Από θεατές της θεατρικής πλατείας γινόμαστε θεατές της ανοιχτής πλατείας. Η συνθήκη «βλέπω θέατρο» έχει αλλάξει αρκετά τα τελευταία χρόνια ακολουθώντας ίσως το χτίσιμο μιας διαφορετικής σχέσης μεταξύ καλλιτέχνη και κοινού – ή το ανάποδο. Σε αυτό το πλαίσιο το Φεστιβάλ Αθηνών κάνει φέτος «Άνοιγμα στην πόλη», ενώ τρία ακόμα φεστιβάλ μας βγάζουν στους δρόμους.
«Για ν’ αλλάξει μορφή το δραματικό είδος, δε θα ζητούσα παρά ένα πολύ ανοιχτό, πολύ απλωμένο θέατρο, όπου θα ‘δειχναν, όταν το θέμα του έργου το απαιτεί, μια μεγάλη πλατεία με τα γύρω της κτίρια… χώρους διάφορους μοιρασμένους με τέτοιο τρόπο που ο θεατής θα ζει όλη τη δράση», προφήτευε στην εισαγωγή του έργου «Νόθος γιος» ο Ντενί Ντιντερό 200 χρόνια πριν.
Οι παραστάσεις που γίνονται σε δημόσιους χώρους, που εμπλέκουν τον αστικό περίγυρο και τη ζωή της πόλης δεν είναι φυσικά καινούργια πρακτική· έχουν δοκιμαστεί στην Ευρώπη εδώ και δεκαετίες και έχουν υιοθετηθεί και εδώ, όχι μόνο από μεμονωμένους αναζητητές της τέχνης, αλλά και από θεσμούς. Η Documenta, που φέτος πραγματοποιείται στη χώρα μας, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα, ενώ το δρόμο έχουν ανοίξει διοργανώσεις όπως το Fast Forward Festival της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση που από το 2013 παρουσιάζει σε όλη την πόλη παραγωγές που δίνουν εδώ την παγκόσμια πρεμιέρα τους – αρκετές, κατόπιν ανάθεσης της Στέγης.
Συνήθως δεν μιλάμε για παραστάσεις που διεκδικούν την προσοχή μας μέσα από το στοιχείο του εντυπωσιασμού και, παρά την κριτική που τους έχει ασκηθεί, δεν τρέφουν, στην πλειονότητά τους τουλάχιστον, την ψευδαίσθηση ότι μπορούν ν’ αλλάξουν τον κόσμο. Φέρουν όμως το κρίσιμο χαρακτηριστικό της παρέμβασης στο εδώ και τώρα της πόλης και του καιρού μας. Και ως τέτοιες έχουν εκ των προτέρων ενδιαφέρον.
Φέτος, είναι η σειρά του Φεστιβάλ Αθηνών να στήσει, για πρώτη φορά στην ιστορία του, θεατρικές σκηνές σε Ομόνοια, Λυκαβηττό, Χρηματιστήριο, Φάληρο, Πειραιά, Ελευσίνα, Κορυδαλλό… Το «Άνοιγμα στην πόλη» που υλοποιείται με την υποστήριξη του Athens Culture Net και του Δήμου Αθηναίων απλώνεται στην Αθήνα, αλλά και στον Πειραιά και στις γειτονιές του σε σύμπραξη με το Δημοτικό Θέατρο της πόλης, και φτάνει ως την Ελευσίνα με τη συνεργασία του οργανισμού Ελευσίνα 2021 Πολιτιστική Πρωτεύουσα. Πλήθος παραστάσεων θα επιχειρήσουν να κάνουν το θεατή, ανεξαρτήτως μορφωτικού, κοινωνικού, οικονομικού στάτους, μέρος ενός συνόλου και να τον οδηγήσουν μέσα από μια συμμετοχική διαδικασία σε αυτό που λέμε στο θέατρο εμπειρία.
Αν δεν είναι εμπειρία η ανάβαση στον Λυκαβηττό για μια διαφορετική ενατένιση της πόλης μέσα από την περιπατητική παράσταση «277 μέτρα*» (από 3/6) της Άννα Τζάκους και της ομάδας Γεωποιητική, τότε τι είναι; Το στοιχείο της έκπληξης φαίνεται πως έχει και η αμέσως επόμενη παράσταση του κύκλου «Άνοιγμα στην πόλη-Αθήνα» με τίτλο «Στάση Ομόνοια - Τρυπών(οντ)ας στην Πλατεία» (από 22/6). Ο Γιώργος Σαχίνης και οι άνθρωποι του UrbanDig (καλλιτέχνες, αρχιτέκτονες, πολεοδόμοι, θεατρολόγοι) έχουν «κατασκηνώσει» στην Ομόνοια και την «ανασκάπτουν» από τον Νοέμβριο του 2015.
Με έμπνευση τα αρχεία, την επιτόπια δυναμική και το πώς θέλουν την πλατεία οι άνθρωποί της, η ομάδα δημιουργεί αυτήν την περιπατητική παράσταση πάνω και κάτω από την επιφάνεια της πλατείας, στους χώρους του Ηλεκτρικού, του μετρό και των υπέργειων και υπόγειων στοών περιμετρικά. Το θέατρο, ο χορός, η μουσική και η εικαστική παρέμβαση στο δημόσιο χώρο συναντιούνται σε έξι σπονδυλωτές ιστορίες με κοινή κατάληξη στο κέντρο της πλατείας.
