όπως λέει και η φίλη μου η Μαριάνα από την Βουλγαρία:
"Αυτά τα μυρίζεις εσύ από το πρωί μέχρι το βράδυ και όλοι θεωρούν ότι αυτή η δουλειά είναι πάρα πολύ εύκολη και είναι πάρα πολύ καλή δουλειά που κανένας δεν θέλει να την κάνει..."
Προφανώς η εργασία στην καθαριότητα και τη φροντίδα είναι συνυφασμένη με το μεταναστευτικό βίωμα και τις θηλυκότητες. Η πλειοψηφία είναι γυναίκες μετανάστριες που εργάζονται σε αυτόν τον τομέα έχοντας ένα σημαντικό ρόλο στις οικογένειές τους, ενώ φροντίζουν την ντόπια κοινότητα και οικονομία. Επίσης, δίνουν την δυνατότητα στις γυναίκες στα σπίτια των οποίων δουλεύουν να εργάζονται και να είναι οικονομικά ανεξάρτητες.
Αρχικά, θέλω να πω πως ο τρόπος που προσεγγίζω αυτό το θέμα είναι εντελώς προσωπικός. Στην ουσία φτάνω τον εαυτό μου στα άκρα για να μπορέσω να συμφιλιωθώ με το παρελθόν μου - αυτό συνηθίζω να το κάνω και με άλλα πρότζεκτ μου.
Από εκεί και πέρα το "Mama Klorin" θέτει πολλά ζητήματα και το ξέρω. Ένα από αυτά που με καίει είναι να βγουν στην επιφάνεια οι φωνές αυτών των ηρωίδων με τα χρυσά χέρια!
Οι πολύχρωμες προσωπικότητές τους που σε αιφνιδιάζουν ευχάριστα κάθε φορά, η ασύλληπτη δύναμη που πηγάζει από την ψυχή τους...
Είναι γυναίκες από πολλές χώρες, η μεταξύ μας σύμπραξη και αλληλεπίδραση θα μας δώσει την ευκαιρία να γνωριστούμε επί της ουσίας και να διεισδύσει η μια στην κουλτούρα της άλλης. Θα ανταλλάξουμε κοινά βιώματα, φαγητά, μουσικές...
"Συλλογικά με τις γυναίκες θα δημιουργήσουμε μια σειρά από κεραμικά γλυπτά. Παράλληλα, θα αφηγηθούν μπροστά και πίσω από την κάμερα, γεγονότα από τη ζωή τους πριν και μετά την άφιξή τους στην Ελλάδα. Φωτογραφικά πορτρέτα των γυναικών καθώς και οι σκέψεις τους, θα αποτελέσουν τη βάση για ένα καλλιτεχνικό βιβλίο (artist book)".
Επίσης, είναι μια ευκαιρία μέσα από το "Mama Klorin" να αντιστρέψω τους ρόλους, δηλαδή να γίνουν οι γυναίκες κυρίαρχες των υλικών τους, οι γλύπτριες που θα δημιουργήσουν τα δικά τους μπουκάλια καθαριστικών και θα αφήσουν το αποτύπωμά τους πάνω σε αυτά και όχι τα ισχυρά υγρά που αλλοιώνουν τα χέρια τους.
Όλα αυτά που ανέφερα θεωρώ σημαντικό να γίνουν ορατά και στο ευρύ κοινό.
Δεν νιώθω ότι θέλω να αναδείξω κάτι διαφορετικό από αυτό που συμβαίνει. Η "ιστορία" μου είναι μια παγκόσμια ιστορία που αφορά πολλούς ανθρώπους- για αυτήν θέλω να μιλήσω.
Βρίσκω πολύ ισχυρή κοινή αναφορά με τον φίλο και καλλιτέχνη Kildi Drasa, γιατί οι ιστορίες μας μοιάζουν πάρα πολύ. Πιάνοντάς το από κάπως φαινομενικά αντίθετα στοιχεία, όπως λέει και ο ίδιος - εκείνος το "φως", εγώ το "σκοτάδι", συναντιόμαστε φυσικά κάπου στο ενδιάμεσο, αφού το ένα προϋποθέτει το άλλο.
Αντικείμενο που πήρε φεύγοντας από το σπίτι της η Ζamira, η οποία δούλευε σε τυπογραφείο στην Αλβανία.
Πώς ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά σου οι συμμετέχουσες; Δώσε μας κάποια παραδείγματα από βιώματα ή σκέψεις που μοιράστηκαν μαζί σου και πιθανόν σε έκαναν να σκεφτείς διαφορετικά πάνω στο θέμα;
Η αλήθεια είναι πως οι γυναίκες που ανταποκρίθηκαν χωρίς δεύτερη σκέψη είναι αυτές που κατάγονται από την Αλβανία.
