Αύγουστος Βεϊνόγλου: "Είναι πιθανόν στο μακρινό μέλλον να έχουμε μια διαφορετική ερμηνεία για την προέλευση και ταυτότητά μας"

Στη νέα του έκθεση "Crossbreeds", ο Αύγουστος Βεϊνόγλου σπάει προκαταλήψεις και παίζει με τους θεατές θολώνοντας τα όρια φυσικού και τεχνητού, παρόντος και παρελθόντος, έμψυχου και άψυχου. Τα γλυπτά και σχέδια που παρουσιάζει στον χώρο του Potential Project είναι αποτέλεσμα πρόσμιξης διαφορετικών υλικών και αντικειμένων, μια διαδικασία που τον οδήγησε στη δημιουργία ενός εμβυθιστικού γλυπτικού περιβάλλοντος. Θα έλεγε κανείς ότι τα γλυπτά του Βεϊνόγλου είναι αφυπνιστικά, αφού μας προκαλούν να προβληματιστούμε για το πως η συγχώνευση τεχνολογίας και αντικειμένων από άλλες εποχές ενδεχομένως αναπτύσσει ένα μέλλον εντελώς διαφορετικό από αυτό που φανταζόμαστε.

Ο ιδρυτής και καλλιτεχνικός διευθυντής του Snehta Residency μάς μιλά για πώς φαντάζεται ο ίδιος το μέλλον, τις καλλιτεχνικές του επιρροές και τον ρόλο της εγχώριας καλλιτεχνικής σκηνής στην εξάπλωση του αστικού εξευγενισμού.

Τι ήταν αυτό που πυροδότησε τη δημιουργία των γλυπτών; Καταλαβαίνω ότι η ιδέα επανάχρησης υλικών είναι στοιχείο που συναντάμε συχνά στην τέχνη σας.
Η επανάχρηση υλικών στα έργα μου προκύπτει από τη διάθεση για εξερεύνηση στο φυσικό χώρο. Μου αρέσει να ανασύρω υλικά από έρημους τόπους και χωματερές αλλά και να τους επισκέπτομαι μετατρέποντας την επίσκεψη μου σαν το κομμάτι μιας αφήγησης που πυροδοτεί μια πιο ενσώματη και οικία αντίστιξη των ιδεών που με ενδιαφέρουν.  Η ανάσυρση των υλικών αυτών δημιουργεί συνδέσεις με ετερόκλητους εννοιολογικούς χώρους και τα φέρνει ξανά στο φως μέσα από τα ίδια τα έργα. Το ίδιο συμβαίνει και με την καταγραφή ονείρων ως αφόρμηση για την ενότητα αυτή, αλλά και άλλες ενότητες της δουλειάς μου. Θεωρώ πως τα έργα αυτά ανήκουν στο ίδιο ονειρικό σύμπαν, του οποίου αντικείμενα και κομμάτια δημιουργώ και στις τρεις διαστάσεις. Αλλά υπάρχει και μια ενδιαφέρουσα αντιστοιχία με τα όνειρα και την επανάχρηση υλικών στα γλυπτά μου μιας και τα δύο αποτελούνται από θραύσματα και όχι τόσο αυτόνομα κομμάτια. Η σύνθεσή τους σε ένα αφηγηματικό πλέον πλαίσιο, είτε είναι σχέδια, γλυπτά, κείμενα ή χάρτες, είναι το αποτέλεσμα μιας συνειρμικής και αυθόρμητης διαδικασίας. Η ενότητα των έργων αυτών ξεκίνησε την περίοδο της απομόνωσης λόγω του covid. Ξεκίνησα να πειραματίζομαι με υλικά που ήταν φιλικά προς τον χώρο του σπιτιού, όπως ο χαρτοπολτός, η πορσελάνη και το ξύλο, ενώ επισκεύαζα την κατοικία όπου έμενα και έτσι είχα την ευκαιρία να φτιάξω ένα μικρό home studio εκείνη την περίοδο. 

