"Υπάρχουν πολλοί φράχτες συνυφασμένοι με τον αστικό ιστό της Αθήνας - βρίσκονται εκεί για να κρατούν εκτός, να εξουδετερώνουν, να καλύπτουν, να ανακατευθύνουν, να περιορίζουν, να σηματοδοτούν ένα όριο. Ο φράχτης στην πλατεία Εξαρχείων δεν είναι απλώς ένας ακόμη φράχτης” μας λέει η Anu Vahtra, η εικαστική δουλειά της οποίας εστιάζει σε ζητήματα αρχιτεκτονικής και ιστορίας, ενώ εργάζεται επίσης ως επικεφαλής του μεταπτυχιακού προγράμματος στη Σύγχρονη Τέχνη στην Εσθονική Ακαδημία Τεχνών. "Ο στόχος του συγκεκριμένου φράχτη και της επιβλητικής παρουσίας του είναι να καταστείλει και να εκφοβίσει τους πρώην κατοίκους της πλατείας, φυλάσσοντας παράλληλα ένα συγκεκριμένο φρούριο που δημιουργήθηκε και τώρα κατοικείται από την αστυνομία και τους εργολάβους. Χρησιμοποιώντας τη φωτογραφική μηχανή ως εργαλείο επέστρεφα ξανά και ξανά στην πλατεία, προσπαθώντας να βρω διαφορετικούς τρόπους να "διαπεράσω" τον φράχτη προκειμένου να καταγράψω τις δραστηριότητες στην άλλη πλευρά του. Η τελική εγκατάσταση καταγράφει αυτή την προσπάθεια και συνδυάζει διαφορετικές οπτικές γωνίες που κοιτάζουν τον φράχτη, κοιτάζουν πάνω από τον φράχτη, κρυφοκοιτάζουν μέσα από τις τρύπες του φράχτη καθώς και αιωρούνται πάνω από την περιφραγμένη πλατεία".
Η έκθεση good spaces left της Anu Vahtra που παρουσιάστηκε στο στούντιο-project space cross section archive γωνία Μαυρομιχάλη και Ισαύρων στα Εξάρχεια αποτελεί μέρος του ετήσιου προγράμματος "Ιστορία Σε Πραγματικό Χρόνο” που επιμελούνται οι ιδρυτές του χώρου, η εικαστικός Μαρία Λάλου και ο αρχιτέκτονας Skafte Aymo-Boot, μεταξύ του Δεκεμβρίου 2022 και Ιουλίου 2023.
Αλληλεγγύη με την κοινότητα
Η Vahtra ξεκίνησε την έρευνα της πριν περίπου ένα χρόνο στη διάρκεια ενός residency περπατώντας και παρατηρώντας προκειμένου να αφουγκραστεί την πόλη. Tα Εξάρχεια ήταν από την αρχή στο ραντάρ της λόγω της πολιτικής τους σημασίας αλλά και της έντονης παρουσίας της αστυνομίας που τράβηξε την προσοχή της. Παρόλα αυτά δεν είχε εστιάσει στα Εξάρχεια μέχρι που επέστρεψε στην πόλη τον Σεπτέμβριο και είδε τη συνέβαινε στην πλατεία. "Είμαι καλλιτέχνης και φωτογραφίζω πόλεις - αυτό είπα στην Αστυνομία προσπαθώντας να δικαιολογήσω την παρουσία μου με μια κάμερα στην πλατεία Εξαρχείων, ένα σημείο που υπό αυτές τις συνθήκες δεν έμοιαζε να είναι πλέον δημόσιο. Σοκαρίστηκα όταν είδα πώς ένας ιστορικά φορτισμένος δημόσιος χώρος μπορεί να εξαλειφθεί βάναυσα τοποθετώντας έναν φράχτη ένα στρατό αστυνομικών για τη φύλαξή του. Παρόλο που είμαι μια ξένη που δεν έχει βιώσει άμεσα αυτού του είδους την αδικία, μπορούσα να ταυτιστώ με την εξαναγκαστική "ανάπτυξη" αυτού που είναι για κάποιους το περιβάλλον τους και ένιωσα την ανάγκη να σταθώ αλληλέγγυος με την κοινότητα.
