Η Αθήνα ως θερινό εργοτάξιο

Νέα ξενοδοχεία το ένα δίπλα στο άλλο, Αμερικανοί και Βορειοευρωπαίοι στις ταράτσες, στα πεζοδρόμια και στα μουσεία, ταξί μόνο με τάμα και εστιατόρια μόνο με κράτηση: η εικόνα αρκεί για να καταλάβει κάποιος ότι η πόλη ζει το απόλυτο τουριστικό comeback, χωρίς να χρειάζεται να κοιτάξει τους αριθμούς. Πληροφοριακά, πάντως, με την ταξιδιωτική κίνηση να έχει ισοφαρίσει εκείνη του 2019 παρά την έλλειψη βασικών αγορών, στον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών αναμένεται να έχουν προσγειωθεί 1,2 εκατομμύρια επισκέπτες κατά τη διάρκεια του Ιουλίου, με το 17% απ’ αυτούς, δηλαδή 289.000 ταξιδιώτες, να παραμένουν στην Αθήνα για τουλάχιστον μία βραδιά, σύμφωνα με τα στατιστικά.

Με τόσους πολλούς μουσαφιραίους, θα περίμενε κανείς η Αθήνα, αν όχι να έχει βάλει τα καλά της (σουλουπώνοντας, λόγου χάρη, το σταθμό Μετρό του Αεροδρομίου, συμμαζεύοντας τα ταλαιπωρημένα πεζοδρόμια του Κέντρου, φρεσκάροντας τις ξεβαμμένες διαβάσεις πεζών, ρυθμίζοντας την αποκομιδή απορριμμάτων σε εκτός αιχμής ώρες, βάζοντας ένα μέτρο στην ακραία επέλαση των τραπεζοκαθισμάτων στις πλατείες και σφίγγοντας τα λουριά στην παράνομη στάθμευση και τις βόλτες δίκυκλων και τετράτροχων στους όμορφους καινούριους πεζοδρόμους της, όπως αυτοί του Εμπορικού Τριγώνου), τουλάχιστον να μην κυκλοφορεί με… φόρμα εργοταξίου. Κι όμως, με την αρχή της οδού Ερμού κατασκαμμένη, την οδό Πανεπιστημίου να μοιάζει βομβαρδισμένη, την οδό Σταδιού μισοκομμένη και την οδό Ακαδημίας κατειλημμένη από σιδεροφράγματα, το κέντρο της πόλης, η βιτρίνα της, μοιάζει με ένα ατέλειωτο (και σε περιπτώσεις εγκαταλειμμένο) εργοτάξιο.

Σαφώς ο προγραμματισμός έργων συντήρησης, υποδομής κι ανάπλασης κατά τη θερινή περίοδο, που η Αθήνα αλαφρώνει από την πλειονότητα των κατοίκων της, δεν είναι κάτι το καινούριο. Επειδή όμως τα κάποια απ’ αυτά ξεκινήσαν τον Αύγουστο… του 2021 κι άλλα μοιάζουν παγωμένα στο χρόνο εδώ και μήνες, κάναμε τη βόλτα μας, καταγράψαμε την εικόνα και απευθυνθήκαμε στο Δήμο για το "πώς κι έτσι;" αλλά και κυρίως το "ως πότε;" της κατάστασης.

Η νέα πλατεία Συντάγματος

Το ημερολόγιο έδειχνε 7 Αυγούστου του 2021 όταν ανακοινώθηκε η έναρξη των εργασιών για το κάτω μέρος της πλατείας Συντάγματος: ένα έργο "αναδιανομής του δημόσιου χώρου προς όφελος των πεζών, της βιώσιμης κινητικότητας και την προσαρμογή της κυκλοφορίας στα σύγχρονα δεδομένα", που θα ενισχύσει ταυτόχρονα "το πράσινο και την αειφόρα προοπτική", σύμφωνα με την τότε ανακοίνωση του Δήμου. Έργο βασισμένο σε μελέτη του 1999, η οποία εκπονήθηκε κατά το ήμισυ στις αναπλάσεις του 2004 και αναπροσαρμόστηκε πέρσι στις ανάγκες της νέας δεκαετίας, με προϋπολογισμό της τάξης των 1,3 εκατομμυρίων ευρώ (εξολοκλήρου από το ΕΣΠΑ, σύμφωνα με τις ανακοινώσεις), το project είχε προγραμματισμό παράδοσης εντός εξαμήνου από την έναρξη, όμως οδεύει για το δωδεκάμηνο, λόγω σειράς προβλημάτων που προέκυψαν κατά την εκτέλεσή του.