Από που προέρχονται τα υλικά; Έχετε εξαρχής κατά νου κάποια αντικείμενα που θέλετε να χρησιμοποιήσετε για τη δημιουργία των έργων ή τα ανακαλύπτετε στην πορεία;
Ναι, τα αντικείμενα έχουν τη δική τους εννοιολογική υπόσταση οπότε, όταν τα προσαρτώ στη δουλειά μου, δημιουργούνται ελεύθερες συνδέσεις μεταξύ τους και έτσι προκύπτει μια αμφισημία ως προς το αποτέλεσμα που με ενδιαφέρει. Όλα ξεκινούν από την ιδέα ότι ένα υλικό αντανακλά ένα σύστημα εννοιών και σε συνδυασμό με τις υπώρειες άλλων ή παλαιότερων ιδεών που επεξεργάζομαι, αρχίζω να αυτοσχεδιάζω κάνοντας πειράματα με διάφορα υλικά. Επίσης με ενδιαφέρει η ενσωμάτωση ασύμβατων υλικών ως καλλιτεχνική χειρονομία. Αποτελεί μια πρόκληση η οποία πάντα δίνει ενδιαφέροντα αποτελέσματα γιατί στόχος είναι η ολοκλήρωση και η πραγμάτωση του έργου, μολονότι η ενσωμάτωση των υλικών είναι μια περιπετειώδης συνθήκη με ασαφή αποτελέσματα αλλά πολλές φορές και ευχάριστες εκπλήξεις. Επιλέγω ποια από τα αντικείμενα θα καθοδηγήσουν με τη δική τους φόρμα το "πλάσιμο", το οποίο εντάσσεται στα έργα με υλικά όπως ο χαρτοπολτός και η πορσελάνη και δημιουργούν το δικό τους εικονοπλαστικό ιδίωμα. Στη συγκεκριμένη ενότητα επιλέχθηκαν κομμάτια πλαστικών από αυτοκίνητα με ιδιαίτερη προτίμηση στους προφυλακτήρες, οι οποίοι στην ουσία είναι προστατευτικά κυρτωμένα κελύφη. Αυτό συνδέεται με το ανθρώπινο σώμα και μια οργανικότητα που ερευνώ περισσότερο στα σχέδιά μου, καθώς και με μια προηγούμενη ενότητα έργων που ονομάζω "ασπίδες". Οι "ασπίδες" αποτελούν σχηματοποιημένες αλληγορίες με αφόρμηση τη συνθήκη της στροφής του ανθρώπου προς τα έσω, ως μιας μορφή απόδρασης από την πραγματικότητα ή ενός τρόπου αυτοπροστασίας ή επαναπροσδιορισμού για την εξεύρεση ταυτοτικών συσχετισμών. Ταυτόχρονα το υλικό αυτό ως θραύσμα μου θυμίζει απολιθωμένες - πετροποιημένες αρχαιολογίες, καθώς επίσης και τους έρημους και μη τόπους από όπου αυτά ανασύρθηκαν.  

Αυτές οι αντιθετικές έννοιες έμψυχου-άψυχου, τεχνητού-φυσικού έχουν μια άμεση σύνδεση με την κυριαρχία της τεχνολογίας. Πώς προσεγγίζετε αυτές τις θεματικές στο "Crossbreeds"; 
Η ιδέα ότι μπορεί στο μέλλον να εντοπίζουμε αντικείμενα του σήμερα, τα οποία έχουμε συνδέσει με την τεχνολογική πρόοδο, υποδηλώνει μια αντίφαση. Κάτι που λειτουργούσε πλέον αλλά δεν έχει την ίδια λειτουργική ή αξιακή υπόσταση στο μέλλον, γίνεται ένα ιστορικό μνημείο ή κάτι άλλο. Σίγουρα ένα τέτοιο αντικείμενο είναι απογυμνωμένο από την αρχική του χρήση και εμφανίζεται ως κέλυφος ή απλά ως ένα μνημονικό σπάραγμα. Επειδή τα έργα δημιουργήθηκαν με μια μεταφηγηματική διάθεση, πιστεύω πως αυτό ανοίγει το δρόμο για μία πιο εις βάθος ανάγνωση και η εικαστική έκθεση ως μέσο επιτρέπει αυτή τη μεταχρονική αναγωγή. Τα αντικείμενα είναι γλυπτά αλλά ταυτόχρονα και προτάσεις απολιθωματοποίησης αντικειμένων. Τα βιομορφικά στοιχεία που έχουν προκύψει και πρόκειται για το πλάσιμο πάνω στη φόρμα των αντικειμένων (προφυλακτήρες, πλαστικά μέρη αυτοκινήτων) με κάνει να σκέφτομαι πως σε ένα υποθετικό μέλλον, όσο η γη θα επουλώνει τις πληγές της από τη στέρεψη όλων των φυσικών της πόρων, η τεχνολογία ίσως πάρει μια άλλη κατεύθυνση, εναρμονισμένη με τις απαιτήσεις της εκάστοτε εποχής. Στα έργα αυτά ίσως να βλέπουμε έναν συγκερασμό ή μάλλον αυτό που θυμόμαστε από τον παλιό κόσμο, σήμερα δηλαδή, όπου οι μηχανές είναι πιο δυνατές και έξυπνες από τον άνθρωπο. 

