Με τη συναυλία για την Παγκόσμια Ημέρα της Μουσικής, που παραδοσιακά προσφέρει κάθε χρόνο στο Ηρώδειο, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, ολοκλήρωσε τις προάλλες η Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ την τρέχουσα καλλιτεχνική σαιζόν. Αυτή επιβεβαίωσε τις ανάμεικτες εντυπώσεις που άφησε το σύνολο σε όλες τις φετινές εμφανίσεις του, τις σαφείς δυνατότητες αλλά και τα εξίσου σαφή όρια του. Επιβεβαίωσε επίσης την αδιαμφισβήτητη ώσμωση με τον καλλιτεχνικό διευθυντή Μιχάλη Οικονόμου, η καλή δουλειά του οποίου ενίοτε οδηγεί σε συναυλιακές εμπειρίες πρωτοφανούς πληρότητας, όπως απέδειξε πχ. η προτελευταία εμφάνιση στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
Η βραδιά της 21/6 στο Ηρώδειο ήταν κατά βάση αφιερωμένη στη ρωσική μουσική (που έχει και φέτος την τιμητική της στο συμφωνικό πρόγραμμα του Φεστιβάλ), κίνησε δε το ενδιαφέρον τόσο για την συμπερίληψη κάποιων σημαντικών popular classics που δεν ακούμε πολύ συχνά στις αίθουσες συναυλιών, όσο και για την εμφάνιση ενός νέου παιδιού-θαύματος, του 13χρονου Ρώσου πιανίστα Ελισέυ Μύσιν.
Το εναρκτήριο έργο, η μάλλον αδύναμη και πομπώδης "Εορταστική εισαγωγή" του Σοστακόβιτς (που γράφτηκε ως παραγγελία του Θεάτρου Μπολσόι με αφορμή την 37η επέτειο της Οκτωβριανής Επανάστασης) έτυχε μιας στρωτής, ρυθμικά ακριβούς και εμβατηριακά σφριγηλής ανάγνωσης.
Ακολούθησε το μελωδικότατο "Κοντσέρτο για πιάνο αρ. 2" του Σοπέν, στο οποίο έλαμψε το ταλέντο του Μύσιν, που χάρισε μιαν ευαίσθητη, ποιητική όσο και δεξιοτεχνικά ασφαλή ερμηνεία. Από τις πρώτες νότες εντυπωσίασαν ο ωραίος, μεγάλος ήχος, η ποιότητα της φραστικής, οι ρευστές διακυμάνσεις ταχυτήτων και δυναμικών, κυρίως όμως η αμεσότητα και η φρεσκάδα του παιξίματος του μόλις 13χρονου σολίστ. Παρότι αυτό πρόβαλε -εύλογα!- συναισθηματικά λίγο άγουρο, ειδικά στο εναρκτήριο maestoso, ήχησε έξοχα ανεπιτήδευτο στο ενδιάμεσο larghetto και δραματικά πιο ζωηρό στο φινάλε. Η διαρκής κινητικότητα, η μουσικότητα και η απουσία οποιασδήποτε βιρτουοζίστικης διάστασης κέρδισαν το κοινό και άφησαν πολλές υποσχέσεις για το μέλλον! Εξίσου όμως εντυπωσίασε -σε ένα έργο με δεδομένα αμήχανη ενορχήστρωση- και η απόδοση της καλά προετοιμασμένης ορχήστρας, η οποία ήξερε πότε να συνοδεύει, πότε να συνομιλεί, πότε να ανταγωνίζεται και πότε να κρατάει τον πρώτο ρόλο, επίτευγμα διόλου αυτονόητο.
Στις έντονες επευφημίες του κοινού ο Ρώσος πιανίστας ανταποκρίθηκε -εκτός προγράμματος- με δύο σύντομα κομμάτια του Ραχμάνινοφ (το 12ο "Πρελούδιο" του έργου 32 και την πιανιστική μεταγραφή -δια χειρός του συνθέτη- του τραγουδιού "Πασχαλιές", 5ου από τον κύκλο "12 Ρομάντζες" έργο 21).
Το δεύτερο μέρος άρχισε με την πανέμορφη εισαγωγή- φαντασία "Ρωμαίος και Ιουλιέτα" του Τσαϊκόφσκι, η ανήσυχη δραματουργία της οποίας αποδόθηκε άρτια κυρίως σε επίπεδο μουσικής διεύθυνσης, καθώς ο Οικονόμου (που διηύθυνε από μνήμης) φώτισε κάθε γωνιά της. Βασισμένη περισσότερο στο ορχηστρικό legato, η ερμηνεία υπήρξε αρκούντως θεατρική και ρυθμικά σβέλτη, αλλά εκφραστικά ήχησε κάπως αβαρής, χωρίς την αίσθηση του "fatum" ή/και του δραματικού επείγοντος, καθώς ούτε τα έγχορδα διέθεταν τον εστιασμένο ήχο και την ένταση ούτε τα χάλκινα πήραν τα ρίσκα που θα μετέδιδαν το παράφορο πάθος της σύνθεσης. Την αφήγηση χρωμάτισαν τελικά οι καλλιεπείς παρεμβάσεις της άρπας της Εσίποβα και των ξύλινων (Μακρή, Μάργαρης), ιδίως στο καλά χτισμένο φινάλε, αλλά αυτό δεν ήταν αρκετό… Η όλη εκτέλεση επηρεάστηκε, πάντως, αρκετά από τα απρόσμενα μπουρίνια, τις έντονες ριπές αέρα, που έκαναν αισθητή την παρουσία τους καθ’όλη τη διάρκεια της βραδιάς και αναστάτωσαν πολλούς από τους μουσικούς, παίρνοντας μακριά τις παρτιτούρες τους!
