Δημήτρη Τρίκα, γιατί οι "Εγκλεισμοί" στο Δρομοκαΐτειο δεν είναι άλλη μια έκθεση σύγχρονης τέχνης;

Υπάρχει μια ατμόσφαιρα μυστηρίου στους εγκαταλελειμμένους χώρους του Δρομοκαΐτειου, όπως άλλωστε συμβαίνει σε πολλά παλιά κτίρια που έχουν αλλοιωθεί με την πάροδο του χρόνου. Η ομαδική εικαστική έκθεση σύγχρονης τέχνης "Εγκλεισμοί" που επιμελείται ο Δημήτρης Τρίκας, δεν είναι απλώς μια ευκαιρία να γνωρίσουμε ένα μικρό κομμάτι της ιστορίας του ψυχιατρικού ιδρύματος του Χαϊδαρίου. Είναι μια καλλιτεχνική - και επιστημονική, λαμβάνοντας υπόψη το εκτενές Δημόσιο Πρόγραμμα που πλαισιώνει το πρότζεκτ - μελέτη πάνω στις διάφορες μορφές του εγκλεισμού, πραγματικού και ηθικού.

Ο Δημήτρης Τρίκας, που, πέραν της δημοσιογραφίας, έχει επεκτείνει το επαγγελματικό του ενδιαφέρον στη μουσειολογία και τη δημόσια ιστορία, ενδιαφέρθηκε για τον χώρο του Δρομοκαΐτειου μετά από μια επίσκεψη στο Μουσείο του νοσοκομείου (ιδρυμένο το ’95). Εκεί εκτίθενται εξαρτήματα ιατρικών εξοπλισμών που παλαιότερα χρησιμοποιούνταν από το ιατρικό προσωπικό, φαρμακευτικά αντικείμενα, ποιήματα, βιβλία και επιστολές ασθενών, αλλά και έργα ζωγράφων που νοσηλεύτηκαν στο ίδρυμα. Το μουσείο δεν λειτουργεί υπό κανονικές συνθήκες. Πρέπει κανείς να κλείσει ραντεβού με τη διοίκηση του κτιρίου προκειμένου να δει τα εκθέματα, αφού δεν υπάρχει αρμόδιο προσωπικό. Ωστόσο οι "Εγκλεισμοί" έδωσαν αφορμή για τη διοργάνωση ξεναγήσεων στον χώρο κάθε Κυριακή, έως τη λήξη της έκθεσης.

Τρεις είναι οι χώροι που τελικά παραχωρήθηκαν από το Δ.Σ. του νοσοκομείου για την παρουσίαση του πρότζεκτ: το Δάφτσειο, το παλιό Τυπογραφείο και ο Άγιος Ισίδωρος, κτίρια με πλούσια ιστορική και συμβολική σημασία για την περιοχή. Το τυπογραφείο, το μοναδικό από τα τρία κτίρια που έχει ανακαινιστεί, χρησιμοποιείται πλέον ως μουσείο και φιλοξενεί τα μηχανήματα της παλιάς τυπογραφίας, τα οποία χρόνια πριν χρησιμοποιούνταν και ως μέσο εργασιοθεραπείας για τους νοσηλευμένους στο ίδρυμα. Σε αυτό υπάρχουν 2 μόνο γλυπτά της έκθεσης, από τους καλλιτέχνες Ναταλία Μαντά και Γιώργο Τσεριώνη.

Το Δάφτσειο, ένα κτίσμα από το 1932, ήταν κλινική όπου περιθάλπονταν οι πιο εύποροι ασθενείς. Μεγάλα δωμάτια με εκλεκτικιστικό στυλ, παράθυρα με κάγκελα συρόμενα που ανοίγουν ανά πάσα στιγμή, καθώς και μια μεγάλη αυλή μέχρι την περίφραξη του νοσοκομείου, υποδηλώνουν ότι ήταν ένας χώρος πολυτελής και λέγεται μάλιστα ότι εκεί εφαρμόζονταν οι πιο εξελιγμένες μέθοδοι θεραπείας, με τη χρήση της ψυχανάλυσης, της μουσικής και της τέχνης. Βέβαια, η αίγλη που κάποτε διατηρούσε ο χώρος δεν είναι σε καμία περίπτωση η ίδια. Μια περιήγηση στα δωμάτια του Δαφτσείου αρκεί για να καταλάβουμε πόσο αυτά έχουν παραμεληθεί και τώρα αναβιώνουν με έναν ζοφερό τρόπο, προκαλώντας τον επισκέπτη να γνωρίσει την ιστορία τους.