Ποια είναι η δική σας ερμηνεία για τη εξέλιξη της κοινωνίας στο μέλλον;
Είναι πιθανόν στο μακρινό μέλλον να έχουμε μια διαφορετική ερμηνεία για την προέλευση και ταυτότητά μας έχοντας ως βάση τοπικιστικά και γεωγραφικά στοιχεία και όχι μεγάλους σχηματισμούς όπως αυτούς των εθνών ή χωρών κ.τ.λ. Μπορεί μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο να στρεφόμασταν περισσότερο στις τέχνες και τις επιστήμες και να βιώναμε μια χρυσή πολιτιστική εποχή. Ταυτόχρονα, επειδή η τεχνολογία θα συνεχίσει να παρεισφρέει στη ζωή και καθημερινότητά μας, οι αυτοματισμοί θα μας οδηγήσουν σε νέα κοινωνικά μορφώματα και μέσα έκφρασης. Ίσως οι δημιουργοί αποσχιστούν και πάρουν θέση σε μια από αυτές τις δύο παρατάξεις (εικονοκλάστες ή εικονολάτρες). Όμως ίσως να μην ζούμε την εποχή όπου οραματιζόμαστε το μέλλον, αλλά την εποχή όπου μπορούμε ανά πάσα στιγμή να το συνθέτουμε έτσι όπως εμείς θέλουμε. Υπάρχουν οι τεχνικές δυνατότητες πλέον για να μας επιτραπεί μια απόλυτη, τεχνητή, εμβυθιστική εμπειρία, πράγμα που μας οδηγεί πάλι πίσω στο ερώτημα ποιοι θα είναι οι δημιουργοί του μέλλοντος και μέσα σε ποιες κοινωνίες και πολιτιστικά πλαίσια θα εκφράζονται. 

Ποια άλλα ζητήματα θεωρείτε βασικά στην πρακτική σας;
Σημαντικά στοιχεία στο έργο μου είναι ο δομημένος χώρος και η σκηνικότητα. Αν και θα λέγαμε πως στην έκθεση "Crossbreeds" τα έργα έχουν μια πιο συμβατική διάταξη στο χώρο, συνήθως δίνω μεγάλη έμφαση στην ατμόσφαιρα και πολλές φορές θα κάνω κάποια παρέμβαση στους τοίχους ή την αρχιτεκτονική του. Στην έκθεση που είχα κάνει στην γκαλερί Έλικα το 2018, μέσα από τη χρήση επιλεγμένων κυρτών ξύλινων προθηκών στις γωνίες που δημιουργούν οι τοίχοι στο ταβάνι, υπονόησα τη μετατροπή της γκαλερί σε υπόγειο τούνελ. Σε αυτό συνεισέφερε και η χρωματική παρέμβαση του φίλου μου ζωγράφου Νίκου Μάντζιου στους τοίχους της γκαλερί, όπου παρουσίαζε το αποτύπωμα υγρασίας και τη διαγράμμιση των επιπέδων στάθμης της. Αυτό φυσικά εξυπηρετούσε την ιδέα της έκθεσης που πρότεινε τον υπόγειο χώρο της γκαλερί ως το "ξεσκέπασμα" ενός άγνωστου μέχρι τη στιγμή εκείνη υπόγειου χώρου της Αθήνας, όπου μπορείς να βρεις τμήματα από τα Θεμιστόκλεια τείχη, το μετρό και άλλα παράξενα αρχαιομορφικά αντικείμενα. 

Έχοντας δραστηριοποιηθεί και στο εξωτερικό, παρατηρείτε ότι διαφέρει ο τρόπος έκθεσης των έργων σας από χώρα σε χώρα;
Παλαιότερα τα έργα μου εντάσσονταν στην κατηγορία των παρεμβάσεων αλλά πάντα πρωταγωνιστούσε μια χειρονομία ή ένα υλικό. Έστω και αν αυτό ήταν το τζελ για την αλλαγή της ποιότητας του φωτισμού, μια σκαλωσιά ή το υλικό του πάνελ ή του τοίχου κατά τη δημιουργία αρχιτεκτονικών παρεμβάσεων. Για εμένα η Ελλάδα είναι ένα πολύ ολοκληρωμένο σημειολογικό σύστημα. Πολλά πράγματα που εντοπίζω είναι αλληλένδετα μεταξύ τους και αυτό το παρατηρώ επίσης μέσα από την καταγραφή ονείρων που έχει επηρεάσει αυτή τη δουλειά. Νομίζω για μένα είναι ταυτοτικό το ζήτημα: όταν είμαι μακριά από την Ελλάδα ασχολούμαι πιο λογοτεχνικά μαζί της γιατί είναι σαν να τη βλέπω μέσα σε ένα ευρύτερο εννοιολογικό και γεωγραφικό πλαίσιο, αλλά όταν επιστρέφω στον ίδιο τον χώρο, δεν μπορώ να μην ασχοληθώ με την υλικότητα και συγκεκριμένα γεωγραφικά σημεία του.