Πώς χτίζεται η εγκατάσταση στο χώρο του cross section archive
Στο cross section archive "ο αστικός χώρος συναντά τον εκθεσιακό χώρο”, κάτι που αποτελεί επαναλαμβανόμενο στοιχείο και στην εγκατάσταση της Vahtra. Στο cross section archive συνδύασε αυτές τις διαφορετικές οπτικές γωνίες με φυσικά στοιχεία του χώρου σε μια χωρική ακολουθία χωρίς αρχή ούτε τέλος - η εγκατάσταση αποτελείται από δύο προβολές στα παράθυρα του χώρου, μία στον πίσω τοίχο, μια σειρά βίντεο στην οθόνη που είναι τοποθετημένη στο πάτωμα και δύο φώτα LED που τονίζουν τους "φράχτες" που αποτελούν μέρος του ίδιου του χώρου, δηλαδή τα κάγκελα μπροστά από το ένα παράθυρο και την πτυσσόμενη μεταλλική κουρτίνα μπροστά από το άλλο. Η "αρχιτεκτονική” της εγκατάστασης αποτελεί βασικό κομμάτι, και ίσως την πιο ενδιαφέρουσα πτυχή, της εικαστικής πρακτικής της Vahtra, γενικότερα, απομακρύνοντάς την από το στοιχείο της συμβατικής καταγραφής - η εστίαση της προσοχής είναι εξίσου σε αυτό που απεικονίζει το εκάστοτε έργο και στο πώς σχετίζεται και προβάλλεται σε έναν συγκεκριμένο χώρο.
Το, όχι και τόσο απαραίτητο κατά τη γνώμη μας, κειμενικό στοιχείο που εισέρχεται σε μία από τις προβολές είναι η μεταγραφή της ηχογράφησης που έκανε η εικαστικός κατά τη διάρκεια της πορείας της 24ης Σεπτεμβρίου ενάντια στην Αστυνομική παρουσία και το Μετρό στα Εξάρχεια. "Θεωρώ ότι προσθέτει ένα είδος συγκείμενου στην εικόνα - περιλαμβάνει τα συνθήματα των διαδηλωτών και κυλάει πάνω από την εικόνα του βίντεο ως μια συνεχής λούπα τόσο στα ελληνικά όσο και στα αγγλικά. Το άλλο κειμενικό, η προβολή στον πίσω τοίχο, λειτουργεί για μένα ως ένα είδος υποσημείωσης. Δείχνει ένα από τα κτίρια στην πλατεία με δύο πανό, που κινούνται στον άνεμο, τα οποία αναγράφουν: ΜΕΤΡΟ ΠΕΙΘΑΡΧΙΚO. Αυτό μεταφράζεται περίπου ως "πειθαρχικό μέτρο", αλλά στα ελληνικά η πρώτη λέξη διαβάζεται όπως ξέρετε τόσο ως "μέτρο" και "μετρό" - μια πολύ χαρακτηριστική διπλή σημασία μέσα σε αυτό το πλαίσιο”.
Μια λιγότερο περιγραφική "είσοδο” στην εγκατάσταση της Vahtra πετυχαίνει ο τίτλος της έκθεσης "good spaces left που είναι δανεισμένος από έναν στίχο του έμμετρου μυθιστορήματος της Αν Κάρσον "Autobiography of Red". "Η Κάρσον είναι μια ποιήτρια με την οποία μερικές φορές διασταυρώνονται οι δρόμοι μας και νιώθω ότι μοιραζόμαστε κάποια ενδιαφέροντα. Το κεφάλαιο XVII Walls αναφέρεται στην αστική εμπειρία των δύο πρωταγωνιστών και ο συγκεκριμένος στίχος υποστηρίζει, με έναν ευρύ τρόπο, την προσπάθειά μου να αποτυπώσω τα ξεθωριασμένα θραύσματα ενός καλού χώρου, περιορισμένου.
Στη δουλειά της η Vahtra επιλέγει να εστιάζει σε "αυτό που ήδη υπάρχει, είτε πρόκειται για ένα φαινόμενο στον αστικό χώρο είτε για μια συγκεκριμένη χωρική κατάσταση”. Η δουλειά της συνδέεται με την αρχιτεκτονική, τη φόρμα και την αντίληψή μας για το καθημερινό περιβάλλον, το οποίο και επηρεάζει. Συνδυάζει τη φωτογραφία και την κινούμενη εικόνα με την εγκατάσταση, η οποία με τον έναν ή τον άλλο τρόπο είναι πάντα στενά συνδεδεμένη με τον χώρο στον οποίο παρουσιάζεται το έργο. Όπως μας λέει η ίδια "Η έρευνά μου βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην οπτική παρατήρηση και τεκμηρίωση, συλλέγοντας υλικό, εικόνα και ήχο, κάνοντας συζητήσεις καθώς και μαζεύοντας υλικό και αντικείμενα από τους χώρους που επισκέπτομαι. Η επεξεργασία, το μοντάζ αυτού του υλικού αποτελεί ουσιαστικό μέρος αυτής της διαδικασίας”.
"Πουθενά αλλού δεν έχω συναντήσει τέτοια συμμετοχή των πολιτών στα πολιτικά ζητήματα όσο στην Αθήνα”
Η συζήτηση έρχεται φυσικά στον αστικό μετασχηματισμό, τον αστικό εξευγενισμό (gentrification) και ειδικότερα στην εμπειρία της από την Αθήνα και τα Εξάρχεια σε σχέση με άλλα μέρη που έχει μελετήσει. "Έχω την αίσθηση ότι ο αναγκαστικός αστικός μετασχηματισμός σε πολλά μέρη θεωρείται δεδομένος, κάτι το αναπόφευκτο. Ίσως επειδή η πολιτική ατζέντα είναι καλύτερα συγκαλυμμένη ή επειδή οι άνθρωποι νοιάζονται λιγότερο. Είμαι επισκέπτρια στην Αθήνα, αλλά αισθάνομαι ότι εδώ υπάρχει μεγαλύτερη αντίθεση και λιγότερη διαβάθμιση - η πολιτική ατζέντα δεν συγκαλύπτεται καθόλου, και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να τονίζεται το χάσμα μεταξύ του πολιτικού και του αστικού, γι' αυτό και ο μετασχηματισμός συναντά την κριτική και προκαλεί την αντίδραση, τουλάχιστον σε ένα σημαντικό ποσοστό της κοινωνίας. Υπάρχουν εκείνοι που πίνουν καπουτσίνο βανίλια σε ένα νέο hip καφέ στην πλατεία Εξαρχείων, αλλά ακριβώς δίπλα τους υπάρχουν κι εκείνοι που διαδηλώνουν και εκφράζουν τη φωνή της κοινότητας. Μια ανεπιθύμητη αλλαγή μπορεί τελικά να συμβεί, αλλά ποτέ αθόρυβα Για μένα, πάντως, είναι πολύ εντυπωσιακή η συμμετοχή των πολιτών στην Αθήνα (και ίσως στην Ελλάδα γενικότερα) στην έκφραση των πολιτικών ζητημάτων τόσο σε ακτιβιστικό όσο και σε θεσμικό επίπεδο. Είναι και εκφρασμένη και φορτισμένη με έναν τρόπο που δεν έχω βιώσει πουθενά αλλού”.
"Θέλουμε να συμβάλουμε στη δυναμική ενέργεια των Εξαρχείων”
"Υπάρχουν εκείνοι που πίνουν καπουτσίνο βανίλια σε ένα νέο hip καφέ στην πλατεία Εξαρχείων, αλλά ακριβώς δίπλα τους υπάρχουν κι εκείνοι που διαδηλώνουν και εκφράζουν τη φωνή της κοινότητας. Μια ανεπιθύμητη αλλαγή μπορεί τελικά να συμβεί, αλλά ποτέ αθόρυβα Για μένα, πάντως, είναι πολύ εντυπωσιακή η συμμετοχή των πολιτών στην Αθήνα (και ίσως στην Ελλάδα γενικότερα) στην έκφραση των πολιτικών ζητημάτων τόσο σε ακτιβιστικό όσο και σε θεσμικό επίπεδο".