Η εύρεση αρχαιοτήτων μεταξύ των οδών Μητροπόλεως και Ερμού, για τις οποίες η αρχαιολογική υπηρεσία έδωσε εντολή διατήρησης in situ, ήταν η πρώτη αιτία καθυστέρησης σύμφωνα με τον Δήμο. Το ζήτημα των αρχαίων είχε, πάντως, γνωστοποιηθεί τον περασμένο Μάιο, ήδη 5 μήνες αργότερα από την αρχική ημερομηνία παράδοσης, ωστόσο, όπως επισημαίνει ο Δήμος, από την εξέλιξη αυτή επηρεάστηκαν "τόσο η αρχιτεκτονική όσο και η στατική και ηλεκτρομηχανολογική μελέτη, με αποτέλεσμα να μετατοπιστεί η αρχική θέση του συνόλου των δέντρων, καθώς και οι πέργκολες, οι πλάκες κ.ά.". Επιπλέον, στην καθυστέρηση "συντέλεσε και η ανάγκη να πραγματοποιηθούν έργα υποδομής για δίκτυα κοινής ωφελείας (αποχετευτικά δίκτυα και δίκτυα ηλεκτροδότησης) κάτω από το πεζοδρόμιο", προσθέτει ο Δήμος – έργα που θα περίμενε κανείς να έχουν προβλεφθεί από την αρχική μελέτη, δεδομένου ότι η περιοχή είχε ξανασκαφτεί για την ανάπλαση του 2004. Το έργο όμως, που στην πορεία απέκτησε νέα ημερομηνία παράδοσης για τις 15 Ιουνίου 2022, προχωρεί με ομολογουμένως ταχείς ρυθμούς: "παραδίδεται τις επόμενες μέρες (τέλη Ιουλίου) και δημιουργεί μία νέα πράσινη πλατεία με πολλά δέντρα για δροσιά και σκιά, στο κέντρο της Αθήνας", προσθέτει ο Δήμος, ενώ "σε αυτά προστίθενται και υδάτινα στοιχεία, δύο νέα σιντριβάνια, που θα συμβάλλουν στο μικρο-κλίμα της περιοχής". Ανυπομονούμε!

Η ταλαίπωρη Πανεπιστημίου

Το ανέκδοτο με τον Βούδα και το μυστικό της ευτυχίας θυμίζει η κατάσταση της οδού Πανεπιστημίου. "Πώς θα νιώσω την πραγματική ευτυχία", είχε ρωτήσει ο προσκυνητής, που είχε διανύσει χιλιόμετρα για να επισκεφτεί τον πνευματικό ηγέτη. "Γύρνα σπίτι σου φορώντας ένα νούμερο μικρότερα παπούτσια, και όταν φτάσεις βγάλ’ τα", του απάντησε ο σοφός και κάπως έτσι, σα να φορούν ένα νούμερο μικρότερα παπούτσια, θα πρέπει να αισθάνονται τον τελευταίο χρόνο όσοι διατύνονταν ότι η οδός Πανεπιστημίου ήταν προικισμένη με ένα από τα φαρδύτερα πεζοδρόμια της Αθήνας, διαμαρτυρόμενοι για τα σχέδια του Μεγάλου Περιπάτου. Το μισό πεζοδρόμιο έχει μετατραπεί σε εργοτάξιο και, αν θα νιώσουν την απόλυτη ευτυχία, όταν αυτό απελευθερωθεί ξανά, είναι κάτι που παραμένει να αποδειχθεί. Σίγουρα όμως η ανακούφιση θα είναι μεγάλη, όταν επιτέλους η περιοχή συνέλθει από την εικόνα βομβαρδισμένου κι εγκαταλειμμένου τοπίου που τη χαρακτηρίζει τώρα, με τον άλλοτε λαμπερό εμπορικό δρόμο να έχει μετατραπεί σε μια από τις πιο θλιβερές εικόνες του Κέντρου.

Στρέμματα ολόκληρα "φιλικότερου, αισθητικά αναβαθμισμένου και πολύτιμου περιβαλλοντικά δημόσιου χώρου" εντός 12 – 15 μηνών, μας υποσχέθηκε ο Δήμος το φθινόπωρο του ‘21, σε ένα έργο προϋπολογισμού 3 εκατομμυρίων ευρώ, που "θα εξελίσσεται τμηματικά για να μην υπάρξει αναστάτωση στη λειτουργία της πόλης και όχληση στις δραστηριότητες των πολιτών" και "όπως ακριβώς στην ανάπλαση της κάτω Πλατείας Συντάγματος, η οργάνωση του εργοταξίου και η ανάπτυξη των έργων θα γίνει με  υποδειγματικό τρόπο". Τι έχουμε πάρει σχεδόν έναν χρόνο μετά; Μια λωρίδα από πανό, μαυρισμένα απ’ το καυσαέριο και σχισμένα από τις βροχές, τους ανέμους, τις θύελλες και τις λιακάδες που έχουν περάσει από το εργοτάξιο, με τα στατιστικά του έργου γραμμένα πάνω τους, να φέρνουν στη μνήμη τη χάρη των μουσαμάδων του από τα "εγκαίνια" του Μετρό Θεσσαλονίκης.