Ίσως, βοήθησε το ότι είμαι και εγώ από την ίδια χώρα και μου άνοιξαν τα σπίτια τους χωρίς δεύτερη σκέψη. Με τις υπόλοιπες γυναίκες ήθελε περισσότερη προσπάθεια για να τις προσεγγίσω και να με εμπιστευτούν, που αυτό είναι και μια πρόκληση από την άλλη. Κάποιες επίσης αρνήθηκαν από την αρχή να συμμετάσχουν στο "Mama Klorin", είτε γιατί φοβήθηκαν είτε γιατί δεν είχαν τον χρόνο.
Από όλες τις συζητήσεις που έχω κάνει μαζί τους, μου έχει μείνει χαρακτηριστικά ένα πράγμα: το πόσο μοιάζουν οι διαδρομές τους, ενώ δεν γνωρίζονται μεταξύ τους, έχουν απίστευτα κοινά βιώματα. Μερικές φορές μου λέγανε σχεδόν τα ίδια πράγματα, παράδειγμα ότι έκαναν άλλες δουλειές στην χώρα τους, ότι αντιμετώπισαν προβλήματα με τα χαρτιά τους, οι διηγήσεις τους για την πρώτη μέρα που έφτασαν στην Ελλάδα. Πώς ήταν το ταξίδι τους και με ποιο τρόπο ήρθαν εδώ, τί βρήκαν, ποια ήταν τα συναισθήματά τους, πως ένιωσαν για την ζωή που άφησαν πίσω... Είναι φοβερό, πραγματικά.
Η ζωή αυτών τον ανθρώπων δεν είναι εύκολη, κουβαλάνε βαριές ιστορίες οι οποίες μου είναι οικίες, είναι προβληματισμοί που έχω χρόνια. Η στενή συνεργασία μαζί τους, και μάλιστα και αυτό το διάστημα που και εγώ η ίδια εργάζομαι ξανά ως καθαρίστρια, μαζί με την μητέρα μου πίσω στο νησί της Σκοπέλου, διαμορφώνει πολύ ενεργά το πρότζεκτ και το κάνει ρευστό και πηγαίο.
Πώς αντιμετωπίζεις το ζήτημα του πιθανού κινδύνου "εξωτικοποίησης" αλλά και εκμετάλλευσης των συμμετεχουσών;
Σέβομαι βαθύτατα τους ανθρώπους που εγκαταλείπουν την πατρίδα τους αψηφώντας τις συνέπειες, που δουλεύουν με τα χέρια τους κι ας έχουν πτυχία ανώτατων σχολών, που εργάζονται σκληρά για να θρέψουν τις οικογένειές τους. Ταυτίζομαι με αυτές τις γυναίκες, δεν τις αντιμετωπίζω σαν πειραματόζωα. Τα βιώματά τους είναι και δικά μου και απλά μέσα από το έργο αυτό, αντηχούν οι δικές τους φωνές, μαζί με τη δική μου. Για μένα δεν υπάρχει κανένας απολύτως κίνδυνος εξωτικοποίησης και φυσικά ποτέ και για κανέναν λόγο δεν θα μου περνούσε από το μυαλό να εκμεταλλευτώ ανθρώπους που κακά τα ψέματα είναι ήδη πολύ συχνά θύματα εκμετάλλευσης.
Διαβάστε Επίσης
"Με στεναχωρεί που οι Αλβανοί στην Ελλάδα τόσα χρόνια προσπαθούμε για τα αυτονόητα"
Τον τελευταίο καιρό βλέπουμε καλλιτεχνικές συλλογικότητες δεύτερης γενιάς Αλβανών μεταναστών να διεκδικούν έναν λόγο. Νιώθεις ότι αποτελείς μέρος μιας σχετικής κοινότητας;
Αποτελώ μέρος και της Αλβανικής κοινότητας. Με στενοχωρεί βέβαια που πρέπει μετά από τόσα χρόνια να προσπαθούμε για τα αυτονόητα. Εδώ υπάρχουν άνθρωποι που πολεμάνε για τα πιο απλά, παιδιά που είναι πάρα πολλά χρόνια στην Ελλάδα, που έχουν σπουδάσει, έχουν γεννηθεί εδώ, και ακόμα παλεύουν για τα χαρτιά τους και την Ελληνική ιθαγένεια. Χάνουν δουλειές για αυτόν ακριβώς τον λόγο.
Η απάντησή μου μπορεί να μην συνάδει με την ερώτηση, αλλά τώρα που μου δόθηκε η ευκαιρία θέλω να μιλήσω για το ζήτημα αυτό. Έχω συγγενείς που τους βασανίζει ακόμα αυτό το θέμα και ξέρω ότι δεν είμαι η μόνη.