Από την άλλη, ο Άγιος Ισίδωρος, ένα μακρύ παραλληλόγραμμο κτίσμα δύο ορόφων του 1892, λειτουργούσε ως χώρος καθήλωσης των πιο "ανήσυχων" και φτωχότερων ασθενών. Ο στενόμακρος διάδρομος του πάνω ορόφου με τα μικρά κελιά δεξιά και αριστερά, τα κάγκελα στα παράθυρα και τους φεγγίτες, θυμίζει περισσότερο φυλακή παρά νοσοκομειακό παράρτημα. Όπως και το Δάφτσειο, έτσι και ο Άγιος Ισίδωρος είναι εγκαταλελειμμένος εδώ και πολλές δεκαετίες, πράγμα που σημαίνει ότι για το στήσιμο της έκθεσης, απαιτήθηκε να γίνουν αρκετές αναδιαμορφώσεις και μικροσυντηρήσεις προκειμένου να λειτουργήσουν τα έργα όπως άρμοζε. Η διαδρομή ανάμεσα στα κελιά στον δεύτερο όροφο του Αγίου Ισίδωρου είναι μια ανατριχιαστική αλλά μοναδική εμπειρία και προτείνουμε να επισκεφθείτε τον χώρο τις βραδινές ώρες, καθώς το σκοτάδι αποκαλύπτει περισσότερες πλευρές της γοητείας του κάθε δωματίου αλλά και των έργων. Η παραμόρφωση που έχει υποστεί το κτίριο το κάνει να μοιάζει βγαλμένο από ταινία. Εξάλλου, δεν είναι τυχαίο που πολλές φορές το παράρτημα χρησιμοποιείται ως φυλακή σε γυρίσματα σειρών.

Όσον αφορά το γενικό κόνσεπτ και την υλοποίηση των "Εγκλεισμών", σημείο εκκίνησης υπήρξε το πλούσιο ηχητικό αρχείο συνεντεύξεων και προφορικών μαρτυριών από τροφίμους/ασθενείς, γιατρούς, νοσηλευτικό προσωπικό, συγγενείς ασθενών και άλλους εμπλεκόμενους, που η Μαρία Φαφαλιού συνέλεξε για χάρη μιας ερευνητικής εργασίας. Το υλικό των συνεντεύξεων στη συνέχεια τυπώθηκε σε βιβλίο με τίτλο "Ιερά οδός 343. Μαρτυρίες από το Δρομοκαΐτειο", (εκδόσεις Αλεξάνδρεια) και στην έκθεση παίζεται ένα τμήμα του ηχητικού αρχείου που ο Τρίκας έχει ψηφιοποιήσει. 

Ο ίδιος γοητεύεται τρομερά από αυτούς τους χώρους, οπότε δεν ήταν παράξενο που τους επέλεξε για να παρουσιαστεί αυτό το σημαντικό εγχείρημα. "Με ενδιαφέρει για κάποιο ανεξήγητο λόγο η έννοια του νοσοκομείου" μας ανέφερε. "Δεν έχω προσωπικά βιώματα με νοσοκομεία, αλλά κάτι μου λέει αυτός ο χώρος, ασυνείδητα ίσως, και τα μουσεία των νοσοκομείων τα βρίσκω πάρα πολύ ενδιαφέροντα. Η όλη εμπλοκή ξεκίνησε από το Νοσοκομείο "Η Σωτηρία" και το μουσείο του. Είχε κι εκεί γίνει μια πρόταση για ένα παρόμοιο πρότζεκτ που δεν προχώρησε ποτέ, δεν συζητήθηκε καν". Αν και αρχικά είχε αναφερθεί η πραγματοποίηση κάποιας δράσης μέσα στο μουσείο, σαν συνομιλία της σύγχρονης τέχνης με τον χώρο (κάτι που δεν ενθουσίαζε ιδιαίτερα τον Τρίκα), όταν η Γεωργία Δουβίκα που αργότερα τον βοήθησε στον συντονισμό της έκθεσης του ανέφερε τους δύο εγκαταλελειμμένους χώρους του ιδρύματος, ξεκίνησε η υλοποίηση των "Εγκλεισμών".

