Στο ανατολικό Αιγαίο, η φετινή περίπτωση του τρύγου διαθέτει τους δικούς της "νόμους" με την αυλαία να έχει ανοίξει στη Σάμο εδώ και λίγες μέρες και τους παραγωγούς να μιλάνε για μία εξαιρετικής ποιότητας σαμιώτικου Μοσχάτου.
Είναι άλλωστε η πρωταγωνίστρια "χρυσή" ποικιλία του νησιού, λευκή και γηγενής, άκρως αρωματική με ιδιαίτερη δυναμική και δικό της αποκλειστικά χαρακτήρα. Όσοι έχουν ταξιδέψει στη Σάμο γνωρίζουν για το ιδιαίτερο και πλούσιο ανάγλυφο της περιοχής. Για όσους δεν την έχουν επισκεφθεί αξίζει να γνωρίζουν ότι διαθέτει υψηλούς ορεινούς όγκους, που αγκαλιάζουν κάθε χωριό με αμπελώνες που εκτείνονται σε κάθε σημείο με το υψόμετρο να ξεπερνά πολλές φορές τα 1000 μέτρα.
Από τους Βουρλιώτες και τους Μανολάτες μέχρι τους Σταυρινήδες και τον Πλάτανο και όχι μόνο, ο τρύγος έχει σημάνει για τα καλά ο οποίος φέτος ξεκίνησε νωρίτερα λόγω των παρατεταμένων υψηλών θερμοκρασιών που επικράτησαν το προηγούμενο διάστημα.
Να πούμε βέβαια ότι παρότι πρώιμος χρονικά, φαίνεται να είναι υψηλής ποιότητας, με τις χρυσαφένιες ρόγες του μοσχάτου σταφυλιού να αποκαλύπτουν και φέτος τη διαχρονική δυναμική του. Όσον αφορά την συγκομιδή αναμένεται να διαρκέσει μέχρι και το Σεπτέμβη με την ποσότητα να εκτιμάται ικανοποιητική και την σοδειά πολύ καλή.
"Χίλια γομάρια", μία σήμα καταθέν ευχή πριν ξεκινήσει ο τρύγος
Για κάθε τρύγο στο νησί της Σάμου επικρατεί και μία ντοπιολαλιά όπως επίσης και μία "ποικιλία" από παροιμίες και γνωμικά που σχετίζονται με την έναρξη των εργασιών, της προετοιμασίας, της αδιάκοπης χειρονακτικής προσπάθειας και της συγκομιδής.
Η κυρίαρχη ευχή που ακούγεται σε κάθε αμπέλι μοσχάτου σε κάθε τρύγο κάθε δεκαετίας είναι μία που αποτελεί ορόσημο και έχει χαραχθεί σε κάθε ντόπιο. Δεν είναι άλλη από την έκφραση "Χίλια γομάρια" με την απάντηση "Τα μ’ σά θ’ κά σ" ή "χίλιες ευχές να σ’ ακλουθάνι".
Το "ημερολόγιο" μνήμης των παλιών αμπελουργών
Από άκρη σ' άκρη της Σάμου οι βιωματικές εμπειρίες των παλιών αμπελοκαλλιεργητών της Σάμου δημιουργούν ένα ατόφιο παζλ μνήμης για τον τρύγο και τις στιγμές γύρω από αυτόν. Από τις ατέλειωτες κουραστικές μέρες χειρονακτικής εργασίας, το μεράκι, το άγχος, την αβεβαιότητα λόγω καιρικών συνθηκών, τα γέλια και την ανυπομονησία αλλά και την αγάπη και τον σεβασμό στη γή και στους καρπούς έχουν την τιμητική τους σε κάθε "ημερολόγιο" και "σημειωματάριο" των παλιών αμπελοκαλλιεργητών.
Ο τρύγος ήταν σε κάθε εποχή και συνεχίζει να είναι μια πολυήμερη καλοκαιρινή γιορτή σε όλο το νησί. Αμπελουργοί που θυμούνται τι γινόταν στη Σάμο από τη δεκαετία του ’50 αναφέρουν ότι οι προετοιμασίες ξεκινούσαν νωρίς.
Σε όλα τα αμπελοχώρια καθαρίζονταν οι δρόμοι από κλαδιά και βάτα ενώ επισκευάζονταν και οι "ντουσιμέδες" δηλαδή τα καλντερίμια. Οι παραγωγοί ετοίμαζαν τις "σταφυλοσακούλες" προσέχοντας να έχουν όλες "κρικέλλες" και σχοινάκια για το δέσιμο ενώ μέχρι και οι πιο μικρές τρύπες μπαλώνονταν.
Σειρά είχαν τα κοφίνια αλλά και τα εργαλεία κοπής τα "κατσούνια" τα οποία τροχίζονταν για να είναι κοφτερά.Εκείνες τις μέρες περνούσαν από όλα τα χωριά οι "σιδεράδες" που πουλούσαν καινούργια αυτά εργαλεία, οι "καλαθάδες" και οι ζωέμποροι. Γαιδουράκια και άλογα πήγαιναν στον πεταλωτή ώστε τα πέταλα να μη γλιστράνε στα παραδοσιακά δρομάκια με τα σαμάρια τους να παραγεμίζονταν με ξερά χόρτα για να μην πληγώνονται τα από τα μεγάλα φορτία.