Αν η προέλευσή τους ήταν από άλλη ευρωπαϊκή χώρα θα είχανε άλλη αντιμετώπιση.
Πολύ καλά κάνουν και διεκδικούν έναν λόγο οι Αλβανοί και Αλβανίδες καλλιτέχνες και οι συλλογικότητες Αλβανών μεταναστών, και εγώ το ίδιο κάνω. Είμαστε και εμείς εδώ αποτελούμε μέρος και της ελληνικής κοινωνίας πλέον.
"Αν η προέλευσή τους ήταν από άλλη ευρωπαϊκή χώρα θα είχανε άλλη αντιμετώπιση.
Πολύ καλά κάνουν και διεκδικούν έναν λόγο οι Αλβανοί και Αλβανίδες καλλιτέχνες και οι συλλογικότητες Αλβανών μεταναστών, και εγώ το ίδιο κάνω. Είμαστε και εμείς εδώ αποτελούμε μέρος και της ελληνικής κοινωνίας πλέον".
Θεωρείς το μεταναστευτικό βίωμα βασικό ως προς τον αυτοπροσδιορισμό σου; Με ποιόν τρόπο θα σε ενδιέφερε να προσεγγίσει κανείς το έργο σου;
Όταν φεύγεις από την χώρα σου 12 ετών όπου ακόμα δεν ξέρεις τι σου γίνεται, και ακόμα χειρότερα όταν η αποκοπή είναι βίαιη (εννοώ χωρίς να το έχεις επιλέξει ο ίδιος), τα πράγματα περιπλέκονται. Είμαι Αλβανίδα; Είμαι Ελληνίδα; Είμαι και τα δύο; Προφανώς με καθορίζει η απόφαση της οικογένειάς μου να εγκαταλείψουμε τη χώρα μας και να ζήσουμε ως ξένοι κάπου αλλού. Από την άλλη, δεν μπορώ να πω σε κανέναν με ποιόν τρόπο θα ήθελα να προσεγγίσει το έργο μου, ας το επιδιώξει με όποιον τρόπο θέλει και μπορεί ο καθένας. Ωστόσο, πιστεύω πως το ζήτημα μας αφορά όλους. Όλοι έχουμε ρίζες, και οι ρίζες συχνά περιπλέκονται, ή απομακρύνονται από το δέντρο στην αναζήτηση χυμών, τροφής, ακόμα και ήλιου, και εκεί πιστεύω βρίσκεται το κλειδί.
Πώς αποφάσισες να κάνεις crowdfunding; Υπάρχει ενδιαφέρον να παρουσιαστεί το έργο σου στην Αθήνα; Θεωρείς ότι θα μπορούσε να είναι πιο συμπεριληπτική η τοπική εικαστική σκηνή;
Στόχος μου είναι το "Mama Klorin" να ταξιδέψει σ’ όλο τον κόσμο. Έχω σαν αφετηρία την Αθήνα, την πόλη στην οποία ζω, αλλά αντιμετωπίζω το έργο αυτό με μεγάλη εξωστρέφεια, γιατί πρέπει ν' ακουστεί η φωνή αυτών των γυναικών. Ήδη έχουμε την ηθική και οικονομική στήριξη του Ιδρύματος Rosa Luxemburg Stiftung για την οποία τους ευχαριστώ.
Πιστεύω ότι οι περιορισμοί και οι διακρίσεις δεν θα έπρεπε να υπάρχουν σε κανένα επίπεδο, ανεξάρτητα από την ταυτότητα του καθενός, τη χώρα, το φύλο, το χρώμα, το επάγγελμα, τις πεποιθήσεις... Το crowdfunding είναι ένας δημοκρατικός τρόπος να χρηματοδοτήσει κανείς ένα έργο. Ζητώντας λίγα από τους πολλούς, δεν ζητάς πολλά από τους λίγους και έτσι διατηρείς την ανεξαρτησία σου. Στηρίζοντας ένα πρότζεκτ με αυτόν τον τρόπο πάντα έχεις κάτι σε αντάλλαγμα, και στη δική μου περίπτωση αυτό το κάτι είναι ένα πολλαπλό έργο τέχνης, αριθμημένο και υπογεγραμμένο. Πιστεύω στη δύναμη των πολλών και χαίρομαι που το διαδίκτυο μας δίνει τη δυνατότητα να βρούμε υποστήριξη με αυτό τον εναλλακτικό τρόπο, με αξιοπρέπεια και χωρίς συμβιβασμούς.
Διαβάστε Επίσης
