Ο Γιώργος Ζιάβρας, με σπουδαία σταδιοδρομία στο εξωτερικό μιλά στο "α" με αφορμή τη συναυλία "Έρωτας Δαιμόνιος", στην οποία συμπράττει με τη Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών, στο αμφιθέατρο "Ιωάννης Δεσποτόπουλος" του Ωδείου Αθηνών, αλλά και τις σολίστ Έλενα Μαραγκού (μεσόφωνος) και Κατερίνα Χατζηνικολάου (βιολί). Ο νέος Έλληνας μαέστρος μάς δίνει μια γεύση τόσο για το τι θα παρακολουθήσει το κοινό την Τετάρτη 15 Νοεμβρίου, την φιλοσοφία της καλλιτεχνικής πλατφόρμας CoGNiMUS Collektiv, της οποίας είναι ιδρυτής αλλά και τι σημαίνει για τον ίδιο να επιστρέφει στην Ελλάδα και να συνεργάζεται με εγχώρια ορχηστρικά σύνολα.
Η συναυλία "Έρωτας Δαιμόνιος" είναι η πρώτη σας συνεργασία με την Φιλαρμόνια;
Είναι η δεύτερη συνεργασία μου με την ορχήστρα. Η συνεργασία μας ξεκίνησε πέρυσι στα Piano Days του Μεγάρου Μουσικής, που με μεγάλη επιτυχία παρουσιάσαμε έργα του Μότσαρτ με τρεις εξαιρετικούς σολίστ. Είναι μεγάλη μου τιμή που επιστρέφω ξανά στην Αθήνα για να συνεργαστώ με την Φιλαρμόνια. Εδώ θα πρέπει να ευχαριστήσω και τον πρόεδρο κ. Νίκο Μαλιάρα που, εκτός των άλλων, μου έδωσε τη δυνατότητα να φέρω στις θέσεις των σολίστ δύο πολύ στενές και καλές συνεργάτιδες μου, με τις οποίες έχουμε δουλέψει μαζί στο εξωτερικό. Την Έλενα Μαραγκού και τη Κατερίνα Χατζηνικολάου.
Έχετε κάποιο τελετουργικό "γνωριμίας" με ένα μουσικό σύνολο που συναντάτε πρώτη φορά;
Όχι κάτι συγκεκριμένο. Εξάλλου, το κάθε μουσικό σύνολο έχει διαφορετικό "χαρακτήρα" και συνήθως απαιτεί διαφορετική προσέγγιση. Αυτό που είναι σημαντικό για μένα κάθε φορά, είναι η προσήλωση στο "από κάτω κείμενο" της παρτιτούρας και η όσο το δυνατόν γρηγορότερη εγκαθίδρυση μιας συνεργατικής δημιουργικής διαδικασίας.
Μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια για το πρόγραμμα της βραδιάς;
Το πρόγραμμα είναι χωρισμένο σε δύο μέρη. Αρχικά στο πρώτο μέρος θα παρουσιαστούν δύο έργα σπουδαίων συνθετών του 20ου Αιώνα που αντλούν την θεματική τους από την αρχαία Ελληνική γραμματεία και φιλοσοφία.
Η βραδιά ξεκινά με τη "Φαίδρα" του Μπέντζαμιν Μπρίτεν, μια μπαρόκ καντάτα βασισμένη στη "Φαίδρα" του Ρακίνα για μεσόφωνο και ορχήστρα, η οποία αντλεί τη θεματολογία της από τον μυθικό κύκλο του Θησέα και τον "Ιππόλυτο" του Ευριπίδη. Εδώ η Έλενα Μαραγκού, μια εξαιρετική ερμηνεύτρια με σημαντική καριέρα στο εξωτερικό, αναλαμβάνει να φέρει εις πέρας το σολιστικό μέρος. Ο Μπρίτεν εδώ ανασυνθέτει έναν δραματικό μονόλογο με ποικιλία συναισθηματικών και εννοιολογικών μεταπτώσεων. Η μουσική σύνθεση στοχεύει στον πυρήνα της δραματουργίας και μετουσιώνει τον εσωτερικό συναισθηματικό μικρόκοσμο της φωνής. Ένας κόσμος που, σε 10 λεπτά, απεικονίζει με πληρότητα και γλαφυρότητα όλη την συναισθηματική πολυχρωμία, τα αδιέξοδα και τη συγκλονιστική φόρτιση της ηρωίδας του.