Συζητώντας για την πόλη, τις μεταβολές και τις διεκδικήσεις της, στην κουβέντα μπαίνουν και οι ιδρυτές του cross section archive, η εικαστικός Μαρία Λάλου και ο αρχιτέκτονας Skafte Aymo-Boot. Tα Εξάρχεια ήταν για τη Λάλου σταθερό σημείο αναφοράς από τα μαθητικά της χρόνια μέχρι το 2018, στο οποίο επέστρεφε ανά τα χρόνια, μέχρι που επέστρεψε για τα καλά από τη Βόρεια Ευρώπη για να ζήσει στην Αθήνα μαζί με τον Skafte, και έμειναν εκεί για μερικά χρόνια. "Όταν λοιπόν βρήκαμε το άδειο μαγαζί γωνία Μαυρομιχάλη και Ισαύρων το θεωρήσαμε κατάλληλο για να κλείσει η λούπα του ταξιδιού αυτού, κάτι το οποίο σχετίζεται και την ταυτότητα του χώρου”. "Επιλέξαμε τα Εξάρχεια ως βάση για το project μας επειδή είναι ένα σημείο της πόλης όπου συγκρούονται με πολύ έντονο τρόπο διάφορα αντίθετα ρεύματα της κοινωνίας- πολλά από τα πιο επείγοντα αστικά, κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα διαδραματίζονται εδώ.” προσθέτει ο Aymo-Boot. "Είναι επίσης μια γειτονιά όπου η δυναμική ενέργεια που έχει κάνει την Αθήνα τη ζωντανή πόλη που είναι, αποκαλύπτεται πιο έντονα, σε μεγάλο βαθμό χάρη στο ισχυρό αίσθημα κοινότητας που υπάρχει εδώ. Θέλουμε να συμβάλουμε σε αυτό, ακόμη και αν ερχόμαστε ως ξένοι που δεν είμαστε βαθιά ριζωμένοι στη γειτονιά”.
ΨΙΛΙΚΑ, μεσιτικό γραφείο ή…;
"Από τη δική μας οπτική γωνία, η κατοίκιση ενός χώρου που έμεινε στην άκρη για πολλά χρόνια, διατηρώντας παράλληλα την ανάμνηση της πινακίδας ΨΙΛΙΚΑ στο πάνω μάρμαρο, αποτέλεσε από μόνη της ένα κριτικό σχόλιο για τη μεταμόρφωση της περιοχής, μια επιτελεστική χειρονομία που διερωτάται σχετικά με την ιδιωτικοποίηση, τον εξευγενισμό και τη χρήση του δημόσιου χώρου. Ο χώρος επιτελεί τη χρήση του εργαστηρίου μας, στο κατώφλι του δημόσιου και του ιδιωτικού, όπου επεξεργαζόμαστε τις σκέψεις μας, ενώ απαντάμε σε ερωτήσεις περαστικών, όπως πού είναι η πλησιέστερη στάση λεωφορείου ή αν είμαστε μεσιτικό γραφείο.
Οι εκθέσεις που πραγματοποιούνται στο χώρο είναι φτιαγμένες για να παρακολουθούνται από το δρόμο και ο ίδιος ο χώρος δεν είναι προσβάσιμος για το κοινό- αυτές οι αρχές διαλύουν το όριο δημόσιου-ιδιωτικού και κάνουν το έργο να γίνεται μέρος του δημόσιου χώρου.
Το "Real Time History", με το έργο της Anu ασχολείται με αυτό ακριβώς το ζήτημα, συνδεόμενο άμεσα με τη γειτονιά μέσω του κειμένου που τρέχει πάνω από το βίντεό της, το οποίο είναι η φωνή μιας κοινότητας. Το έργο αντικατοπτρίζει άμεσα την κατάσταση που αναπτύσσεται την ίδια στιγμή στην πλατεία μερικές εκατοντάδες μέτρα μακριά, καταγράφοντας και καθιερώνοντας έτσι την κατάσταση αυτή ως μια κρίσιμη χρονική στιγμή.” μας λένε οι ιδρυτές του χώρου.
Document #2 - "Απομάκρυνση – Επιστροφή. Ένα ημερολόγιο συναισθημάτων."