Οι 48 συνολικά καλλιτέχνες που συμμετέχουν στο πρότζεκτ επιλέχθηκαν επειδή ο επιμελητής γνώριζε ότι μπορούσαν να ανταποκριθούν όχι μόνο στη θεματική αλλά και στον περιβάλλοντα χώρο, γιατί μιλάμε και για κτίσματα με τρομερή ιστορία και "βαριά", όπως τη χαρακτηρίζει ο Τρίκας, ενέργεια. Εννοείται πως η μελέτη και καταγραφή του προβληματισμού της σύγχρονης τέχνης γύρω από τα ζητήματα των ποικίλων εγκλεισμών, πραγματικών και συμβολικών, ήταν ένας από τους στόχους της ομάδας, αλλά ταυτόχρονα υπήρχε η επιθυμία για ανάδειξη των ιστορικών γεγονότων και της σημασίας του πρώτου ψυχιατρικού νοσοκομείου της Ελλάδας, η λειτουργία του οποίου βασίστηκε στα γαλλικά πρότυπα της τότε περιόδου.

Έννοιες αντιθετικές όπως ασθένεια/υγεία, πραγματικότητα/φαντασία, αλήθεια/ ψέμα, μέσα/έξω, εγκλεισμός/ελευθερία διερευνώνται μέσω των έργων τα οποία συνδιαλέγονται, συγκρούονται και προσαρμόζονται στον χώρο και τη θεματική καλύπτοντας ένα ευρύ εικαστικό φάσμα: γλυπτά και εγκαταστάσεις, βίντεο, ηχητικές κατασκευές, ζωγραφική, φωτογραφία και επιτελεστικές δράσεις. Φωτογραφίες ψυχιατρικών ιδρυμάτων σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, σχέδια και φράσεις γεμάτες συμβολισμούς γραμμένες στα έργα και στους τοίχους των κτιρίων, κρεβάτια από χάπια και άλλα που υπενθυμίζουν τον τρόμο της νοσηλευτικής εμπειρίας, επιβλητικά γλυπτά όπως λιωμένες πλαστικές καρέκλες που έχουν μεταμορφωθεί σε τερατώδεις σκελετούς και πολλές άλλες δημιουργίες πλαισιώνουν την έκθεση. Αρκετά από τα έργα συνοδεύονται από βίντεο (περίπου 18) ή και περφόρμανς από τους καλλιτέχνες, και μας καλούν να ανακαλύψουμε τους εγκλεισμούς που υποβόσκουν σε νοσοκομεία, φυλακές, στρατόπεδα συγκέντρωσης, σχολεία και χώρους εργασίας, αλλά και εκείνους που συνδέονται με έννοιες όπως η τιμωρία, η εκπαίδευση, η πειθάρχηση και ο αποκλεισμός. "Η ιδέα ήταν να ξεκινάμε από τον χώρο και να καταλήγουμε και στον χώρο, μιλώντας παράλληλα για το θέμα. Δεν κάνουμε μια έκθεση εδώ επειδή απλώς είναι ωραίοι οι χώροι, αν και αυτό είναι μάλλον το συνηθισμένο σε εκθέσεις σύγχρονης τέχνης" λέει ο Τρίκας. 

Ο εγκλεισμός που ζήσαμε μετά τον covid ήταν απλώς ένα έναυσμα για να αγκαλιασθεί αυτή η θεματική από τους καλλιτέχνες. Ο επιμελητής τονίζει ότι "η καραντίνα είναι ένα ζήτημα που δεν εξαντλείται στο ότι μείναμε σε ένα λοκντάουν από έναν ιό για 2 ή 5 ή 10 μήνες και τώρα πέρασε. Αντιθέτως, έχει βαριές και βαθιές συνέπειες διαρκείας. Αλλάζουν σχέσεις, καταστάσεις, δομές, ο τρόπος εργασίας. Η εισβολή της τηλεργασίας και της τηλεκπαίδευσης είναι κάτι που προσανατολίζει διαφορετικά τα πράγματα. Το ίδιο ισχύει και για τον ψηφιακό εγκλεισμό: εκτός από το ότι το παιδί είναι εγκλωβισμένο σε ένα κινητό ή έναν υπολογιστή, είναι ότι όλη μας η ζωή οργανώνεται με αυτό τον τρόπο. Όλα συμπεριλαμβάνονται σε ένα κουτί, μια οθόνη. Αυτό φέρνει ριζικές αλλαγές στη ζωή και την οργάνωση της κοινωνίας. Για αυτά τα ζητήματα συνήθως μιλάμε επιφανειακά: "Α, δεν είναι καλό τα παιδιά να κάθονται μπροστά σε μια οθόνη, πρέπει να αλλάξουμε τις συνήθειές τους”. Παλιά έλεγαν τα παιδιά να μη παίζουν συνέχεια, πρέπει να κάτσουν να διαβάσουν και λίγο. Άλλο όμως να παίζεις σε μια γειτονιά και άλλο μπροστά από μια οθόνη. Μια δράση στην οποία συμμετέχεις σωματικά, πνευματικά και λειτουργούν όλες σου οι αισθήσεις δεν έχει καμία σχέση με μία που σε εγκλωβίζει σε έναν ψηφιακό κόσμο και σου μαθαίνει έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης, ζωής και ανάπτυξης της προσωπικότητάς σου. Όλα αυτά είναι ανακατατάξεις στη ζωή μας και για μένα ζητήματα που πρέπει να συζητηθούν".