Στη συνέχεια, ακολουθεί η Σερενάτα του Λέοναρντ Μπερνστάιν, βασισμένη στο "Συμπόσιο" του Πλάτωνα για σόλο βιολί και μικρή ορχήστρα. Εδώ ο συνθέτης, παρόλο που στο εισαγωγικό του σημείωμα μας ζητά να αποφύγουμε προγραμματικές αναγνώσεις του έργου του, ωστόσο στην πράξη καταπιάνεται με την ουσία του Πλατωνικού κειμένου και ακολουθεί τη δομή του. Η μουσική είναι ταυτόχρονα παιγνιώδης, βίαια, ευαίσθητη, λυρική και αισθαντική, αποκρυσταλλώνοντας με γλαφυρό τρόπο αυτό που ο Πλάτωνας ονόμαζε "Έρωτα Δαιμόνιο". Στο πρώτο βιολί θα βρίσκεται η Κατερίνα Χατζηνικολάου, πολυαγαπημένη συνεργάτιδα μου, με εξαιρετική πορεία στους μεγάλους διεθνείς συναυλιακούς χώρους.
Στο δεύτερο μέρος θα παρουσιάσουμε τη 4η Συμφωνία του Γιοχάνες Μπραμς, ένα έργο που για μένα εκφράζει με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο το ιδεώδες του υπέρ-ανθρώπου: του μικρού θεού μέσα μας που, σε διαρκή κίνηση και ροή, ενσαρκώνει τις καλύτερες προθέσεις, τους αγαθότερους σκοπούς, τα υψηλότερα ιδανικά. Ενός ανθρώπου που περιμένει και απεργάζεται την έλευση του κατάλληλου χρόνου και χώρου, ώστε να ολοκληρωθεί.
Με ποια λογική επιλέχθηκαν τα συγκεκριμένα έργα και πώς συνδέονται μεταξύ τους;
Ο "Έρωτας Δαιμόνιος" περιγράφεται με σαφήνεια στη Σερενάτα του Μπερνστάιν. Η Φαίδρα του Μπρίτεν είναι η στερεοτυπική αποτύπωση της γυναίκας-έρμαιο των πόθων της, αλλά παράλληλα ενσαρκώνει και την πορεία προς την κάθαρση, την εξύψωση πέρα από το, με στενούς όρους, ανθρώπινο. Η 4η Συμφωνία του Μπραμς είναι ο ύμνος αυτής της εξύψωσης, ειναι η καθολική συνθήκη μέσα στην οποία ο Δαίμων του Έρωτα και της Ζωής βρίσκει "πεδίον δόξης λαμπρόν". Τι πιο ανθρώπινο, από τη συνεχή μάχη με τον εαυτό μας;
Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που παρουσιάζει κάθε έργο;
Υπάρχουν πάντα έργα τεχνικά απαιτητικά. Σήμερα όμως, η μεγαλύτερη δυσκολία για τις περισσότερες ορχήστρες στον κόσμο, είναι η μετουσίωση του μουσικού κειμένου σε μουσική δραματουργία και χωροχρονική κατάσταση καθήλωσης. Αυτός πρέπει να είναι, κατά τη γνώμη μου, πάντα ο στόχος κάθε ζωντανής μουσικής ερμηνείας.
Τι είναι η καλλιτεχνική πλατφόρμα CoGNiMUS Collektiv, που έχετε ιδρύσει;
Η CoGNiMUS είναι μια καλλιτεχνική πλατφόρμα με δική της ορχήστρα που έχει την έδρα της στη Κολωνία της Γερμανίας, όπου και ζω τα τελευταία σχεδόν 12 χρόνια. Ιδρύθηκε το 2016 μαζί με μουσικούς συνεργάτες και σολίστ από όλο το κόσμο με κοινό όραμα τον επαναπροσδιορισμό του τρόπου που παρουσιάζεται η κλασσική μουσική σήμερα, και με σκοπό η μουσική αυτή να γίνει πιο προσιτή σε νέα και διαφορετικά κοινά.
Το πως θα καταφέρουμε να κρατήσουμε αυτή τη μουσική ζωντανή και ταυτόχρονα να την κάνουμε προσιτή σε νέα κοινά είναι κάτι που με ενδιαφέρει πολύ σαν μαέστρο
Τα μελλοντικά μας σχέδια περιλαμβάνουν μια Ευρωπαϊκή τουρνέ - με μια από τις στάσεις μας να είναι η Αθήνα - την επόμενη άνοιξη, με το έργο "MOIROLÓI" που παρουσιάσαμε για πρώτη φορά το 2021 στη Κολωνία. Πρόκειται για ένα έργο στο οποίο έχουμε "παντρέψει" το Ρέκβιεμ του Μότσαρτ με Ηπειρώτικα μοιρολόγια, βυζαντινούς ύμνους και μπαρόκ μουσική. Σε αυτό συμμετέχουν η Κατερίνα Χατζηνικολάου και η Έλενα Μαραγκού.
