Η πολύτροπη προσωπικότητα του Γιάννη Μόραλη αποκαλύπτεται μέσα από τον "ιδιωτικό χώρο" που έχει στηθεί στο Μπενάκη

"Κάθε έκθεση για τον Γιάννη Μόραλη είναι μια όμορφη έκθεση" δηλώνει ο επιστημονικός διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη, Γιώργης Μαγγίνης, παρουσιάζοντας το νέο πρότζεκτ αφιερωμένο στον σπουδαίο Έλληνα καλλιτέχνη. Σαφώς, όταν κανείς επιχειρεί μια αναδρομική έκθεση που ξεδιπλώνει το έργο και τη ζωή ενός μεγάλου δημιουργού, δεν είναι δύσκολο να εντυπωσιάσει – τα έργα συνήθως είναι τόσο εμβληματικά που μιλούν από μονά τους. Ωστόσο η ιδιαιτερότητα της έκθεσης "Γιάννης Μόραλης. Χώρος Ιδιωτικός" που εγκαινιάζεται σήμερα στο Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού, σε συνεργασία με την αστική μη κερδοσκοπική Εταιρεία Μελέτης, Έρευνας και Προβολής της Νεοελληνικής Τέχνης – Εργαστήριο Γιάννης Μόραλης, είναι ότι μας αφήνει να ρίξουμε μια ματιά στον προσωπικό χώρο του Μόραλη, στήνοντας μέσα στο μουσείο ένα αντίγραφο του ατελιέ του, ενώ ταυτόχρονα προσθέτει νέα στοιχεία στη μακρόχρονη ζωγραφική του πορεία. "Η έκθεση που εγκαινιάζουμε απόψε μας φέρνει ακόμα πιο κοντά στο αρμονικό, στο ισορροπημένα αντιστικτικό και στο περικαλλές έργο του καλλιτέχνη" τόνισε ο Μαγγίνης.

Στον χώρο εκτίθενται συνολικά 106 έργα του καλλιτέχνη, αρκετά από αυτά για πρώτη φορά, τα οποία ανακαλύφθηκαν τα τελευταία χρόνια από την οικογένεια Μόραλη. Ζωγραφικά έργα, γλυπτά, μελέτες, σημειώσεις, σχέδια, επιστολές που βρέθηκαν στο ατελιέ του ανοίγουν τον δρόμο για νέες έρευνες γύρω από το πολύτροπο έργο του, από τα νεότερα χρόνια πειραματισμού, στη μετάβαση προς την αφαιρετική γεωμετρική ζωγραφική και κατόπιν την ενασχόληση με διάφορα άλλα είδη τέχνης. Η ατμόσφαιρα της έκθεσης βασίστηκε μεν, στο αρχικό αφιέρωμα "Γιάννης Μόραλης - Στη γενέτειρα" που εγκαινιάστηκε το 2021 στη Δημοτική Πινακοθήκη στην Άρτα, τον γενέθλιο τόπο του Μόραλη, ακολουθεί δε, ένα διαφορετικό κόνσεπτ και εμπλουτίζεται με νέο, αδημοσίευτο υλικό, χάρη στη θετική ανταπόκριση της οικογένειας Μόραλη και της προέδρου Εργαστήριου Γιάννης Μόραλης και ανιψιάς του ζωγράφου, Χριστίνας Μόραλη. 

Η έκθεση χωρίζεται σε τρεις μεγάλες ενότητες. Στο πρώτο μέρος, παρουσιάζονται τα πρώτα εικαστικά βήματα του Μόραλη: ζωγραφιές από την παιδική του ηλικία, τη νιότη και τα φοιτητικά του χρόνια, όλα στημένα σε έναν χώρο κατακλυσμένο από το κόκκινο χρώμα, επιλογή των διοργανωτών έτσι ώστε να μεταδώσουν στον θεατή μια αίσθηση νοσταλγίας, εξηγεί ο Σπύρος Νάσαινας, που ανέλαβε τον σχεδιασμό του πρότζεκτ. Επίσης, εκτίθενται αντικείμενα από την προσωπική συλλογή του Μόραλη - οικογενειακές φωτογραφίες και μια σειρά ανεξερεύνητων σχεδίων, σημειώσεων και πρωτολείων του ζωγράφου καθώς και ο "Ανδριάντας του Γιάννη Μόραλη", ένα μπρούτζινο άγαλμα του Γιάννη Παππά που κατασκευάστηκε το 1937-1938. 