Και οι "Εγκλεισμοί" είναι μόνο η αρχή για την πολύ μεγάλη αυτή κουβέντα, μας εξηγεί ο Τρίκας, γι’αυτό άλλωστε η ομάδα φρόντισε να διοργανώσει αυτό το εκτενές Δημόσιο Πρόγραμμα: 5 ημερίδες με καλεσμένους εβδομήντα περίπου πανεπιστημιακούς, ερευνητές και συγγραφείς που διερευνούν τα παραπάνω ζητήματα μέσα της επιστήμης (ψυχανάλυση, φιλοσοφία, ιστορία, λογοτεχνία, πολιτική θεωρία) και συνδέονται με τη θεματολογία των "Εγκλεισμών".

Συμμετέχοντες καλλιτέχνες: Δημήτρης Αντωνίτσης, Χλόη Ακριθάκη, Δημήτρης Αληθεινός, Κατερίνα Αποστολίδου, Ιλεάνα Αρναούτου, Κωστής Βελώνης, Μπάμπης Βενετόπουλος, Αντώνης Βολανάκης, Πόκα Γιο + LAB12, Βαγγέλης Γκόκας, Θωμάς Διώτης, Μάρκος Ευλογημένος, Μαίρη Ζυγούρη, Κάπτεν, Νικομάχη Καρακωστάνογλου, Χάρης Κοντοσφύρης, Νίκος Κολιόπουλος, Καλλιόπη Λεμού, Μαρία Λοϊζίδου, Μαρία Λουίζου, Ναταλία Μαντά, Μάρω Μιχαλακάκου, Βασίλης Μπακάλης, Μάνια Μπενίση, Βάλλυ Νομίδου, Άγγελος Παπαδημητρίου, Άννα Παπαέτη, Ηλίας Παπαηλιάκης, Νίνα Παπακωνσταντίνου, Άρτεμις Ποταμιάνου, Πάνος Προφήτης, Πηνελόπη Πετσίνη, Ρεντούμης Δημήτρης, Μάριος Σπηλιόπουλος, Γιώργος Τσεριώνης, Ελένη Τζιρτζιλάκη, Κώστας Τσώλης, Σωκράτης Φατούρος, Αλέξης Φιδετζής, Δημήτρης Χαλάτσης, Δέσποινα Χαριτωνίδη, Κώστας Χριστόπουλος, Διονύσης Χριστοφιλογιάννης

Περφόρμανς: Φίλιππος Βασιλείου, Στάθης Γράψας/ Αλέξανδρος Βουτσινάς, Γιάννης Μήτρου, Σάββας Στρούμπος/ Έλλη Ιγγλίζ/ Άννα Μαρκά-Μπονισέλ, Φίλιππος Τσιτσόπουλος

Εγκαίνια: 11/11 (4-9 μ.μ./ Χαιρετισμοί 7 μ.μ., περφόρμανς Φίλιππου Τσιτσόπουλου 8 μ.μ.)

Δημόσιο Πρόγραμμα (Αμφιθέατρο/ Δρομοκαϊτειο, 3-8 μ.μ.)

