Ακόμα και σε καιρούς στους οποίους έχουν γκρεμιστεί πολλά τείχη, ραπ + κλασική μουσική φαντάζει μια εξαρχής δύσκολη σχέση, εφόσον δεν μιλάμε απλά για κάποιο sample από Μπετόβεν ή Μπαχ ευφυώς τοποθετημένο σε έναν χιπ χοπ κορμό –όπως έχει συμβεί στη διεθνή δισκογραφία, με ονόματα σαν τον Nas και τον Immortal Technique. Ταυτόχρονα, πάντως, είναι και κάτι που δεν έχει πάψει να απασχολεί: το 1996 οι Cypress Hill έπαιξαν με μια ορχήστρα για χατίρι των τηλεοπτικών Simpsons, το 1997 τα ελληνικά ραδιόφωνα τίμησαν τη συνεργασία του Warren G με τη Νορβηγίδα σοπράνο Sissel Kyrkjebø, ενώ φέτος είδαμε και τον Beats Pliz να αποπειράται να φτιάξει "συμφωνικό ραπ", συμπράττοντας με πρωτοκλασάτα εγχώρια ονόματα, σαν τον ΛΕΞ, τον Bloody Hawk ή τον Μικρό Κλέφτη.
Η όλη υπόθεση, πάντως, παραμένει πεδίο εξερεύνησης απευθυνόμενο στους πολύ τολμηρούς. Και δεν αρκεί μόνο η γενναιότητα και η πρόθεση, όπως απέδειξε η συναυλία "Rap and Classic… International Language", την οποία διοργάνωσε η Μουσική Βιβλιοθήκη "Λίλιαν Βουδούρη" του Συλλόγου "Οι Φίλοι της Μουσικής", στο πλαίσιο της συμμετοχής της στην Ευρωπαϊκή Γιορτή της Μουσικής 2023. Χωρίς σκέψεις που να δρασκελίζουν έξω από το κουτί, χωρίς πρακτική τριβή με το rap σκέλος της εξίσωσης, δίχως σκληρή, ευφάνταστη δουλειά στις επιχειρούμενες διασυνδέσεις, μένεις απλά με μια ιντριγκαδόρικη ιδέα, η οποία χάνεται στον δρόμο.
Για την πληρότητα του ρεπορτάζ, βέβαια, πρέπει να αναφερθεί ότι η "Rap and Classic" εκδήλωση στην αίθουσα "Γιάννης Μαρίνος" (στο Μέγαρο Μουσικής) ήταν η δεύτερη απογευματινή παράσταση της Βιβλιοθήκης για την Ευρωπαϊκή Γιορτή της Μουσικής. Λίγο πριν, δηλαδή, είχε λάβει χώρα συναυλία με το νέο εγχείρημα των "Φίλων της Μουσικής", τα Σύνολα Μουσικής Δωματίου της Camerata Junior (στην Αίθουσα Διδασκαλίας), σε διεύθυνση και διδασκαλία Νίκου Χαλιάσα. Δεν έφτασα έγκαιρα για να την παρακολουθήσω: είδα μόνο τις δύο τελευταίες εμφανίσεις, θαυμάζοντας πόσο αρμονικά ταίριαξε το "Lux Aeterna" του Clint Mansell –από το soundtrack για την ταινία του Darren Aronofsky "Requiem For A Dream"– δίπλα σε ένα έργο του Τζάκομο Πουτσίνι, αλλά και πόσο ωραία παίχτηκε από το κουαρτέτο που το είχε αναλάβει (Φώτης Ασημάκης, Λαέρτης Μπάλα, Λουκάς Ασημάκης & Ορέστης Τάσσης).
Μάλιστα, άθελά της, η συναυλία αυτή των Συνόλων της Camerata Junior φανέρωσε και μερικά πρώτα σύννεφα γύρω από το "Rap and Classic": ενώ έξω από την Αίθουσα Διδασκαλίας υπήρχε αναλυτικό πρόγραμμα με τα έργα που θα παίζονταν και με τα ονόματα όλων των συντελεστών, τίποτα τέτοιο δεν περίμενε το κοινό που λάμβανε σιγά-σιγά τις θέσεις του στην αίθουσα "Γιάννης Μαρίνος". Ένιωθες, λοιπόν, σαν να μην είχε δοθεί η ίδια βαρύτητα στις δύο εκδηλώσεις.
Από εκεί και πέρα, ούτε η καθυστέρηση που σημειώθηκε στην έναρξη –υπερβαίνοντας την τυπικότητα του ακαδημαϊκού τέταρτου– φάνηκε ως καλός οιωνός, ούτε και το γεγονός ότι η συντριπτική πλειονότητα των θεατών προερχόταν από τις οικογένειες των παιδιών της μουσικής εταιρείας και σχολής "Καλλιτεχνήματα", τα οποία θα έπαιζαν το πιάνο που είχε στηθεί επί σκηνής, πλάι σε ένα σκαμπό όπου καθόταν ο γνωστός (και καλός) ράπερ MC Yinka, έχοντας μαζί το μπάσο του κι ένα κοντό τύμπανο.
Πίσω, εντωμεταξύ, υπήρχε και μια οθόνη, όπου προβάλλονταν διάφορα ομορφοσχεδιασμένα graffiti. Ορθή ιδέα, σημειολογικά μιλώντας, μόνο που κανείς δεν βρέθηκε να πει δυο λόγια για τη διασύνδεση αυτής της δημόσιας ζωγραφικής με την ανάδυση της ραπ κουλτούρας. Αντιθέτως, η έμφαση των όσων ακούσαμε από τη Μάγδα Μαυρογιάννη (η οποία επιμελήθηκε και παρουσίασε τα κείμενα της παράστασης), είχε να κάνει αποκλειστικά με το καλοκαίρι, καθώς η Ευρωπαϊκή Γιορτή της Μουσικής συμπίπτει ημερολογιακά με το θερινό ηλιοστάσιο. Αντιληπτό, μόνο που φέτος το καλοκαίρι τυγχάνει να έχουμε και τα επίσημα 50 χρόνια του χιπ χοπ... Δεν άξιζε μιας μνείας;
Δυστυχώς, αυτά ήταν τελικά τα μικρότερα προβλήματα, συγκριτικά με όσα θα καταγράφονταν στον κυρίως κορμό της εκδήλωσης.
Η Μάγδα Μαυρογιάννη, πρώτα-πρώτα, αποδείχθηκε σταθερή πηγή αμηχανίας κάθε που λάμβανε τον λόγο, συνοδευόμενη από τις μπασογραμμές του MC Yinka. Επιθυμώντας, προφανώς, να συντονιστεί με τη ραπ συνισταμένη της συναυλίας, είχε πάρει την απόφαση να εκφέρει ρυθμικά τα κείμενά της. Δεν ήταν άσχημη σκέψη· απέδειξε δε ότι διέθετε και τη σωστή άρθρωση, μα και την τονική και φωνητική σταθερότητα που χρειαζόταν, ώστε να φέρει σε πέρας το εγχείρημα. Όμως το περιεχόμενο των κειμένων ήταν σοκαριστικά απλοϊκό και πολύ φτωχό σε νοήματα, με εμμονική προσήλωση στο ξέγνοιαστο καλοκαίρι. Στο κάτω-κάτω, μπορεί ορισμένοι από τους μουσικούς και τους θεατές να ήταν μικρά παιδιά, αλλά το "Rap and Classic" απευθυνόταν σε ενήλικες. Οι οποίοι υποχρεωθήκαμε να εξισώσουμε την ποιητική δύναμη της ραπ έκφρασης με αδυσώπητης αφέλειας στιχουργήματα τύπου "θα κοιτώ, θα κοιτώ/καβουράκια για να βρω" ή συλλήψεις για ψαράκια καημένα, τα οποία προσεύχονταν με "πτερύγια σταυρωμένα" υπέρ περισσότερης οικολογικής συνείδησης εκ μέρους των ανθρώπων.
Το δεύτερο μεγάλο ζήτημα, από εκεί και πέρα, βρισκόταν στο πώς πραγματώθηκε ο διάλογος μεταξύ ραπ και κλασικής μουσικής. Στον δικό τους τομέα, βέβαια, τα "Καλλιτεχνήματα" τα πήγαν θαυμάσια. Είτε για τα παιδιά που έπαιξαν πιάνο μιλάμε (παρουσιάζοντας έργα Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ, Γιόζεφ Χάυντν, Μπέλα Μπάρτοκ, Σεργκέι Ραχμάνινοφ ή Τζωρτζ Γκέρσουιν με τεχνική και συναισθηματική επάρκεια), είτε για τη Μαριάννα Σπυράκου η οποία συνόδευσε σε κάποια σημεία με μεγαλύτερες απαιτήσεις, είτε για τη δεκαμελή γυναικεία χορωδία που τραγούδησε τόσο ωραία το "Ραντεβού Στην Αθήνα", το "Γιαρέμ Γιαρέμ", το "Απρίλη Μου" ή τη "Μαργαρίτα Μαγιοπούλα" –με ηγέτιδα τη μουσικοπαιδαγωγό και ιδρύτρια των "Καλλιτεχνημάτων", Μαρία Μιχαλοπούλου– όλοι πρόσφεραν στιγμές ποιότητας.