Η δεύτερη ενότητα είναι το πιο ενδιαφέρον κομμάτι της έκθεσης, αφού πρόκειται για μια αναπαράσταση του εργαστηρίου που βρίσκεται στην οδό Δεινοκράτους 9, στο Κολωνάκι και όπου ο Μόραλης πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του, από το 1960 έως τον θάνατό του το 2009. Δημιουργήθηκε ένα περιβάλλον που μεταφέρει με βιωματικό τρόπο στον θεατή την ατμόσφαιρα του εργαστηριακού χώρου με τα έπιπλα, τα καβαλέτα, τα χρώματα, τις παλέτες και όλα τα εργαλεία που χρησιμοποιούσε για τη δημιουργία των έργων του, αλλά και προσωπικά αντικείμενα: η πίπα του, το διάσημο δαχτυλίδι που φορούσαν τα δύο αδέρφια της οικογένειας, χιουμοριστικές κάρτες που αντάλλασσε με τους φίλους του, τετράδια με σημειώσεις και οικογενειακά πορτραίτα.

Το πραγματικό εργαστήριο δεν είναι επισκέψιμο, καθώς η Εταιρεία Μελέτης, Έρευνας και Προβολής της Νεοελληνικής Τέχνης – Εργαστήριο Γιάννης Μόραλης είναι ακόμα στη φάση καταγραφής του υπάρχοντος υλικού. Παρόλα αυτά η Χριστίνα Μόραλη δήλωσε ότι στο μέλλον έχουν σκοπό να διοργανώσουν ορισμένες συντονισμένες ξεναγήσεις στον χώρο, προκειμένου περισσότερος κόσμος να έρθει σε επαφή με το έργο του ζωγράφου.

Το τελευταίο δωμάτιο, βαμμένο σε μια μπλε απόχρωση χαρακτηριστική της τέχνης του Μόραλη, αποτελεί μια "μετάβαση στην ωριμότητα". Παρουσιάζονται έργα αντιπροσωπευτικά της αφαιρετικής γεωμετρικής ζωγραφικής που αργότερα υιοθέτησε ο ίδιος, ανάμεσα σε αυτά και η "Άνοιξη Β’", μια σύνθεση βασισμένη στην "Άνοιξη 1963", έναν πίνακα που ανατέθηκε στον Μόραλη από τη μητέρα του Μάνου Χατζιδάκι, ως έκπληξη για τον γιο της. Ακόμη, δίνεται έμφαση στην ενασχόλησή του με έργα προορισμένα για τον δημόσιο χώρο: προσχέδια, μελέτες, κεραμικά αντικείμενα, γλυπτά, εικονογραφήσεις βιβλίων και εξώφυλλα δίσκων αποτυπώνουν το εύρος του καλλιτεχνικού ενδιαφέροντός του, αλλά κυρίως την προσπάθειά του να συνδέσει την καλλιτεχνική δημιουργία με την καθημερινότητα.

Όπως και στα άλλα 2 δωμάτια, έτσι κι εδώ υπάρχουν προσωπικά αντικείμενα τοποθετημένα σε προθήκες, τα οποία όμως εστιάζουν περισσότερο στις γνωστές και άγνωστες συνέργειες και φιλίες που είχε αναπτύξει ανά τα χρόνια με ομότεχνους και διάφορους συνεργάτες, όπως τους Γιάννη Παππά, Γιάννη Τσαρούχη, Μάνο Χατζιδάκι, Νίκο Νικολάου και άλλους. Τέλος, σε διάφορα σημεία της αίθουσας υπάρχει επίσης ψηφιακή εφαρμογή μέσα από την οποία μπορεί κανείς να δει διάφορα σχέδια και ζωγραφικά έργα του καλλιτέχνη.

Όπως ανέφερε ο Τάσος Κουτσουρής, που επιμελήθηκε την έκθεση μαζί με τη Νίκη Δάφνη, το συγκεκριμένο εγχείρημα "διαφέρει από τις προηγούμενες εκθέσεις γιατί αναδεικνύεται περισσότερο η ανθρώπινη πλευρά του ζωγράφου και ο ιδιωτικός του χώρος. Δεν περιορίζεται όμως στην προσωπικότητα του καλλιτέχνη, αλλά προβάλλει και το σύνολο του ζωγραφικού του έργου. Τοπία, προσωπογραφίες, γυμνά πορτραίτα ή και οι γεωμετρικές συνθέσεις του, έργα τα οποία υποδηλώνουν διακριτικά τα συναισθήματα και τον χαρακτήρα του, χωρίς βέβαια να αποκαλύπτονται άμεσα στον επισκέπτη". 

Παράλληλα με την έκθεση κυκλοφορεί αναλυτικός και ανανεωμένος κατάλογος με χαιρετισμό του Γιώργη Μαγγίνη και κείμενα της Νίκης Δάφνης, του Τάσου Κουτσουρή και του Κωνσταντίνου Φιολάκη.