Ημερίδα 1η- 13/11/22

Εγκλεισμοί και Ιστορία

Συντονιστής: Γιώργος Κόκκινος (Καθηγητής διδακτικής της Ιστορίας, Παν/μιο Αιγαίου)

A

Γιώργος Κόκκινος, Aπό την ιατρικοποίηση της κοινωνίας και του Πολιτικού στην κυριαρχία
του βιοϊατρικού παραδείγματος

Βασίλης Μπογιατζής, Όψεις του στρατοπεδικού εγκλεισμού στον 20ό αιώνα: φωνές από/για τα κρεματόρια, τα γκουλάγκ, τη Μακρόνησο

Iωάννα Αντωνιάδου, Ζέτα Παπανδρέου, Λένα Στεφάνου, Επταπύργιο, βυζαντινό φρούριο και τόπος εγκλεισμού. Οι σημασιοδοτήσεις του μνημείου στη Δημόσια Ιστορία 

Θανάσης Λάγιος, Από τον Ουγκώ στον Φουκώ: όταν ανοίγει ένα άσυλο, κλείνει μια φυλακή;

Β

Βάσια Λέκκα, Εγκλεισμός και μορφές κανονικοποίησης του ψυχικά πάσχοντος σώματος στις δυτικές κοινωνίες

Βαγγέλης Καραμανωλάκης, Φιλανθρωπία και ψυχιατρική: Το παράδειγμα του Δρομοκαϊτειου Φρενοκομείου 

Δέσπω Κριτσωτάκη, Το Δρομοκαΐτειο και οι ασθενείς του (1900-1920)

Δήμητρα Τζανάκη, Δρομοκαΐτειο και Ηθική Παράνοια: Ή αλλιώς συνομιλώντας με τον πατριαρχικό, βιοϊατρικό λόγο της ψυχικής ευγονικής στην (ύστερη) νεωτερικότητα

Γ

Μαριάννα Καραμάνου, Λέπρα και λεπροκομεία στην Ελλάδα: από το χθες στο σήμερα

Σπύρος Μιχαλέας, Σύφιλη και εγκλεισμός στην Ελλάδα κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου

Ειρήνη Αβραμοπούλου, Η βάναυση ιστορία μιας μυρωδιάς: από το Ψυχιατρείο στον προσφυγικό καταυλισμό της Λέρου

Χρήστος Κουρούτζας, Σύνορα, ασφαλιτοποίηση και διακυβέρνηση μέσω της διακινδύνευσης στο προσφυγικό-μεταναστευτικό ζήτημα

Μαρία Φαφαλιού, Μαρτυρίες από το Δρομοκαΐτειο. Ιερά οδός 343

Ημερίδα 2η – 20/11/22

Φιλοσοφία και εγκλεισμοί

Συντονιστής Γ. Αραμπατζής (καθηγητής Φιλοσοφίας ΕΚΠΑ)

Α (3.30-5 μ.μ.)

Αραμπατζής Γιώργος, Εγκλεισμός και Ολότητα 

Ερηνάκης Νίκος, Εγκλεισμός και αυτονομία ανάμεσα στην υλική πραγματικότητα και στη ψηφιακή υπερ-πραγματικότητα

Σαγκριώτης Γιώργος, Η κοινωνικοποίηση ως εγκλεισμός. Για την έννοια της διοικούμενης κοινωνίας στο έργο του Th. W. Adorno

Γεράσιμος Σταματέλος, Η αμφίσημη σημειολογία του ασύλου: καταφυγή ή/και καταδίκη

Β (5.15-6.45 μ.μ.)

Καββαθάς Διονύσιος, Το τείχος της γλώσσας. Νίτσε-Βιτγκενστάιν-Λακάν

Μπιτσώρης Βαγγέλης, Ζακ Ντερριντά: εγκλεισμός και αποκλεισμός των "χωρίς-χαρτιά’’

Πρελορέντζος Ιωάννης, Η κριτική προσέγγιση ορισμένων απόψεων του Φουκώ για τη φυλακή και τους φυλακισμένους από τον Alain Guyard, καθηγητή φιλοσοφίας σε σωφρονιστικά καταστήματα

Στυλιανού Άρης, Τρέλα και νεότερη φιλοσοφία: από τον Ντεκάρτ στον Ντεριντά

Γ (7.30-9 μ.μ.)