Περιμένοντας δεκάμετρους πλατάνους, φιλικές διαβάσεις και ελεύθερους δημόσιους χώρους, σαν αυτόν που έχει καταλάβει το εργοτάξιο, ως ώρας η μόνη νέα βλάστηση που εντοπίζουμε στο εργοτάξιο είναι η άγρια, που φυτρώνει μόνη της στο σκαμμένο και παρατημένο πεζοδρόμιο, ανάμεσα σε χαρτόκουτα, τενεκεδάκια αναψυκτικών, κορδέλες έργων και πλαστικά πλέγματα. Ακόμη κι έναν παρατημένο στηθόδεσμο εντοπίσαμε ανάμεσα στους θησαυρούς απορριμμάτων που συγκεντρώνονται σε ένα εργοτάξιο που μοιάζει παγωμένο στο χρόνο από τον περασμένο Απρίλιο. Σημειωτέον, δε, ότι το μεγαλύτερο κομμάτι του εργοταξίου είναι πια αφύλαχτο, αφού οι πρόχειρες περιφράξεις του έχουν καταρρεύσει και κανείς δεν εμφανίστηκε για να τις επαναφέρει. Έτσι, βρήκαμε το χώρο παντελώς προσβάσιμο, να παρέχει ευκαιρίες παράνομης στάθμευσης σε τολμηρούς δικυκλιστές, αλλά και ειδυλλιακές βόλτες ανάμεσα σε σκουπίδια, χώματα και αγριόχορτα, με κεντρικό αξιοθέατο τα επικίνδυνα σκάμματα βάθους ενός μέτρου (για να τοποθετηθούν τα νέα δέντρα, ίσως;), επίσης εν πολλοίς με τις περιφράξεις τους γκρεμισμένες και το επικίνδυνο χάσμα τους έτοιμο να υποδεχτεί ανέμελους διαβάτες ή μικροπαίδια που ξέφυγαν απ’ τον έλεγχο.

Ρωτήσαμε το Δήμο για το ποιος φέρει την αστική ευθύνη σε περίπτωση ατυχήματος εντός του αφύλαχτου εργοταξίου, για τη νεότερη ημερομηνία παράδοσης του έργου, αλλά και για το αν υπάρχει προγραμματισμένη επέμβαση για την αισθητική όχληση που προκαλούν τα φθαρμένα καλύμματα του εργοταξίου, τον μεγάλο όγκο απορριμμάτων που βρίσκονται διάσπαρτοι στο εργοτάξιο, το οποίο φαίνεται να μην καθαρίζεται καθόλου, αλλά και την εμπορική δυσχέρεια και οικονομική επιβάρυνση που έχει προκαλέσει η παρατεταμένη παραμονή των εργοταξίων, στις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο πεζοδρόμιο της οδού Πανεπιστημίου.

Η απάντηση που λάβαμε περιορίστηκε στο ότι "οι εργασίες στην Πανεπιστημίου ξεκίνησαν εντατικά αυτές τις μέρες", ενώ, σε επανάληψη των αρχικών υποσχέσεων, διαβεβαιωθήκαμε ότι "το έργο θα παραδίδεται τμηματικά με στόχο την ομαλή λειτουργία της πόλης". Με άγνωστο το πότε θα παραδοθεί το πρώτο τμήμα της τμηματικής παράδοσης, το σύνολο του έργου "σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα θα έχει ολοκληρωθεί έως το ερχόμενο Πάσχα (σ.σ.: μέσα Απριλίου του 2023)" και "η τελική εικόνα της Πανεπιστημίου, θα αναβαθμίσει ουσιαστικά την πρωτεύουσα στα πρότυπα των σύγχρονων ευρωπαϊκών μητροπόλεων, συμβάλλοντας στην ενίσχυση της οικονομίας της και στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των Αθηναίων".

