Το 2025 φαίνεται πως θα δούμε το πρώην βασιλικό κτήμα Τατοΐου πλήρως ανακαινισμένο, σύμφωνα τουλάχιστον με τις ανακοινώσεις που έκαναν σήμερα (6/2) το Υπουργείο Πολιτισμού και το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Στη συνέντευξη τύπου που πραγματοποιήθηκε στο αμφιθέατρο της Εθνικής Πινακοθήκης παρουσιάστηκαν οι τέσσερις ειδικές μελέτες, δύο από κάθε υπουργείο, που αφορούν την αποκατάσταση του δασικού τοπίου καθώς και του κοιμητηρίου στον πρώην βασιλικό κτήμα του Τατοΐου. Βάσει των όσων ακούσαμε κατά τη διάρκεια της ομιλίας του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Θόδωρου Σκυλακάκη, όταν το έργο ολοκληρωθεί, "η Ελλάδα θα αποκτήσει έναν άλλο πόλο που θα διαμορφώσει αναπτυξιακά και με εξαιρετική ποιότητα, όλη τη Βόρεια Αττική".
"Η υπόθεση του Τατοΐου δυστυχώς είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς η ελληνική πολιτεία, επί δεκαετίες, δεν συνειδητοποιούσε την έννοια του "κόστους ευκαιρίας”, δηλαδή ότι μπορεί να έχει κάτι πολύτιμο και να το αφήνει να μαραζώνει και να καταστρέφεται. Αυτή είναι η ιστορία του Τατοΐου, τουλάχιστον για τα 20 χρόνια που προηγήθηκαν αυτής της καταπληκτικής δουλειάς που έχει ξεκινήσει. Για μένα θα μείνει παράδειγμα αποκατάστασης ενός ιστορικού μνημείου" τόνισε ο Υπουργός Περιβάλλοντος, χαρακτηρίζοντας επίσης αξιέπαινο το έργο του Υπουργείου Πολιτισμού.
Από τη μεριά της, η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη δήλωσε πως πρόθεση και των δύο υπουργείων είναι να μετατραπεί το μέχρι πρόσφατα εγκαταλελειμμένο βασιλικό κτήμα σε έναν ενιαίο και πολυθεματικό, περιαστικό χώρο πρασίνου, και πόλο πολλαπλών δραστηριοτήτων, ψυχαγωγίας, πολιτισμού, εκπαίδευσης, ιστορικής μνήμης, περιβαλλοντικής αγωγής και γνώσης. "Ο στόχος αυτός προωθείται μέσω φιλικών προς το περιβάλλον υποδομών και παρεμβάσεων εντός του προστατευόμενου φυσικού τοπίου, που θα το καταστήσουν και θα το διατηρήσουν ελκυστικό για όλες τις κατηγορίες πολιτών και καθ’ όλη την διάρκεια του έτους, κατά τρόπο που θα αξιοποιεί πλήρως την πολιτιστική και κοινωνική αναπτυξιακή δυναμική του ενώ θα σέβεται και θα προστατεύει τον ιστορικό του χαρακτήρα και το φυσικό περιβάλλον, εξασφαλίζοντας παράλληλα τη μακροπρόθεσμη οικονομική του βιωσιμότητα και αειφορία" επισήμανε η υπουργός.
Το κτήμα Τατόι, με δασική έκταση 42.000 στρεμμάτων, αγοράστηκε το 1872 από τον Γεώργιο Α’ και χρησιμοποιήθηκε από τη βασιλική οικογένεια μέχρι το 1967. Η αποκατάσταση του κτήματος είχε ξεκινήσει αρκετό καιρό πριν τις πυρκαγιές του ’21, ωστόσο οι περιβαλλοντικές καταστροφές που ακολούθησαν, αναγκαστικά οδήγησαν σε επανασχεδιασμό του συνολικού έργου και περαιτέρω μελέτες για τη διάσωση του φυσικού περιβάλλοντος. Στις μελέτες διατηρήθηκαν οι αρχικές ενότητες στις οποίες το κτήμα είχε χωριστεί: ανακτορική ενότητα, διοικητική ενότητα, ενότητα της αγροκτηνοτροφικής παραγωγής και ταφική ενότητα. Μάλιστα, η αποκατάσταση περιλαμβάνει και τα κινητά μνημεία που υπήρχαν στο ανάκτορο, δηλαδή βασιλικά αντικείμενα όπως έπιπλα, ενδύματα, έργα τέχνης κ.α.