Κόντος Παύλος, Η ελπίδα στον κύκλο των εγκλεισμών

Ξηροπαΐδης Γιώργος, Ασθένεια προς θάνατο και εγκλεισμός στον εαυτό. Ξαναδιαβάζοντας τον Θάνατο του Ιβάν Ίλιτς του Τολστόι

Στείρης Γιώργος, Εγκλεισμός στην Ευτοπία

Φαράκλας Γιώργος, Ελεύθεροι έγκλειστοι

Παρούσης Μιχάλης, Αποκλεισμοί, Περικλεισμοί, Εγκλεισμοί,  ως μόχλευση της εξουσιαστικής ισχύος

Ημερίδα 3η – 27/11/22

Πολιτική Θεωρία/Ψυχανάλυση

Συντονιστής Γιάννης Σταυρακάκης (καθ. πολιτικής θεωρίας ΑΠΘ)

Στο πλαίσιο των καλλιτεχνικών και επιστημονικών δραστηριοτήτων που θα λάβουν χώρα στο Ψ.Ν.Α. Δρομοκαϊτειο γύρω από την ευρύτερη προβληματική του εγκλεισμού, τούτη η ημερίδα θα επιχειρήσει να αναδείξει τις δικαιο-πολιτικές και ψυχο-κοινωνικές συνιστώσες του εγκλεισμού ως κοινωνικής/πολιτικής πρακτικής, αλλά και ως συμβολικής και φαντασιακής οριοθέτησης που διαθέτει σημαντικό ρόλο τόσο στην ευρύτερη θεσμική λειτουργία όσο και στην κατασκευή ταυτοτήτων (συλλογικών και υποκειμενικών).

Πως λειτουργεί ο εγκλεισμός – τόσο ως χειροπιαστή πρακτική όσο και ως ρυθμιστικό πλέγμα – στον έλεγχο και την πειθάρχηση της κοινωνικής ζωής; Ποια μοντέλα αποτίμησης της λειτουργίας της εξουσίας και της κυριαρχίας κατορθώνουν να συλλάβουν επαρκέστερα τις ποικίλες εντάσεις και διακυμάνσεις του φαινομένου; Πως αποτυπώνονται οι μεταβολές αυτές στις προκλήσεις της σύγχρονης κοινωνικοπολιτικής πραγματικότητας; Τέλος, πως αναδιαμορφώνουν τους όρους σύστασης και αναπαραγωγής της υποκειμενικής ζωής στον 21ο αιώνα;

Πολιτικές προκλήσεις                        
Βίκυ Ιακώβου, Gladys Swain και Marcel Gauchet: Μια άλλη ιστορία της τρέλας στη νεωτερικότητα

Ανδρέας Τάκης, Ελέφαντας στο κελί: Έχει πραγματικά νόημα η φυλακή;

Νίκος Κουραχάνης, Covid-19: Ένας ακόμα κρίκος στην αλυσίδα των πολλαπλών αποκλεισμών

Γεράσιμος Κουζέλης, Ο εγκλεισμός στην εποχή του ελέγχου

Ψυχο-κοινωνικές διαστάσεις
Δημήτρης Πλουμπίδης, Εγκλεισμός, ακούσιες νοσηλείες, δικαστική απαγόρευση /δικαστική συμπαράσταση: Βίοι παράλληλοι 

Νίκος Σιδέρης, Από τον "αόρατο εχθρό" στον Covid-19: η πανδημία ως συμβάν και λόγος

Δήμητρα Βασιλειάδου, Μείζονες και ελάσσονες γλώσσες της ψυχιατρικής διαταραχής: Γιατροί και μελαγχολικοί ασθενείς στο Δρομοκαΐτειο, 1900-1940

Κώστας Γκοτσίνας, Να θραύσωμεν τας αλύσεις": αναζητώντας την απ-εξάρτηση από τις ουσίες κατά τον ελληνικό Μεσοπόλεμο.

Ελληνική Εταιρεία Μελέτης του Εγκλήματος και του Κοινωνικού Ελέγχου: Εγκληματολογικές θεωρήσεις των εγκλεισμών 

Σοφία Βιδάλη, Δεν είναι μόνο η φυλακή: από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης στα στρατόπεδα μεταναστών και προσφύγων

Όλγα Θεμελή, Οι φυλακές ως τα σύγχρονα ψυχιατρικά καταστήματα 

Γιάννης Πέτσας, Ο αντίκτυπος του εγκλεισμού σε νεαρούς κρατουμένους

Νίκος Κουλούρης, Τι εννοούμε όταν λέμε ισόβια; Ποινές μίσους και το δικαίωμα στην ελπίδα

Ημερίδα 4η 4/12/22

Εγκλεισμός και καλλιτεχνική ζωή στην Ελλάδα: από τη ψηφιακή στη μεταψηφιακή εποχή.