Η ΕΣΟ ΕΡΤ ευχαρίστησε, αντιθέτως, στο τελευταίο έργο της βραδιάς, τους "Πολοβτσιανούς χορούς" από την -ενορχηστρωμένη από τον Ρίμσκυ-Κόρσακοφ- όπερα του Μποροντίν "Πρίγκηπας Ιγκόρ", με το γεμάτο αυτοπεποίθηση και χορευτική διάθεση παίξιμό της, που ανέδειξε καλά την παραδοσιακή μελωδική φλέβα και το ρυθμικό σφρίγος του έργου. Τι κρίμα που το τραγούδι των δύο χορωδιών, αυτών της ΕΡΤ (διδασκαλία: Μιχάλης Παπαπέτρου) και του Δήμου Αθηναίων (διδασκαλία: Σταύρος Μπερής), δεν μπόρεσε να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων, λόγω της ορθοτονικής ανασφάλειας των γυναικείων τμημάτων, της νωθρότητας των ανδρικών ή ακόμη της θολής άρθρωσης του αδόμενου λόγου αμφοτέρων. Οι υπεύθυνοι των δύο από τα μόλις τρία επαγγελματικά χορωδιακά σύνολα της χώρας οφείλουν να προβληματισθούν έντονα από τις σταθερά μάλλον χαμηλές πτήσεις τους...
Ένα μήνα νωρίτερα (14/5), στην τελευταία τακτική της συναυλία στην "Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης" του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών με ένα συνεκτικό πρόγραμμα έργων του ρομαντισμού, η Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ υπό τον Μιχάλη Οικονόμου έπιασε μία απρόσμενα εντυπωσιακή απόδοση, όπως κατά καιρούς συνηθίζει.
Ολόκληρο το πρώτο μέρος κάλυψε το κοσμαγάπητο "Κοντσέρτο για βιολί" του Μπραμς με σολίστα τον Σίμο Παπάνα, εξάρχοντα και εδώ και μία διετία και καλλιτεχνικό διευθυντή της ΚΟΘ. Ο εκλεκτός 45χρονος Θεσσαλονικιός βιολιστής χάρισε μία πραγματικά εξαιρετική ερμηνεία, απότοκο δεξιοτεχνικής και εκφραστικής ωριμότητας, με πλήρη έλεγχο της πληθωρικής δραματουργίας της ρομαντικής σύνθεσης, την οποία δικαίωσε απόλυτα.
Υπό μία άκρως φροντισμένη ορχηστρική συνοδεία, θαύμασε κανείς στο εκτενέστατο εναρκτήριο μέρος τις πολυφωνικές αρετές του παιξίματός του, το πολύ αναλυτικό φραζάρισμα (έστω, ενίοτε, υπό το κόστος μικροακκισμών), την άρτια ανάδειξη των φολκλορικών στοιχείων αλλά και πλήθους λεπτομερειών, ενώ ενδιαφέρον παρουσίασε λίγο πριν την ολοκλήρωσή του η δική του καντέντσα. Το αργό δεύτερο μέρος adagio non troppo (που ξεκίνησε με ένα θαυμάσιο σόλο όμποε του Κοντού) ήχησε σαν μια σπάνιας εκφραστικότητας λυρική εξομολόγηση, ενώ το καταληκτικό allegro giocoso δόθηκε συναρπαστικά με πολύ σβέλτα τέμπι, αιχμηρή άρθρωση και πρωτοφανή, νεανικής ζωντάνιας ένταση (…συν κάποιους μανιερισμούς), στην οποία συνέπραξαν με σβέλτα ανακλαστικά ορχήστρα και αρχιμουσικός!
Ανταποκρινόμενος στο ενθουσιώδες χειροκρότημα του ακροατηρίου, ο Παπάνας προσέφερε εκτός προγράμματος το κατανυκτικό Adagio από την "Σονάτα για σόλο βιολί αρ. 1 BWV 1001" του Γ.Σ. Μπαχ, αποδεικνύοντας τη μεγάλη εξοικείωσή του και με την ιστορική ερμηνευτική σε όργανα εποχής.