Πώς νιώθετε κάθε φορά που επιστρέφετε στην Ελλάδα για κάποιο νέο πρότζεκτ;
Ευθύνη κυρίως. Εδώ και καιρό έχω τελειώσει με τις όποιες άγουρες, σχεδόν "παιδικές" ψευδαισθήσεις καταξίωσης στο γεωγραφικό χώρο που με άνδρωσε. Αυτό που μένει, είναι μια μεγάλη ανάγκη να καταφέρνω, σε ισότιμη συνεργασία με το εγχώριο μουσικό δυναμικό, ερμηνείες και αποδόσεις υψηλού καλλιτεχνικού επιπέδου και ισχυρής συναισθηματικής δόνησης. Οι δυνατότητες εδώ είναι πολύ καλές, οπότε θέλω να φανώ αντάξιος τους.
Πώς θα μπορούσε η κλασική μουσική να είναι περισσότερο mainstream αλλά και να αποκτήσει μεγαλύτερο νεανικό κοινό;
Αυτό είναι ένα ερώτημα που ταλανίζει πολύ του μουσικούς σήμερα, ειδικά στο εξωτερικό. Το πως θα καταφέρουμε να κρατήσουμε αυτή τη μουσική ζωντανή και ταυτόχρονα να την κάνουμε προσιτή σε νέα κοινά είναι κάτι που με ενδιαφέρει πολύ σαν μαέστρο, αλλά και ως καλλιτεχνικό υπέυθυνο της CoGNiMUS.
Ένας από τους στόχους της CoGNiMUS για παράδειγμα, είναι να φέρει νέους ανθρώπους μέσα στις αίθουσες. Να πάρει αυτό που λέμε κλασική μουσική και με σύγχρονους όρους να το φέρει κοντά σε μεγαλύτερα κοινά, είτε αυτό σημαίνει ανανεώνοντας το ρεπερτόριο και δίνοντας μεγαλύτερο βάρος σε ανοίκειους συνδυασμούς έργων, είτε εκκινώντας μια επαναδιαπραγμάτευση των τρόπων και μέσων που δομούν αυτό που ονομάζουμε "κλασική συναυλία".
Τώρα το πως μπορεί να γίνει mainstream δεν νομίζω ότι μπορώ να το απαντήσω γιατί εδώ το πρόβλημα είναι άλλο. Δηλαδή πως θα κρατήσουμε αυτή τη μουσική ζωντανή. Δυστυχώς, παρά την ασύλληπτη ομορφιά και διαχρονικότητα που έχει αυτή η μουσική δεν μπορεί να ανταγωνιστεί την mainstream σκηνή, τουλάχιστον όχι σήμερα. Γίνονται όμως σημαντικές προσπάθειες για να "δείξουμε" στους πιο νέους ότι η κλασσική μουσική είναι επίκαιρη, μιλά για τα προβλήματα τους και τους αφορά.
Ποια είναι τα καλλιτεχνικά σχέδια σας για το άμεσο μέλλον;
Στα άμεσα σχέδια μου είναι αρχικά η αναβίωση του "Καρυοθραύστη" σε χορογραφία του Κωνσταντίνου Ρήγου που θα διευθύνω στην Εθνική Λυρική Σκηνή τον Δεκέμβριο. Στη συνέχεια, προς το τέλος Ιανουαρίου επιστρέφω για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά στα Piano Days του Μεγάρου Μουσικής που μαζί με την ορχήστρα της ΕΡΤ και εξαιρετικούς σολίστ, θα παρουσιάσουμε κομμάτια του Ούγγρου συνθέτη Φρανκ Λίστ, ενώ τον Απρίλιο του ερχόμενου έτους έχουμε την περιοδεία του "MOIROLÓI" με την CoGNiMUS Collektiv. Ακόμα, αναμένουμε και την έκδοση ενός CD που ηχογραφήσαμε μαζί με την Έλενα Μαραγκού, με τίτλο "Greek Songs of Non Greek Composers", το οποίο θα εκδοθεί μέσα στον Νοέμβριο από την etcetera και περιλαμβάνει μελοποιημένη ελληνική ποίηση από λόγιους ευρωπαίους συνθέτες.