Η Μενδώνη ανέφερε ότι για τη χρηματοδότηση του έργου, το Υπουργείου Πολιτισμού εξασφάλισε περίπου 49 εκ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, 9.2 εκ. ευρώ από το ΕΣΠΑ 2014-2020, 1.2 εκ. ευρώ από το Εθνικό Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, καθώς και αντίστοιχο ποσό κατ’ έτος από τον Τακτικό Προϋπολογισμό του ΥΠΠΟ για έργα και μελέτες στο πλαίσιο Μνημονίων Συνεργασίας με διαφόρους ερευνητικούς φορείς.
Οι μελέτες του Υπουργείου Περιβάλλοντος
"Τα ανάκτορα δεν θα ήταν τίποτα αν δεν υπήρχαν οι κήποι" τόνισε η Υπουργός Πολιτισμού, εξηγώντας ότι κοινός στόχος ήταν να ακολουθήσουν τη μέθοδο αποκατάστασης των αντίστοιχων ανακτόρων άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Οι δύο από τις τέσσερις συνολικά μελέτες αφορούν το φυσικό περιβάλλον που, όπως πολλά σημεία της Αττικής, είναι αρκετά ευάλωτο, ειδικά μετά τις ολέθριες πυρκαγιές των τελευταίων ετών (το ’21 καταστράφηκαν περίπου 83.500 στρέμματα σε Πάρνηθα, Βαρυμπόμπη και Αφίδνες). "Ένα κομμάτι της αδράνειας της ελληνικής πολιτείας σε ό,τι αφορά τη διαχείριση των δασών είναι ότι έχουμε κρατήσει πολλά άρρωστα και κατεστραμμένα δέντρα μέσα στα δάση" φαινόμενο που δυστυχώς παρατηρείται και στη δασική έκταση του Τατοΐου, μας πληροφόρησε ο Υπουργός Περιβάλλοντος.
Έργα και δράσεις αποκατάστασης δασικού οικοσυστήματος
Οι ενέργειες της Δασικής Υπηρεσίας για την αποκατάσταση της καμένης περιοχής, με γνώμονα και το περιεχόμενο της διαχειριστικής μελέτης Εθνικού Δρυμού-Πάρνηθας 2015-2024, εδράζονται στους εξής πέντε πυλώνες:
1. Αντιδιαβρωτικά έργα προστασίας του εδάφους
2. Έργα συντήρησης δασικού οδικού δικτύου
3. Έργα πρόληψης δασικών πυρκαγιών με δημιουργία στεγασμένων αντιπυρικών ζωνών και απομάκρυνσης υπολειμμάτων υλοτομίας
4. Απόληψη ιστάμενης καμένης ξυλείας, ως προϊόν έκτακτης κάρπωσης και
5. Τεχνητές Αναδασώσεις σε κατάλληλα επιλεγμένες επιφάνειες
Οι εργασίες στο δάσος Τατοΐου επεκτάθηκαν σε μεγαλύτερες επιφάνειες, διότι υπήρχαν πολλά ξερά καμένα ιστάμενα δέντρα που κρίθηκαν επικίνδυνα για την ακεραιότητα των ήδη υπαρχουσών κατασκευών, αλλά και των επισκεπτών. Επίσης, πολλά δέντρα, τα οποία δεν είχαν καεί ολοσχερώς και ξεράθηκαν μετά τις πρότερες επεμβάσεις που είχαν γίνει έπρεπε και αυτά να απομακρυνθούν για τους ίδιους λόγους.