Σχεδόν σε κάθε περίπτωση, όμως, ο MC Yinka έμπαινε στα παραπάνω σαν γαρνιτούρα, με μια λογική που θύμιζε τον πρόσφατο, επιφανειακό εκμοντερνισμό που επιχείρησε ο Διονύσης Σαββόπουλος στο "Ζεϊμπέκικο", καλώντας τον Μικρό Κλέφτη ώστε να ρίξει γέφυρες προς τα χιπ χοπ νιάτα των ημερών μας. Επιπλέον, τις περισσότερες φορές δεν ράπαρε: κατά κύριο λόγο, κράτησε τη συμμετοχή του σε ρυθμικά εκφερόμενες απαγγελίες, οι οποίες θύμιζαν ό,τι ξέρουμε από τη διεθνή δισκογραφία ως "spoken word", παρά κάτι που εκπροσωπούσε τη ραπ κουλτούρα. Ίσως να αντιπροσώπευε κάποιες ρίζες της ιστορίας της ή ορισμένες πλευρές της πρωταρχικής της διαμόρφωσης σε μουσικό είδος· οπωσδήποτε, πάντως, έστεκε αισθητά μακριά από όσα εννοούμε σήμερα, μιλώντας για χιπ χοπ.
Τι είδους "Rap and Classic" είναι, αλήθεια, να ακούς το "Αθήνα Και Πάλι Αθήνα" από γυναικεία χορωδία με τον MC Yinka να πετάει στο τέλος, ανάμεσα στα χαμηλώματά της, τις λέξεις "Γειτονιά", "Ανατέλλω", "Μητρόπολη"; Τι σχέση έχει με το όποιο rap το "Summertime" τραγουδισμένο με ένα (κατά τα άλλα ωραίο) bluesy soul ύφος; Και τι μπορεί να πρόσφερε στην εκδήλωση η επιλογή μιας πιανιστικής εκτέλεσης του "Συννεφιασμένη Κυριακή", με τον Yinka να κάθεται σιωπηλός στη θέση του, λικνίζοντας το κεφάλι; Χώρια το στιχουργικό περιεχόμενο όσων ακούσαμε. Γιατί, αν εξαιρεθεί ένα σημείο όπου αναφέρθηκε στον ρατσισμό –ίσως κι ένα αγγλόφωνο στιγμιότυπο– ο Νιγηριανής καταγωγής ράπερ από τα Πατήσια απέφυγε κάθε αιχμή, κάθε διασύνδεση με την κοινωνική διαμαρτυρία. Σαν ο ίδιος να μην έβγαλε ποτέ έναν δίσκο σαν το Από Τη Σκιά Της Πόλης (2016) ή ένα τραγούδι σαν το "Athens Shitty" (2021). Σαν το χιπ χοπ να γεννήθηκε σε έναν κόσμο ανέφελο.
Δυο-τρεις στιγμές μέσα σε όλη τούτη την απογοητευτική ροή, τώρα, έδειξαν ότι η "Rap and Classic" υπόθεση δεν ήταν εκ προοιμίου τόσο ξοφλημένη. Ο MC Yinka, δηλαδή, έστω και με δυσκολία, μπόρεσε και βρήκε ορισμένα αυθεντικά rap πατήματα όσο ο Παναγιώτης Ζαρής και η Ειρήνη Ζαβουδάκη έπαιζαν με αξιώσεις Ραχμάνινοφ και Μπάρτοκ, ενώ έκανε κι ένα πολύ ενδιαφέρον πείραμα, διασκευάζοντας το "Lose Yourself" του Eminem πάνω από το "Nostalgia" του Yanni, απαράμιλλα δοσμένο στο πιάνο από την Ανδριαννή Βίδου: αν δεν φοβόταν την επιθετικότητα του πρωτότυπου, που ταίριαζε με τα κρεσέντο της σύνθεσης ή αν διάλεγε κάποιο κομμάτι πιο συμβατό με τα γλυκά της σημεία, θα πετύχαινε καλύτερο αποτέλεσμα.
Τέτοιες αναλαμπές, λοιπόν, δείχνουν ότι υπήρχαν προοπτικές για το "Rap and Classic". Την επόμενη φορά, όμως, όσοι θελήσουν να ξαναπροσεγγίσουν το θέμα ορμώμενοι από την classic κατεύθυνση ίσως θα κάνουν καλά να πάνε πρώτα σε μία από τις μεγάλες χιπ χοπ συναυλίες που γίνονται στην πόλη. Αν μη τι άλλο για να δουν τι εννοεί ως rap το ίδιο το κοινό του και τι ακριβώς συνεπαίρνει τόσο πολύ τη νεολαία των καιρών μας, πριν προσπαθήσουν να επικοινωνήσουν μαζί της από το δικό τους μουσικό μετερίζι.
Διαβάστε Επίσης