Στο πλαίσιο του project "Ιστορία Σε Πραγματικό Χρόνο" και παράλληλα με το finissage της έκθεσης της Anu Vahtra παρουσιάστηκε πριν λίγες μέρες η έκδοση "Document #2”, που παρουσιάζει το κείμενο "Απομάκρυνση – Επιστροφή. Ένα ημερολόγιο συναισθημάτων." του πολυβραβευμένου συγγραφέα Χρήστου Χρυσόπουλου. Το κείμενο προσσεγγίζει την θεματική της "Ιστορίας Σε Πραγματικό Χρόνο", ως μία από τις φωνές της, προτείνοντας μια επέκταση του όρου μεταξύ συνείδησης και μνήμης με ποιητική-φαινομενολογική ματιά. Με αφετηρία μια προσωπική αναχώρηση - μετατόπιση από το κέντρο της πόλης στα προάστια ο Χρυσόπουλος βλέπει πίσω από τα φυλλώματα των δέντρων και τις επιστρωματώσεις της μνήμης, αναζητά το τι συμβαίνει όταν "ο βίος συχνά παρασύρεται σε μια ροή που μοιάζει με κύλισμα σε λειασμένη επιφάνεια” χωρίς "αμυχές, τριβή, λαβές για να πιαστεί η σκέψη”, παρατηρεί πώς "Η ατομική βιοπολιτική, διαχεόμενη στο κοινωνικό σώμα, παράγει τις εφήμερες συναρτήσεις του τρέχοντος βίου".
"Πώς μπορούμε φτιάξουμε έναν δημόσιο χώρο υψηλής πολιτειακής έντασης;"
Η έννοια της πολιτειότητας, ως μια επιτελεστική διαδικασία που εμπεριέχει τη διεκδίκηση, όπως εκφράστηκε στην πρόσφατη ημερίδα του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, ανακύπτει στη συζήτηση με τη Λάλου και τον Aymo-Boot. Πώς απαντούν οι ίδιοι στην ερώτηση της Ίριδας Λυκουριώτη πώς "Πώς μπορούμε φτιάξουμε έναν δημόσιο χώρο υψηλής πολιτειακής έντασης;" σε μια εποχή που η μονοκαλλιέργεια του τουρισμού αλλά και η απομάκρυνση δημόσιων θεσμών και χώρων από το κέντρο της πόλης αλλάζουν τις χρήσεις;
"Όταν προσκαλέσαμε την Anu να κάνει ένα έργο για το Real Time History, θέσαμε ένα ερώτημα σχετικά με την πόλη που βρίσκεται σε μια ροή συνεχών αλλαγών, η οποία απαιτεί μια ορισμένη ευαισθησία για να γίνει αντιληπτή και να καταγραφεί. Η απάντηση της Anu σε αυτή τη φαινομενικά ουδέτερη ερώτηση δείχνει πολύ καθαρά ότι τα ζητήματα που αφορούν τον δημόσιο χώρο της πόλης είναι πάντα θεμελιωδώς πολιτικά. Το έργο της θέτει σημαντικά ερωτήματα σχετικά με το ποιος έχει το δικαίωμα και τη δύναμη να επηρεάζει τον δημόσιο χώρο, σε ποιον ανήκει, αν ανήκει σε κανέναν, και ποιες είναι οι αόρατες δυνάμεις που τον χειρίζονται.
Κάνοντας τον φράχτη πρωταγωνιστή του έργου, η Anu υποδεικνύει τα πολλαπλά ζητήματα που συγκρούονται σε αυτή τη συνοριακή γραμμή. Είναι ο φράχτης εκεί για να προστατεύει τους κατοίκους από το θέαμα της αλλαγής; Ή μήπως προστατεύει τη διαδικασία μετασχηματισμού από το βλέμμα της γύρω πόλης; Η μαζική παρουσία της αστυνομίας προσθέτει ένα ακόμη επίπεδο, παρέχοντας στην πραγματικότητα προστασία στον ίδιο τον φράχτη από τους κατοίκους της γειτονιάς”.
Τα Εξάρχεια ως σύμπτωμα
"Με μια πρώτη ματιά, η διαμάχη γύρω από την κατασκευή του μετρό στην Πλατεία Εξαρχείων θα μπορούσε να φαίνεται σαν απλά μια από τις συνηθισμένες ειδήσεις για τη γειτονιά. Στην πραγματικότητα όμως αποτελεί σύμπτωμα ενός τύπου μετασχηματισμών όπου είναι εμφανές ότι οι χώροι της πόλης, τόσο ιδιωτικοί όσο και δημόσιοι, αποτελούν μια απεριόριστη πηγή εσόδων για παίκτες που λειτουργούν κεκαλυμμένα και δεν έχουν καμία σχέση με τους πραγματικούς φυσικούς χώρους που επηρεάζονται. Αυτός ο εξελιγμένος εξευγενισμός (next-level gentrification) θα επιτρέψει τελικά να τεθούν νέοι κανόνες για τη χρήση του δημόσιου χώρου και να φιλτραριστεί ποιος επιτρέπεται να τον χρησιμοποιεί. Με όσα συμβαίνουν στην πλατεία, αλλά και στο Στρέφη, βλέπουμε μόνο την αρχή αυτού του ρεύματος και δεν ξέρουμε μέχρι πού θα φτάσει.