Μετά το διάλειμμα ακούσαμε την 10λεπτης διάρκειας νεορομαντική σύνθεση "Ερείπια" της ουκρανικής καταγωγής Γαλλίδας συνθέτριας, αρχιμουσικού και μουσικοπαιδαγωγού Νάντιας Βάσιουτεκ, που ήταν παρούσα στην αίθουσα. Η υποβλητική σύνθεση αποτελείται ουσιαστικά από μια ελεγειακή "εθνικοσχολική/παραδοσιακή" μελωδία των εγχόρδων, την οποία χρωματίζουν τα πνευστά, μέχρι και στα κρεσέντι. Η εκτέλεση υπήρξε προσεγμένη και ακριβής, ενώ ανέδειξε το εκφραστικό αποτύπωμα της γραφής.
Η βραδιά ολοκληρώθηκε με τις μυστηριώδεις "Παραλλαγές αίνιγμα" του Έλγκαρ, εμβληματική σελίδα της αγγλικής μουσικής φιλολογίας, η οποία έτυχε μιας πραγματικά εκπληκτικής εκτέλεσης. Το σπονδυλωτής άρθρωσης έργο υπήρξε υποδειγματικά δουλεμένο από τον αρχιμουσικό: η ακρίβεια και κομψότητα της μουσικής διεύθυνσης συνοδεύθηκε από μεγάλη πλαστικότητα ταχυτήτων και λεπταίσθητες διακυμάνσεις δυναμικής. Παράλληλα, η ικανότητα ανάδειξης με μουσικούς όρους αλλά και χιούμορ των χαρακτήρων (συγγενών ή φίλων του συνθέτη) που κρύβονται πίσω από καθεμία από τις 14 παραλλαγές σε συνδυασμό με την γλαφυρή εναλλαγή διαθέσεων διασφάλισαν την τόσο κρίσιμη εδώ ρευστότητα αφήγησης, χωρίς την παραμικρή υπόνοια "βικτωριανού" στόμφου! Καθώς όμως το έργο αυτό φημίζεται και για τη δεινότητα της ενορχήστρωσης, ο αρχιμουσικός κατάφερε να εκμαιεύσει το καλύτερο δυνατό από όλες τις ορχηστρικές υποομάδες: τα μαλακά, μεγάλης ηχητικής διαφάνειας έγχορδα -παρά τα μέτρια σόλι βιόλας (Στρατάκης) και κυρίως βιολοντσέλου (Ντεμελενάρ)- ήχησαν πολύ εκφραστικά (ιδίως στο συγκινητικό Nimrod, προκαλώντας ανάταση), ενώ τα γεμάτα χαρακτήρα ξύλινα (εκπληκτικός Αντρόβερ-Πάρδο) και τα αρκετά αξιόπιστα χάλκινα (έξοχα τρομπόνια!) χρωμάτιζαν διαρκώς τον ορχηστρικό καμβά.
Το υψηλότατο επίπεδο της εκτέλεσης έκανε σίγουρα πολλούς φιλόμουσους να ονειρεύονται μία μελλοντική αναμέτρηση των ίδιων συντελεστών με την περίφημη 2η Συμφωνία του Έλγκαρ, συνθέτη του οποίου η θεώρηση ως "Βρετανού Μπραμς" συχνά δυσκολεύει την κατανόηση μιας εντελώς διακριτής ρομαντικής γλώσσας και ευαισθησίας.
Σε κάθε περίπτωση, αν έπρεπε κανείς να προβεί σε αποτίμηση της συγκεκριμένης συναυλίας με βάση τα ορθά κριτήρια, δηλαδή τη συνοχή και το ενδιαφέρον του προγράμματος, το βάθος της προετοιμασίας, την ποιότητα της εκτέλεσης και την προσπάθεια ερμηνείας, αυτή η εμφάνιση της Εθνικής Συμφωνικής Ορχήστρας της ΕΡΤ (δυστυχώς ενώπιον μικρότερου ακροατηρίου απ’ό,τι συνήθως) αποτέλεσε πιθανότατα την εντελέστερη που έδωσε κατά την φετινή καλλιτεχνική περίοδο, που μόλις ολοκληρώθηκε, ελληνική συμφωνική ορχήστρα! Ο πήχης οφείλει να παραμείνει ψηλά, αλλά στο Ραδιομέγαρο οφείλουν εξίσου να μην ξεχνούν την ανάγκη ενίσχυσης του ανθρώπινου δυναμικού των Μουσικών Συνόλων όπως και την ανάγκη εκπλήρωσης -και προβολής- της καταστατικής τους αποστολής...
Λεζάντα πρώτης φωτογραφίας: Ο Ρώσος πιανίστας Ελισέυ Μύσιν και η Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ υπό τον Μιχάλη Οικονόμου ερμηνεύουν το "Κοντσέρτο για πιάνο αρ. 2" του Σοπέν (Ηρώδειο – Φεστιβάλ Αθηνών, 21/6) © ΕΡΤ
