Juan Sandoval: "Έχει τρομερό ενδιαφέρον να παρατηρείς την εξέλιξη της Ελευσίνας τα τελευταία χρόνια"

Η ιδέα για τον σχεδιασμό των κρανών ήταν δική σας ή σας έγινε πρόταση από τον θεσμό της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας; Γιατί επιλέξατε να ασχοληθείτε με τη συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων αντί γενικά με τους κατοίκους της πόλης;
Μέσω της καλλιτεχνικής μου πρακτικής έχω αναπτύξει αρκετά πρότζεκτ που αφορούν την εργασία και τον ρόλο των εργαζομένων στις διαδικασίες ανασχεδιασμού της πόλης. Από την πρώτη φορά που επισκέφθηκα την Ελευσίνα, το 2015, είχα την ιδέα δημιουργίας ενός πρότζεκτ για τους εργάτες της πόλης. Στη συνέχεια η ομάδα που παρουσίασε την πρόταση για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2023 συμπεριέλαβε το έργο στο πρόγραμμά της.

Γιατί αποφασίσατε να δωρίσετε τα κράνη στους εργάτες μετά τη λήξη της έκθεσης; Σχετίζεται αυτή η ιδέα με την πρακτική σας και την ιδεολογία της κοινωνικής αλλαγής μέσω της τέχνης;
Ήταν μέρος του κόνσεπτ να δώσω τα κράνη στους εργάτες που συμμετείχαν στο πρότζεκτ. Με αυτόν τον τρόπο, το έργο ολοκληρώνεται τη στιγμή που ο κάθε εργάτης αποκτά το πήλινο κράνος του. Μετά τη λήξη της έκθεσης, το έργο θα συνεχίσει να υπάρχει στα σπίτια των Ελευσίνιων εργατών. Πέρα μιας άμεσης κοινωνικής αλλαγής, η δουλειά μου στοχεύει να προσφέρει ορατότητα και αξία στη δουλειά των εργατών.

Πόσο δύσκολο ήταν να συνομιλήσετε με τόσο μεγάλο αριθμό ατόμων και να τους πείσετε να συμμετάσχουν στη δημιουργία ενός "Πήλινου Στρατού";
Είχα την ευκαιρία να επισκεφθώ αρκετά εργοστάσια της Ελευσίνας και να παρουσιάσω την ιδέα στους εργάτες. Ήταν πολύ σημαντικό μέρος του πρότζεκτ να μπορέσω να μιλήσω μαζί τους και να τους λύσω κάθε απορία. Στη συνέχεια μια ομάδα από την Πολιτιστική Πρωτεύουσα συνέλεξε ερωτηματολόγια με πληροφορίες για τους εργάτες που δέχτηκαν να συμμετέχουν στο έργο. Δεν ήταν εύκολη διαδικασία, ειδικά λόγω του μεγέθους του πρότζεκτ, αλλά νομίζω ότι καταφέραμε να συμπεριλάβουμε έναν ικανοποιητικό αριθμό ανθρώπων.

Είχατε την ευκαιρία να περάσετε παραπάνω χρόνο με τους εργάτες ώστε να σας μιλήσουν για τις εμπειρίες τους;
Υπό ιδανικότερες συνθήκες θα μου ήταν πολύ σημαντικό να γνωρίσω περισσότερο τους εργάτες και να δω από κοντά όλα όσα κάνουν εν ώρα εργασίας, όπως έκανα σε δύο περιστάσεις που επισκέφθηκα το διυλιστήριο, το ναυπηγείο και το εργοστάσιο παραγωγής τσιμέντου. Για πρακτικούς λόγους, δεν ήταν εφικτό να κάνω περισσότερες επισκέψεις στα εργοστάσια, όμως είμαι σίγουρος ότι ο διάλογος με τους εργάτες θα συνεχιστεί κατά τη διάρκεια της έκθεσης, αλλά και όταν τους παραδώσουμε τα κράνη.

Τι αποκομίσατε από την επαφή σας με τους εργάτες αλλά και από την έρευνά σας στο νεκροταφείο της Ελευσίνας;
Μιας και το πρότζεκτ είναι ακόμα σε εξέλιξη, νομίζω ότι θα μπορέσω να εκτιμήσω τι μου έχει μείνει από την εμπειρία μετά την παράδοση των κρανών στους συμμετέχοντες. Μέχρι στιγμής, νομίζω ότι ήταν μια πολύ σημαντική εμπειρία που ήρθα σε επαφή με το βιομηχανικό υπόβαθρο της πόλης. Όσο για τη σχέση μου με τον αρχαιολογικό χώρο, αυτό το κομμάτι ήταν σημαντικό στα πρώτα στάδια του έργου, όταν μπορούσα να κατανοήσω τη σχέση που οι αρχαίοι τοπικοί πληθυσμοί είχαν με τα υλικά που προέρχονταν από τη γη.

Στα έργα σας δουλεύετε κυρίως με φυσικά, βιοοργανικά υλικά. Τι είναι αυτό που σας εμπνέει να πειραματίζεστε με ύλη προερχόμενη από το φυσικό περιβάλλον;
Ο πηλός είναι ένα διάχυτο υλικό, εύκολο στη χρήση και συμβολικά πολύ ισχυρό. Μου επιτρέπει να επικοινωνώ κόνσεπτ που αφορούν τη σχέση των ανθρώπων με το περιβάλλον.

Πώς είναι στημένη η έκθεση; Έχετε σχεδιάσει κάτι ιδιαίτερο με αφορμή την τελετή λήξης;
Στην έκθεση θα τοποθετήσω τα κράνη με τρόπο που ο κάθε συμμετέχοντας στο πρότζεκτ θα μπορεί να εντοπίσει εκείνο που τον αντιπροσωπεύει. Θα υπάρχει επίσης ένα ηχητικό τοπίο που έφτιαξε ο καλλιτέχνης Γιώργος Μωραΐτης, με τον οποίο συνεργάστηκα για τον "Πήλινο στρατό". Κατά τη διάρκεια των εγκαινίων και με τη βοήθεια συμμετεχόντων θα ψήσουμε κεραμικά αντικείμενα μέσα σ’ έναν εφήμερο κλίβανο. 

Έχετε εξοικειωθεί καθόλου με την ιστορία της Ελευσίνας; Τι σας έχει μείνει από τη συνεργασία σας με την Πολιτιστική Πρωτεύουσα αλλά και την ίδια την πόλη;
Μέσα από τις πολλές επισκέψεις μου στην πόλη είχα την ευκαιρία να γνωρίσω πολλούς ανθρώπους και να μάθω σημαντικές πληροφορίες για το παρελθόν και το παρόν, τα οποία είναι και τα στοιχεία που με ενδιαφέρουν περισσότερο. Προφανώς είμαι ένας προσωρινός επισκέπτης που είδε την Ελευσίνα από μια εξωτερική οπτική και πάντα θα σκέφτομαι ότι έχω τη δυνατότητα να εμβαθύνω την περιήγησή μου με νέες γνωριμίες και επισκέψεις στα εργοστάσια. Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στη διαδικασία στησίματος της έκθεσης, επομένως δεν είναι η κατάλληλη φάση για να κάνω μια τελική αξιολόγηση. Ίσως αργότερα. Αυτό που μπορώ να πω με σιγουριά είναι ότι, μέχρι στιγμής, είχε τρομερό ενδιαφέρον να δω τα εργοστάσια, να μιλήσω με τους εργάτες και να παρατηρήσω πως η πόλη εξελίχθηκε τα τελευταία χρόνια. Και όλα αυτά χάρη στη συνεργασία της ομάδας της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας.