Αν και κάτοικος Χαϊδαρίου, δεν είχα διασχίσει ποτέ τις πύλες του Δρομοκαΐτειου Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής. Ανά καιρούς, όχι συχνά, ανοίγει για εκδηλώσεις μνήμης και πολιτισμού. Λίγα μέτρα από την πολύβουη οδό Στρατάρχου Καραϊσκάκη και πολύ κοντά από τη στάση μετρό Αγία Μαρίνα, στον αριθμό 343 της Ιεράς Οδού, εισέρχεσαι σε έναν άλλο κόσμο, πιο σιωπηλό, με τους τείχους των κτιρίων του να κρατάνε τις εικόνες και μνήμες των ασθενών που πέρασαν από εκεί. Δεν ξέρω αν αρχικά διέσχισα τις πύλες του Δρομοκαΐτειου με σκοπό να δω την ίδια την έκθεση ή για να δω πώς είναι μέσα αυτό το μεγάλο συγκρότημα κτηρίων και χώρος πρασίνου που για δεκαετίες έβλεπα από την έξω πλευρά. Μάλλον το δεύτερο. Μόνο που έκθεση "Εγκλεισμοί", με έκανε να δω τα πράγματα με άλλα μάτια.
Το Δρομοκαΐτειο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής ιδρύθηκε το 1887 με χρήματα που άφησε στη διαθήκη του ο Ζώρζης Δρομοκαΐτης, έμπορος και εθνικός ευεργέτης από τη Χίο, με το ψυχιατρικό κέντρο να είναι το μεγαλύτερο έργο του, κληροδοτώντας μεγάλα ποσά και σε άλλα ιδρύματα και σκοπούς. Συνεχίζει να λειτουργεί και σήμερα, με 304 ψυχιατρικές κλίνες, και τη δυνατότητα νοσηλείας 2000 ανθρώπων τον χρόνο.
"Στον λαβύρινθό μου" διαβάζω πάνω σε ένα έργο της ομαδικής έκθεσης "Εγκλεισμοί". Πόσο ακριβές; Υπό την επιμέλεια του δημοσιογράφου Δημήτρη Τρίκα, η έκθεση πραγματοποιείται, μέχρι και τις 18 Δεκεμβρίου και ελεύθερη είσοδο, σε τρεις χώρους του Δρομοκαΐτειου, στα παροπλισμένα -εγκαταλελειμμένα σήμερα- κτήρια του Αγίου Ισιδώρου και το Δάφτσειο, με το πρώτο να φιλοξενεί για δεκαετίες τους πιο "ανήσυχους" ασθενείς, ίσως και πένητες, σε μικρά κελιά με φεγγίτες και κάγκελα. Το δεύτερο, το Δάφτσειο του 1932, πιο "άνετο" και ψηλοτάβανο, φιλοξενούσε τους πιο εύπορους ασθενείς. Το τρίτο κτήριο είναι το ανακαινισμένο παλιό τυπογραφείο που λειτουργεί σαν τυπογραφικό μουσείο, πολύ ενδιαφέρον από μόνο του.
Καλούμαστε, να διασχίσουμε αυτά τα τρία κτήρια, να εισέλθουμε στον λαβύρινθο των κελιών και του μυαλού. Με τη σκέψη ότι λίγα μέτρα πιο πέρα, νοσηλεύονται και σήμερα συνάνθρωποί μας. Δεν είδα κάποιον όση ώρα βρέθηκα στην έκθεση, ήταν στα άλλα κτήρια που δεν μπορούσαμε να επισκεφτούμε και να τους ενοχλήσουμε. Μόνο μία νεαρή κοπέλα είδα, καθόταν σε ένα παγκάκι και "έφτιαχνε" ραπ ρίμες.
Πώς είναι ο εγκλεισμός; Πώς είναι να είσαι κλεισμένος σε ένα μικρό ή μεγάλο κελί; Το βιώσαμε όλοι, με τον δικό μας τρόπο, κατά την περίοδο των lockdown και της πανδημίας, άλλος στο μικρό διαμέρισμα, άλλος σε ένα μεγάλο σπίτι με κήπο. Τον βιώνουν καθημερινά χιλιάδες άνθρωποι σε ψυχιατρικά ιδρύματα, σωφρονιστικά κέντρα και προσφυγικές δομές.
Σε κάθε κελί, διάδρομο και στον εξωτερικό χώρο των τριών κτηρίων, φιλοξενούνται εικαστικά έργα -στην πλειοψηφία τους νέα, για τη συγκεκριμένη έκθεση- από τους 48 συμμετέχοντες καλλιτέχνες, μαζί με μία σειρά από παράλληλες εκδηλώσεις, συζητήσεις, performance art και μουσικά δρώμενα. Η ξεχωριστή οπτική των καλλιτεχνών πάνω στον εγκλεισμό και ο ρόλος της τέχνης σε ένα δυστοπικό περιβάλλον εξουσίας και απόλυτου ελέγχου . Γροθιά στο στομάχι να βλέπεις ξανά τις φωτογραφίες του Νίκου Παναγιωτόπουλου από το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Λέρου για τον "Ταχυδρόμο" του 1982 και τις άθλιες συνθήκες που επικρατούσαν.
Βγαίνοντας από το Δρομοκαΐτειο, δεν ένιωσα κάποια αισιοδοξία ή ελπίδα, μάλλον μία μαυρίλα και σιωπή με ακολούθησε. Κάποια από τα έργα ήταν, επίσης, αρκετά γκροτέσκα, ίσως η θέση τους να ήταν σε ένα θεματικό πάρκο τρόμου, αλλά η όλη εμπειρία θα χαραχτεί ανεξίτηλα στο μυαλό όλων μας. Σίγουρα, μία από τις καλύτερες εκθέσεις της χρονιάς.
Συμμετέχοντες Καλλιτέχνες:
Δημήτρης Αντωνίτσης, Χλόη Ακριθάκη, Δημήτρης Αληθεινός, Κατερίνα Αποστολίδου, Ιλεάνα Αρναούτου, Κωστής Βελώνης, Μπάμπης Βενετόπουλος, Αντώνης Βολανάκης, Πόκα Γιο + LAB12, Βαγγέλης Γκόκας, Θωμάς Διώτης, Μάρκος Ευλογημένος, Μαίρη Ζυγούρη, Κάπτεν, Νικομάχη Καρακωστάνογλου, Χάρης Κοντοσφύρης, Νίκος Κολιόπουλος, Καλλιόπη Λεμού, Μαρία Λοϊζίδου, Μαρία Λουίζου, Ναταλία Μαντά, Μάρω Μιχαλακάκου, Βασίλης Μπακάλης, Μάνια Μπενίση, Βάλλυ Νομίδου, Άγγελος Παπαδημητρίου, Άννα Παπαέτη, Ηλίας Παπαηλιάκης, Νίνα Παπακωνσταντίνου, Νίκος Παναγιωτόπουλος, Άρτεμις Ποταμιάνου, Πάνος Προφήτης, Πηνελόπη Πετσίνη, Ρεντούμης Δημήτρης, Μάριος Σπηλιόπουλος, Γιώργος Τσεριώνης, Ελένη Τζιρτζιλάκη, Κώστας Τσώλης, Σωκράτης Φατούρος, Αλέξης Φιδετζής, Δημήτρης Χαλάτσης, Δέσποινα Χαριτωνίδη, Κώστας Χριστόπουλος, Διονύσης Χριστοφιλογιάννης.
Performances:
Φίλιππος Βασιλείου, Στάθης Γράψας/ Αλέξανδρος Βουτσινάς, Γιάννης Μήτρου, Σάββας Στρούμπος/ Έλλη Ιγγλίζ/ Άννα Μαρκά-Μπονισέλ, Φίλιππος Τσιτσόπουλος.
Εγκλεισμοί. 11 Νοεμβρίου έως τις 18 Δεκεμβρίου 2022
Πέμπτη-Παρασκευή-Σάββατο-Κυριακή, 15:00-20:00, Είσοδος ελεύθερη
Διαβάστε Επίσης
Περισσότερες πληροφορίες
Εγκλεισμοί
Το πρώτο ψυχιατρείο που ιδρύθηκε στην Ελλάδα, το Δρομοκαΐτειο, γίνεται χώρος συνεύρεσης 48 καλλιτεχνών, οι οποίοι μελετούν την ευρύτερη έννοια του εγκλεισμού, εστιάζοντας όχι μόνο στους περιορισμούς της πραγματικότητας, αλλά και σε εκείνους που έχουν να κάνουν με την ηθική μας. Στρατόπεδα, φυλακές, νοσοκομεία, αλλά και η πιο πρόσφατη καραντίνα που μας ταλαιπώρησε επί 2 έτη, γίνονται πυρήνας έμπνευσης για το ομαδικό πρότζεκτ υπό την επιμέλεια του Δημήτρη Τρίκα, μέσα από το οποίο ανακαλύπτουμε ένα εγχείρημα έργων από όλο το φάσμα της τέχνης: γλυπτά, και εγκαταστάσεις, βίντεο, ηχητικές κατασκευές, ζωγραφική, φωτογραφία και επιτελεστικές δράσεις.