"Αποθήκη" στη Βουκουρεστίου και… ντανταϊσμός στα Προπύλαια

Ένα καλλιτεχνικό κίνημα αισθητικής αναρχίας, που προέβαλλε τον εσκεμμένο παραλογισμό ως απάντηση στις καταπιεστικές αγκυλώσεις της καθημερινότητας, ο ντανταϊσμός άνθισε στη δυτική τέχνη και διανόηση κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, άφησε όμως στίγμα που, κατά πώς φαίνεται, εμπνέει ακόμη και σήμερα. Γιατί μόνο ως ντανταϊστική παρέμβαση μπορεί να ερμηνεύσει κανείς την κλασική σκηνή παραφροσύνης που επικρατεί μπρος στην κλασική τριλογία των Προπύλαιων: μια στάση αστικών λεωφορείων με ηλεκτρονικό πίνακα δρομολογίων αλλά χωρίς παγκάκια, στέκει καταμεσής του πεζοδρομίου, δυο στάσεις αστικών λεωφορείων, με παγκάκια αλλά χωρίς πίνακα δρομολογίων, χάσκουν καταμεσής της ασφάλτου, κι εκατέρωθεν αυτών, δυο σειρές παγκάκια χωρίς ούτε στάση, ούτε πίνακα, ούτε καν σκιά, απλώνονται προσανατολισμένες με τρόπο τέτοιο, ώστε ο κουρασμένος διαβάτης που θα κάτσει να λιαστεί, να έχει πλάτη στα τρία ίσως ομορφότερα κτήρια της πόλης, για να απολαμβάνει τον ποταμό από αμάξια που διασχίζουν την οδό Πανεπιστημίου.

Αυτή η εικόνα θα μπορούσε να θεωρηθεί ένα happening από μόνη της, μια εικαστική παρέμβαση που έχει σκοπό να αιφνιδιάσει τον βαριεστημένο περαστικό και να τον προκαλέσει να σκεφτεί την πραγματικότητα με άλλους όρους: ίσως τα παγκάκια αυτά, για παράδειγμα, να έχουν δραπετεύσει από την "αποθήκη" καθισμάτων που έχει στηθεί στην αρχή της Πανεπιστημίου, σ’ εκείνη την πλατιά γωνίτσα της οδού με τον κόμβο του Συντάγματος. Εκεί που, κάτω απ’ τους σχεδόν άφυλλους κορμούς μιας αρμαθιάς φοινικόδεντρων (που μοιάζουν ακόμη ν’ απορούν πώς βρέθηκαν στο κέντρο της Αθήνας), μετράμε τουλάχιστον 100 παγκάκια να αραδιάζονται το ένα δίπλα στο άλλο στριμωχτά, περιμένοντας τον περαστικό που θα θελήσει να ξαποστάσει στο ειδυλλιακό σημείο όπου φρακάρει η κίνηση, γεμίζοντας την ατμόσφαιρα με τις ευωδίες των εξατμίσεων που περιμένουν το φανάρι της Βουκουρεστίου. Είναι δε τέτοια η αλφαδιά στην τοποθέτησή τους, που κάνουν τη θάλασσα από παρκαρισμένα δίκυκλα λίγο πιο κάτω, να μοιάζει με ατσούμπαλο στρατό από μεταλλικά σκαθάρια.

"Τα παγκάκια αυτά είναι προσωρινά και θα αντικατασταθούν -όπως έχει προβλεφθεί από τη μελέτη- με την ολοκλήρωση του έργου", σημειώνει ο Δήμος, και θα είναι πράγματι σπουδαίο, όταν ολοκληρωθεί το έργο, να έχουμε τόσες εκατοντάδες θέσεις για να σταθούμε να το απολαύσουμε.

Εργοταξίων συνέχεια…

Τα έργα του Κέντρου δεν σταματούν εδώ: Τα εργοτάξια της Αττικό Μετρό έχουν τους τελευταίους μήνες "καταπιεί" τα πεζοδρόμια εκατέρωθεν τις οδού Ακαδημίας στο ύψος της Νομικής Σχολής Αθηνών, για το σταθμό ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ της νέας, πορτοκαλί γραμμής (που περιλαμβάνει και τον υπό κατασκευή σταθμό ΚΟΛΩΝΑΚΙ στην επίσης σκαμμένη πλατεία), ενώ αποκλεισμένα είναι το μισό πεζοδρόμιο και μία λωρίδα κυκλοφορίας της οδού Σταδίου, από το ύψος της πλατείας Κοραή μέχρι και την οδό Εδουάρδω Λω. Στο σημείο αυτό, "στα τέλη Ιουνίου, η Διεύθυνση Οδοποιίας, Αποχέτευσης και Κοινοχρήστων Χώρων του δήμου, ξεκίνησε το αναγκαίο αποχετευτικό έργο, καθώς στο σημείο αυτό δεν υπήρχε αποχέτευση", σημειώνει ο Δήμος, που προγραμματίζει την ολοκλήρωση του έργου στο τέλος Αυγούστου. "Πρόκειται για ένα έργο, που -παρά τη σημασία του για τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας- για πολλά χρόνια δεν είχε προχωρήσει", επισημαίνει, προσθέτοντας ότι "έργα όπως αυτό, είναι πολύ σημαντικά προκειμένου να διασφαλιστεί ότι σταδιακά θα ανοίξουν ξανά τις πόρτες τους τα κλειστά κτίρια της Σταδίου"... Λέτε, όταν γυρίσουμε από τις διακοπές μας, να τα βρούμε όλα στρωμένα;