"Αυτός ο εξελιγμένος εξευγενισμός (next-level gentrification) θα επιτρέψει τελικά να τεθούν νέοι κανόνες για τη χρήση του δημόσιου χώρου και να φιλτραριστεί ποιος επιτρέπεται να τον χρησιμοποιεί. Με όσα συμβαίνουν στην πλατεία, αλλά και στο Στρέφη, βλέπουμε μόνο την αρχή αυτού του ρεύματος και δεν ξέρουμε μέχρι πού θα φτάσει".
Αυτό που βιώσαμε στις εξαναναγκαστικές προσπάθειες ακύρωσης του δημόσιου χώρου στα Εξάρχεια είναι η αλληλεγγύη μέσα στην κοινότητα και η επιτακτική ανάγκη για τη διατήρηση του δημόσιου λόγου και του χώρου του. Αυτό αποτελεί μια μικρή ελπίδα: στην Αθήνα, η κοινότητα εξακολουθεί να υπάρχει ως δύναμη αντίστασης σε αυτές τις ανεπιθύμητες κατευθύνσεις προς τις οποίες αναπτύσσεται η πόλη. Και υπογραμμίζει, όπως και η συζήτηση στην οποία αναφέρεσαι, ότι είναι ζωτικής σημασίας να διατηρηθεί και να καλλιεργηθεί η συνείδηση ότι ο ελεύθερος δημόσιος χώρος είναι κρίσιμος ως έδαφος ύπαρξης των κοινοτήτων και διεκδίκησης της αίσθησης του ανήκειν στην πόλη”.
Ήπιος ακτιβισμός
"Ο τρόπος με τον οποίο επιλέγουμε τις ετήσιες θεματικές ενότητες του cross section archive για να ερευνήσουμε και να έρθουμε σε διάλογο με προσκεκλημένους στη διασταύρωση τέχνης και αρχιτεκτονικής δημιουργεί ένα συγκεκριμένο θεωρητικό πλαίσιο και ορολογία, με στόχο να ξεδιπλώσουμε με διαφορετικούς τρόπους πώς ιστορικά γεγονότα, πολιτικές δομές και καθημερινές συνθήκες πυροδοτούν και διαμορφώνουν αστικά φαινόμενα που συχνά περνούν απαρατήρητα. Στόχος μας ως προς αυτό είναι να προσφέρουμε κάτι στη γειτονιά και στους υπόλοιπους θεατές, να επιστήσουμε την προσοχή τους σε θέματα που εμείς προσωπικά θεωρούμε σημαντικά για την πόλη. Θα μπορούσαμε να το αποκαλέσουμε ένα είδος ήπιου ακτιβισμού, ως απόκριση στην ερώτηση της Ίριδας Λυκουριώτη "Πώς μπορούμε να φτιάξουμε έναν δημόσιο χώρο υψηλής πολιτειακής έντασης;".
Μετά την έκθεση "good spaces left” της Anu Vahtra και την έκδοση του Document #2, που παρουσιάζει το κείμενο "Απομάκρυνση – Επιστροφή. Ένα ημερολόγιο συναισθημάτων." του Χρήστου Χρυσόπουλου, το πρόγραμμα "Ιστορία Σε Πραγματικό Χρόνο”, ολοκληρώνεται με το τρίτο μέρος του, στον δημόσιο χώρο της Αθήνας, τον Ιούνιο-Ιούλιο 2023.
cross section archive, Μαυρομιχάλη 102 & Ισαύρων, Εξάρχεια
Το πρόγραμμα Ιστορία Σε Πραγματικό Χρόνο, χορηγείται από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού της Ελλάδος. Η έκθεση ‘good spaces left’ υποστηρίζονται από την Πολιτιστική Δωρεά της Εσθονίας και του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού της Ελλάδος.