Συντονιστής δρ. Κωστής Σταφυλάκης

Η πανδημική κρίση του Covid-19 αποτέλεσε επιστέγασμα μιας δεκαετούς κοινωνικής κρίσης κατά την οποία οι κοινωνικές σχέσεις, οι καθημερινοί ρόλοι και ταυτότητες, οι μορφές επικοινωνίας δοκιμάστηκαν, ανατράπηκαν, σχεδιάστηκαν εκ νέου. Οι πρόσφατοι "κύκλοι των εγκλεισμών", οι εμπειρίες της καραντίνας, του αυτοπεριορισμού και της "νέας κανονικότητας" δεν ήταν παρά μόνο μια τελευταία πινελιά σε έναν βίο που σημαδεύτηκε από επισφάλεια, υπέρβαση, αυτοπεριορισμό, ανατροπές. Η κρίση του 2010 συμβάδισε με τη μαζική επικράτηση νέων διαδικτυακών πλατφορμών, την διάδοση των ψηφιακών κοινωνικών δικτύων, την επικυριαρχία του "online εαυτού". Οι διαφορετικές γενιές που βίωσαν αυτό το αλλόκοτο μείγμα κοινωνικής επιβράδυνσης και ψηφιακής επιτάχυνσης δεν είχαν την πολυτέλεια της "ανάσας". Από τα τέλη του 2019, το εικαστικό πεδίο ταλαντεύεται ανάμεσα στη ματαίωση και την επινόηση, την ατομική απομόνωση και την ταχεία ψηφιοποίηση της καλλιτεχνικής πρακτικής. Πώς βίωσαν τη διαδικασία αυτή τα καλλιτεχνικά υποκείμενα;  Τι πρόσημο έχουν οι αλλαγές που επήλθαν; Τι σήμαινε η ταύτιση του οικιακού με τον εργασιακό χώρο για τη δημιουργική διαδικασία; Πως συμμετείχαν στη διαδικτυακή κουλτούρα; Τι σημαίνει "εγκλεισμός" σε μια εποχή που η τέχνη δημιουργεί σύνθετα περιβάλλοντα εμβύθισης και οργάνωσης των ανθρώπινων διεπαφών; 

Α    

Απόδραση, φυγή, κατάκρυψη: απηχήσεις εγκλεισμού, από την αναλογική στη ψηφιακή εποχή.

Χάρης Κοντοσφύρης, Νίκος Δασκαλοθανάσης (ΑΣΚΤ), Μάρλεν Μούλιου (ΕΚΠΑ), Κώστας Χριστόπουλος (ΑΣΚΤ), Δημήτρης Αληθεινός.

Συντονισμός: Δημήτρης Τρίκας

Η αυτονομία του νεωτερικού καλλιτεχνικού υποκειμένου έχει πάντα κάποιο τίμημα: η απομόνωση, η μοναξιά, η απόγνωση, η τρέλα αποτελούν μορφώματα μιας "ιδιοσυγκρασιακής" στάσης, μιας καλλιτεχνικής βιογραφίας που γράφεται συχνά με τη συμμετοχή του καλλιτέχνη. Πως βιώσαν τον εγκλεισμό της καραντίνας τα καλλιτεχνικά υποκείμενα που έζησαν την άνοδο της κοινωνίας των μαζικών ψηφιακών μέσων και του διαδικτύου; Ποιες μνήμες του 20ου αιώνα επιζούν στον νέο; Ποιές οι επιπτώσεις του εγκλεισμού στην τριτοβάθμια καλλιτεχνική εκπαίδευση και στη σχέση διδάσκουσας/διδασκόμενης;     

Β

"Άλλοι" χώροι, διαπλεύσεις, οικονομίες της φροντίδας στη σκιά της νέας κανονικότητας.

Φαίη Τζανετουλάκου, Ελπίδα Ρίκου, Μαίρη Ζυγούρη, Σωζήτα Γκουντούνα, Δάφνη Δραγώνα, Λεωνίδας Παπαλαμπρόπουλος, Γιάννης Μήτρου.