Οι αμπελουργοί έφευγαν αξημέρωτα για να πάνε στα χωράφια τους να δουν αν το σταφύλι θέλει κόψιμο, αν ωρίμασε δηλαδή και αμέσως κανόνιζε τις εργάτριες για τον τρύγο όπως και τους άλλους εργάτες για κάθε πόστο. Σταφυλοδόχοι υπήρχαν σε πολλά σημεία. Καθαρισμένες, ασπρισμένες, με το προσωπικό έτοιμο και τον εξοπλισμό στη θέση του, περίμεναν τη συγκομιδή.
Όταν ξημέρωνε η μέρα του τρύγου, πριν καν βρει ο ήλιος, όλο το χωριό ήταν στο πόδι. Στα αμπέλια, οι ομάδες εργατών με μακρυμάνικα πουκάμισα για προφύλαξη από έντομαα, ψαθωτά καπέλα δεμένα στο πηγούνι με μαντήλια για προστασία από τον ήλιο για τις γυναίκες και κεφαλομάντηλα ή καπέλα ψάθινα για τους άντρες ήταν έτοιμοι να ξεκινήσουν.
Στην παραλαβή τώρα, των σταφυλιών, ο προϊστάμενος συντόνιζε την όλη διαδικασία. Εργάτες πηγαινοέρχονταν κουβαλώντας εργαλεία, κυλώντας βαρέλια για το μούστο, χωνιά και πλάστιγγες. Τα ζώα φορτωμένα με τον πολύτιμο καρπό συνωστίζονταν σχηματίζοντας μεγάλη ουρά. Ξεκινούσαν και οι γκρίνιες, αναφέρουν πολλοί παλιοί αμπελουργοί, από τους αγωγιάτες κυρίως που ήθελαν να γυρίσουν για να πάρουν το επόμενο αγώι.
Όταν ερχόταν η σειρά τους, ξεφορτώνονταν τα σταφύλια στην πλάστιγγα και ο ζυγιστής ανεβοκατεβάζε τα ζύγια με γρήγορες κινήσεις. Τα ζύγιζε και φώναζε δυνατά όνομα και κιλά για να ακούσει ο γραφιάς. Ένας εργάτης έπαιρνε με μια πιρούνα σταφύλια και τα έβαζε σε ένα ξύλινο δοχείο για να τα πατήσει.
Ο εργάτης με γρήγορες κινήσεις έλιωνε τα σταφύλια, τα έστυβε καλά και το μούστο τον έβαζε σε ένα σκεύος με μια σίτα στη μέση σαν σουρωτήρι, το ανακάτευε και γέμιζε το γράδο. .Όλα τα στοιχεία τα κατέγραφε ο γραφιάς και έκοβε το λεγόμενο "μπουλέτο", την απόδειξη παραλαβής. Τις αποδείξεις αυτές τις συγκέντρωναν για να συμφωνήσουν αργότερα με το Συνεταιρισμό.
Τα σταφύλια απ’ την παραλαβή φορτώνονταν σε φορτηγά για το Οινοποιείο της Ένωσης στο Μαλαγάρι και το Καρλόβασι. Το ίδιο και ο μούστος έμπαινε σε μεγάλα βαρέλια και μεταφερόταν στα Οινοποιεία του Συνεταιρισμού άμεσα για να ξεκινήσει ο βρασμός.
Δεν είναι και λίγα 90 χρόνια Ε.Ο.Σ Σάμου
Μία μεγάλη οινική παράδοση κατέχει ο Ενιαίος Οινοποιητικός Συναιτερισμός Σάμου η οποία συνεχίζεται επιτυχώς μέχρι σήμερα. Φέτος συμπληρώνει τα 90 χρόνια από την ίδρυσή του και το γιορτάζει από ότι καταλαβαίνουμε και με ένα τριγυτό που θα φέρει εξαιρετική σοδειά.
Το Συνεταιριστικό σχήμα της Σάμου, αξίζει να αναφερθεί ότι αποτελεί ένα από τα πιο παλιά και πολυπρόσωπα της Ελλάδας, ενώ συγκαταλέγεται μεταξύ των 10 μεγαλύτερων οινοποιείων της χώρας. Το σαμιώτικο λοιπόν κρασί πέραν του ότι είναι ένας από τους σημαντικούς οινικούς πρεσβευτές της Ελλάδας, ταξιδεύει επιτυχώς στον εγχώριο χάρτη αλλά εξάγεται και σε 25 χώρες του κόσμου.
Συγκριτικά πλεονεκτήματα του νησιού είναι το ιδιαίτερο μικροκλίμα το οποίο δημιουργείται χάρη στο γεωφυσικό ανάγλυφο όλης της περιοχής, η πλούσια χλωρίδα, η δυναμική της τοπικής ποικιλίας που τόσα χρόνια φέρνει σπουδαία αποτελέσματα και αποτελεί τον μεγάλο πρωταγωνιστή της Σάμου αλλά και η αγάπη και πίστη όλων των ανθρώπων που εμπλέονται σε όλο αυτό.
Για όλους αυτούς τους λόγους και για πολλούς ακόμα, ο οίνος του νησιού διαθέτει μια από τις παλαιότερες κατοχυρώσεις ελεγχόμενης ονομασίας προέλευσης της Ευρώπης και δικαίως ατενίζει το μέλλον με αυτοπεποίθηση και ακόμα μεγαλύτερη εξέλιξη.