Η ιδέα ενός συμμετοχικού πρότζεκτ έχει επηρεαστεί κατά ένα βαθμό από τη συνθήκη της καραντίνας; Τι άλλες διαφορές έχετε εντοπίσει στην εγχώρια εικαστική σκηνή τα τελευταία χρόνια και ειδικά μετά τη λήξη των λοκντάουν;
Το έργο μου είναι συμμετοχικό με την έννοια πως καλώ τους επισκέπτες να ερευνήσουν ελεύθερα τα έργα στον χώρο της γκαλερί. O χώρος έκθεσης προδιαθέτει άλλωστε την περιέργεια και τη συγκέντρωση και αυτό είναι ένα υλικό στη ευχέρεια του καλλιτέχνη. Το Potential Project στήριξέ εξ αρχής το έργο μου, το οποίο εκφράζει μια δυνητική συνθήκη αλλά και τον ιδεογραμματικό του χαρακτήρα ως μέρος ενός συνόλου ή κόσμου που δεν είναι άμεσα ορατός ή αισθητός. Έτσι λοιπόν θα μπορούσα να προχωρήσω και την ενότητα αυτή, αποκαλύπτοντας τα κεφάλαια που αποτελούν τον κόσμο αυτό σε επόμενες εκθέσεις ή χειρονομίες. Σίγουρα μετά την καραντίνα υπήρξε μια ξαφνική άνθιση παρουσιάσεων και δημοσιεύσεων νέων έργων και δημιουργών. Επίσης ανοίγουν διαρκώς νέοι καλλιτεχνικοί χώροι με φιλόδοξους νέους δημιουργούς από το εξωτερικό να δραστηριοποιούνται πλέον ενεργά στην Αθήνα. Αυτό θα έπρεπε να αποτελεί το συμμετοχικό πρότζεκτ κάθε δημιουργού με βάση του την Αθήνα, δηλαδή το ενδιαφέρον και η προσπάθεια διασύνδεσης και δημιουργίας νέων συσχετισμών, αλλά ακόμη περισσότερο της ίδιας της πολιτείας που θα πρέπει επιτέλους να πλαισιώσει στοχευμένα αυτή τη δημιουργική άνθιση. 

Οι καλλιτέχνες που φιλοξενούνται στο Snehta ακολουθούν αυτή τη λογική των συμμετοχικών εκθέσεων;
Η Snehta κατά κάποιο τρόπο εισήγαγε στην Αθήνα το φορμά των καλλιτεχνικών residencies και το εξέλιξε μέσα από την πορεία 11 ετών διαρκούς λειτουργίας και εξέλιξης με στόχο την αλλαγή των τοπικών δυναμικών και δυνατοτήτων. Αρχικά βιώσαμε το κύμα της κρίσης και την Αθήνα ως κεκαυμένη γη αλλά και ως ένα ελεύθερο χώρο εξερεύνησης. Μετά ήρθε η εγκαθίδρυση μεγάλων θεσμών, όπως η Documenta, που βασίστηκαν στην κρίση για να δημιουργήσουν μια ολιστικού τύπου κριτική για τη δυτική μεταβιομηχανική κοινωνία, έτσι η Αθήνα έγινε το ουδέτερο έδαφος για πειραματικές ερμηνείες της ευρωπαϊκής αυτής της εξέλιξης. Και πλέον η μετα-covid περίοδος που προσδιορίζεται από αυτή την απότομη άνθιση που προανέφερα αλλά με ελλιπή θεσμική πλαισίωση, ουσιαστική στρατηγική και ενημέρωση. Αυτή η πορεία που μόλις περιέγραψα αποδεικνύει πως οι καλλιτέχνες στο επίπεδο επιρροής και δράσης τους κάνουν αυτό ακριβώς που έχουν εκπαιδευτεί να κάνουν, δηλαδή να ερμηνεύουν με την ιδιαίτερή τους ματιά το αθηναϊκό σύμπαν σε διάλογο με όλες τις ενέργειες, πρόσωπα, αφηγηματικά μορφώματα και εδρεύοντα συλλογικά μυθολογήματα. Αν μη τι άλλο, οι καλλιτέχνες, εκ των οποίων κάποιοι ξεκίνησαν και τους δικούς τους οργανωμένους καλλιτεχνικούς χώρους, έφτασαν στο σημείο να γίνονται πόλοι έλξεις με πολλαπλασιαστικά οφέλη για τον σύγχρονο πολιτισμό στην πόλη. Δυστυχώς όμως στη δημιουργική εξίσωση η έννοια "συμμετοχή" από την πλευρά του κράτους είναι σταθερή ή ίδια.  

Με ποιον τρόπο έχει επηρεάσει το έργο σας η επαφή με ξένους καλλιτέχνες στο πλαίσιο των residencies;
Στην τέχνη οι δημιουργοί μοιραζόμαστε κάτι που το λέμε ανταλλαγή ιδεών και απόψεων. Είναι η φρέσκια ματιά πάνω σε αυτό που κάνουμε ως θεμελιώδης πρακτική για την εξέλιξη του έργου μας και συνήθως επιτυγχάνεται μέσα από επισκέψεις σε στούντιο φίλων και συναδέλφων με όμορους χώρους εργασίας. Έτσι λοιπόν η Snehta αποτελεί για εμένα ένα αποθετήριο τέτοιων αναγνώσεων και ανταλλαγών. Επομένως θα ήταν ορθό να πω πως η Snehta έχει εμπλουτίσει την καλλιτεχνική μου έρευνα μιας και η επαφή μου με τους καλλιτέχνες τις περισσότερες φορές ήταν σε ένα θεωρητικό και κριτικό επίπεδο. Αυτό που με έχει εντυπωσιάσει κατά καιρούς είναι η επανατοποθέτηση του αρχαίου θέματος και η μυθοπλαστική διάσταση, καθώς και η αναγωγή της αρχαιότητας σε σύγχρονα και τεκνοκοινωνικά πλαίσια. 

Τι στρατηγικές ακολουθεί ως οργανισμός το Snehta; Ανήκει στην κατηγορία των βιώσιμων χώρων;
Δεν υπάρχει δυστυχώς βιώσιμος καλλιτεχνικός χώρος ιδιωτικής πρωτοβουλίας όπου δεν λαμβάνει χρηματική υποστήριξη από κάποια πηγή, οι χώροι που δεν έχουν κάποια μόνιμη οικονομική στήριξη είναι πάντα εξαρτημένοι από τις χρηματοδοτήσεις που άλλωστε είναι αναλογικά λίγες στην πλέον αυξημένη κίνηση δραστηριοτήτων. Στη Snehta έχουμε δοκιμάσει πολλές μορφές συνδυαστικής χρηματοδότησης, με πιο πρόσφατη το μοντέλο του studio holding προγράμματος για καλλιτέχνες, το οποίο είναι μέχρι στιγμής και το πιο πετυχημένο. 

Ισχύει ότι πλέον η καλλιτεχνική σκηνή ανοίγει τον δρόμο για το gentrification, ειδικά σε γειτονιές όπως η Κυψέλη;
Επιτρέψτε μου να κάνω μια ακόμη, έμμεση αυτή τη φορά, κριτική. Θα ήθελα να σκέφτομαι πραγματικά ποιες θα ήταν οι ουσιαστικές αλλαγές για την πόλη μου και να επιχειρώ πάνω σε αυτές και για αυτές. Υπάρχουν σίγουρα συμφέροντα γύρω από την επένδυση μιας γειτονιάς χρησιμοποιώντας την ετικέτα του αστικού εξευγενισμού και της ανάπτυξης, αλλά θα πρέπει να ορίσουμε σε ποιοτικό επίπεδο τι εννοούμε όταν λέμε ανοίγει ο δρόμος, τι σημαίνει αστικός εξευγενισμός και που θέτουμε τον πήχη για την αλλαγή; Αν το δούμε από μια μαρκετίστικη πλευρά, έχουμε όντως κάνει ένα καλό άνοιγμα, αν και έχει προκύψει κάπως τυχαία και ηθελημένα αν θέλετε την άποψή μου. Το ερώτημα είναι πότε θα έχουμε τον ουσιαστικό έλεγχο στα χέρια μας για στοχευμένες και ποιοτικά τσεκαρισμένες αλλαγές για καινούργια ανοίγματα.