Συντονισμός: Φαίη Τζανετουλάκου

Η διάπλευση της "νέας κανονικότητας" απαιτεί την επινόηση νέων όρων συλλογικής λειτουργίας και κοινωνικής συνύπαρξης. Η Ελλάδα της οικονομικής κρίσης υπήρξε φυτώριο πρωτοβουλιών που πειραματίστηκαν με τη συμμετοχική παραγωγή, σε μικρότερη ή μεγαλύτερη κλίμακα. Στη "νέα κανονικότητα", η μαζική εξύμνηση της "συλλογικής επιβίωσης" συνυπάρχει με τη τεχνολογική διάρρηξη του ιδιωτικού από την τεχνητή νοημοσύνη και την εντεινόμενη εξόρυξη δεδομένων. Πώς επέδρασε η πανδημική κρίση στην κοινωνικότητα της καλλιτεχνικής, ερευνητικής, επιμελητικής εργασίας; Πώς βιώθηκε το πέρασμα από την "ακύρωση/αναμονή" στο μαζικό προγραμματισμό και την εφαρμογή του; Ποιά ήταν τα κυρίαρχα μοντέλα/μοτίβα και ποιες οι αποκλείσεις τους;     

Γ

Millenial εσωστρέφεια και δημοσιότητα: η Ελλάδα στη μεταδιαδικτυακή εποχή.

Κατερίνα Γκουτζιούλη, Βασίλης Μπακάλης, Φωτεινή Βεργίδου, Μαρία Λουίζου, Poka-Yio και φοιτητ@ του 12 Εργαστηρίου Ζωγραφικής και Διευρυμένων Μέσων της ΑΣΚΤ.

Συντονισμός: Κωστής Σταφυλάκης

Η μεταδιαδικτυακή εποχή (2008-) μας "εγκλείει" σε μια νέα οικονομία των σχέσεων καθώς αναστατώνει τους κύκλους των κοινωνικών, εργασιακών και προσωπικών επαφών. Η διαρκής δικτύωση, με το κυκλωτικό της χαρακτήρα, μας αναγκάζει να ανακαλύψουμε νέα πρωτόκολλα επικοινωνίας, συνεργασίας και επαγγελματικής λειτουργίας. Ήταν ο εγκλεισμός της καραντίνας μια επιτάχυνση του Web 3.0; Ποιά η εικόνα της "από-τα-κάτω" δραστηριοποίησης και συνεργασίας της καλλιτεχνικής γενιάς που έχτισε την πρακτική της κατά τη δεκαετία της ελληνικής κρίσης; Ποιά είναι η εικόνα των artist-run χώρων μετά τη καραντίνα και ποιό μοντέλο καλλιτεχνικής δημοσιότητας εκφράζει την Gen Z;  

Ημερίδα 5η- 11/12/22

Λογοτεχνία και εγκλεισμοί

Συντονιστής Φ. Βλαστός (Συγγραφέας)

Δημήτρης Παπανικολάου, Εγκλεισμός, βιοπολιτικός ρεαλισμός, και ετεροτοπία

Χριστίνα Ντουνιά, Ο Πέτρος Πικρός και οι φυλακές του μεσοπολέμου: Από τη δημοσιογραφική έρευνα στη "στρατευμένη" λογοτεχνία

Γιώργος Αριστηνός, Αυτοεγκλεισμός και αποδόμηση. Η περίπτωση του Γιώργου Μανιάτη

Συμεών Σταμπουλού, O Πάουλ Τσέλαν στην ψυχιατρική κλινική της Αγίας Άννας (Παρίσι) και η φρενήρης σύνθεση του κύκλου Καταβύθιση Στη Νύχτα

Κατερίνα Μάτσα, Ο Γιώργης Ζάρκος στο Δημόσιο Ψυχιατρείο Αθηνών

Ιωάννης Παπαδόπουλος, Ανακλάσεις του Εγκλεισμού

Ηρακλής Πεκιαρίδης, Ο Καρλ Σμίτ, ο Ρόμπερτ Βάλσερ και η Λογοτεχνία της Εξαφάνισης

Χριστίνα Οικονομίδου, Το Έγκλειστο Σώμα

Γιάννης Γραμματόπουλος, Ο Γ.Μ. Βιζυηνός στο Δρομοκαϊτειο (1892-1896)

Φώτης Βλαστός, Η Λογοτεχνία και ο Κύκλος της Αγοράς

Βίβιαν Στεργίου, Εγκλεισμοί στη Λογοτεχνία και η εμπειρία του 2021 ως "δημιουργική ευκαιρία" 

Νένη Πανουργιά, Εγκλεισμός/Αποκλεισμός: Περίβλεπτος

Στάθης Γουργουρής, Η ελευθερία του καφκικού παραλογισμο

Δημήτρης Αγγελής, Η λογοτεχνία του εγκλεισμού μέσα από παραδειγματικές περιπτώσεις ηρώων

Βλάσης Σκολίδης, Ο αυτοβιογραφικός εγκλωβισμός του Κώστα Ταχτσή