Υπεύθυνος μελέτης: Βαγγέλης Γκουντούφας, προϊστάμενος της Γενικής Διεύθυνσης Δασών και Δασικού Περιβάλλοντος του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας
Αποκατάσταση κήπων του ανακτόρου
"Είναι από τις πρώτες φορές που σε μελέτη που προσπαθήσαμε να προσεγγίσουμε την αποκατάσταση ιστορικών κήπων με εργαλεία που μας δίνουν η Χάρτα της Φλωρεντίας αλλά και με μια πολύ ιδιαίτερη συνθήκη: από τη γέννησή τους, οι κήποι αποτέλεσαν ένα ιδιαίτερο φυσικό μνημείο που ακολουθούσε τη λογική ενός παραγωγικού κτήματος, παρότι οι κήποι ανήκαν σε ένα ανάκτορο" εξηγεί η αρχιτέκτονας τοπίου Έλλη Μπατζάλου και υπεύθυνη της μελέτης αποκατάστασης των ανακτορικών κήπων. Για τη διάσωση των πρώην βασιλικών κήπων, η ομάδα έλαβε υπόψη την ιστορική τεκμηρίωση, το θεσμικό πλαίσιο για τη διατήρηση και αποκατάσταση των ιστορικών κήπων, τα τοπογραφικά χαρακτηριστικά, τη χρήση κατάλληλου φυτικού υλικού (θα φυτευτούν περίπου 450 δέντρα), προσαρμοσμένου στο μικροκλίμα και ανθεκτικού στη φωτιά, αλλά και τη χρήση υλικών προκειμένου οι κήποι να αναδειχτούν στο μέλλον ως ένα ανθεκτικό, βιώσιμο οικοσύστημα. Βασική πηγή αναφοράς για την αποκατάσταση υπήρξε η ταινία "Οι απάχηδες των Αθηνών" (1950) στην οποία υπάρχουν πλάνα που επέτρεψαν στους μελετητές να αναγνωρίσουν χωρικά στοιχεία για τον επανασχεδιασμό των κήπων.
Η υλοποίηση του έργου χρηματοδοτείται με 3 εκ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Οι μελέτες του Υπουργείου Πολιτισμού
Οι εργασίες του ΥΠΠΟ αφορούν αφορούν 37 κτίρια πολιτιστικού χαρακτήρα συνολικού εμβαδού περ. 8.500 τ.μ. (περιλαμβάνονται τους τα δύο βουστάσια όπου θα γίνουν εκθέσεις βασιλικών αμαξών και αυτοκινήτων), οι οποίες αναμένεται να ολοκληρωθούν το 2025. Συνολικά εκτελούνται 17 εργολαβίες και 9 αυτεπιστασίες από πέντε υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού, με προσωπικό 93 υπαλλήλων του ΥΠΠΟ.
Εργασίες στον Ι.Ν. Αναστάσεως και το κοιμητήριο του λόφου Παλαιόκαστρου
Το βασιλικό μαυσωλείο, νεοβυζαντινό κτίριο του μεσοπολέμου που στεγάζει τους τάφους των βασιλέων Κωνσταντίνου Α', Σοφίας και Αλεξάνδρου, ουσιαστικά δεν ολοκληρώθηκε ποτέ λόγω της κήρυξης του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ως υπεύθυνος της μελέτης αποκατάστασής του (με χορηγία της ΑΜΚΕ "ΑΙΓΕΑΣ"), ο διακεκριμένος αρχιτέκτονας τοπίου Θωμάς Δοξιάδης τόνισε ότι τα σχέδια του υπουργείου μερίμνησαν ώστε το ιστορικό κτίριο να αναστυλωθεί βάσει σύγχρονων προδιαγραφών. Μάλιστα, ο Δοξιάδης ανέφερε ότι οι μελέτες είναι ίσως οι πρώτες που ακολουθούν τόσο τη λογική αποκατάστασης ενός ιστορικού κήπου όσο εκείνη της προετοιμασίας του για ένα διαφορετικό μέλλον, με διαφορετικές ανθρώπινες ανάγκες και αντιμετωπίζοντας σοβαρές κλιματικές αλλαγές.
Με την ίδια λογική αποκαθίσταται και ο νεοβυζαντινός Ναός της Αναστάσεως, που χρονολογείται από τα τέλη του 19ου αιώνα.
Αποκατάσταση βλάστησης και ανάδειξη κοιμητηρίου
Λόγω της ιδιαιτερότητας του κοιμητηρίου, καθώς περικλείει ιστορικά ακίνητα μνημεία μέσα στο φυσικό δάσος, αλλά και λαμβάνοντας υπόψη τις πρόσφατες πυρκαγιές και την ανάγκη πρόληψής του στο μέλλον, η μελέτη προτείνει νέα διάπλαση της βλάστησης στο χώρο, με χαρακτηριστικά ζώνης ανάσχεσης πυρκαγιάς (fuel break). Προτείνεται επίσης η αποκατάσταση των ιστορικών δενδροστοιχιών κυπαρισσιών στα μονοπάτια του κοιμητηρίου, καθώς και η συμπλήρωση των μονοπατιών του κοιμητηρίου, επέμβαση που φιλοδοξεί να αναδείξει τα ακίνητα μνημεία στην περιοχή.
Υπεύθυνη μελέτης: Μερτζάνη Μαρία, προϊσταμένη της Διεύθυνσης Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων
Διαβάστε Επίσης