Στους δρόμους του Πειραιά από το Δημοτικό Θέατρο, τη Μαρίνα Ζέας (Ναυτικό Μουσείο) και την Πλατεία Αλεξάνδρας μέχρι τα Προσφυγικά της Νίκαιας μας βγάζουν οι «Διαδρομές», η εναρκτήρια δράση (από 3/6) του κύκλου «Άνοιγμα στην πόλη - Πειραιάς», πάνω σε κείμενα των Χρήστου Οικονόμου και Γιάννη Χρυσούλη για δύο από τα πιο βασανιστικά προβλήματα της σημερινής κοινωνίας: τη μετανάστευση και την ανεργία. Με το σύνθημα «Γεφυρώνοντας τις διαφορετικότητες» το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, συμμετέχει στην ενότητα «Άνοιγμα στην πόλη» με δέκα έξι συνολικά πολύ ενδιαφέρουσες δράσεις και παραστάσεις.
«Το θέατρο δεν παύει να είναι θέατρο σε όποιο χώρο κι αν συμβαίνει, αρκεί να πραγματώνεται η βασική του αρχή, που είναι η παρουσίαση ενός καλλιτεχνικού δημιουργήματος στο ευρύ κοινό», μας είπαν η Γιολάντα Μαρκοπούλου και η Ιωάννα Βαλσαμίδου, διοργανώτριες του φεστιβάλ Mind the fact, που έρχεται να προτείνει ένα καινοτόμο μοντέλο παραγωγής εκθέσεων, δράσεων και κυρίως παραστάσεων που «αφηγούνται» αληθινές ιστορίες με πρωταγωνιστές του ίδιους τους ανθρώπους που τις έζησαν.
Στο «Είμαστε οι Πέρσες!», για παράδειγμα, μια ομάδα προσφύγων ηθοποιών που ζουν στη χώρα μας μεταφέρουν τις προσωπικές ιστορίες τους και τις συσχετίζουν με τους «Πέρσες» του Αισχύλου, ενώ στην παράσταση-ντοκουμέντο «Ρουλέτενμπουργκ», άνθρωποι που εξαρτήθηκαν παθολογικά από τον τζόγο και τα τυχερά παιχνίδια κατά το παρελθόν στήνουν ένα διαφορετικό «παιχνίδι». Το φεστιβάλ πραγματοποιείται από τις 26 έως τις 29 Μαΐου, σε διαφορετικά σημεία του κέντρου της Αθήνας, από το Παλιό Αμαξοστάσιο Ο.ΣΥ. και το «Hotel Ερμού» μέχρι το Δημαρχείο της Αθήνας.
Το παρόν και η μνήμη μπλέκονται στο 3ο ElaiΩnas Festival το οποίο αυτήν τη φορά θα μας αποκαλύψει τις μεταμορφώσεις της Αθήνας μέσα από τα μάτια Ελλήνων και ξένων λογοτεχνών, ιστορικών, συγγραφέων και ποιητών από το 19ο αιώνα μέχρι σήμερα. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει παραστάσεις, συναυλίες, προβολές, από 1 έως 7 Ιουνίου στο πάρκο της Ακαδημίας Πλάτωνα και από 8 έως 11 Ιουνίου στο Θέατρο Τέχνης «Κάρολος Κουν» - Υπόγειο. Το φεστιβάλ θα κλείσει με μια γιορτή, τη Δευτέρα 12 Ιουνίου, στο πάρκο της Ακαδημίας Πλάτωνα με αμοργιανή κουζίνα και προϊόντα.
Στο Removement Athens 2017, τέλος, το αστικό τοπίο γίνεται η πιο φυσική σκηνή. Για ένα μήνα, από την 1η έως τις 30 Ιουνίου, μια σειρά εικαστικών παρεμβάσεων, εγκαταστάσεων και performances αλλάζουν το πρόσωπο τριών ιστορικών εμπορικών στοών της Αθήνας προτείνοντας εννοιολογικούς συσχετισμούς με την ιστορία των κτιρίων και της γειτονιάς στην οποία βρίσκονται.
Removement σε τρεις στοές
Στοά Πραξιτέλους
Η χορογράφος-σκηνοθέτης Νατάσσα Ζούκα σκηνοθετεί μια 30μελή ομάδα ερμηνευτών-σπουδαστών της Δραματικής Σχολής Αρχή Ν. Καρρά, στο «Dress up», μια περφόρμανς εμπνευσμένη από το παρελθόν της στοάς με τα ραφτάδικα στους ορόφους και τα εμπορικά καταστήματα στο ισόγειο (1/6).
Στοά Καΐρη
Οι καλλιτέχνες Τζ. Αργυρίου, Π. Βελιανίτης, Β. Γεροδήμος, Π. Κλιάφα, Γ. Μαραζιώτης (φωτό), Αντ. Σάββα και Χρ. Τόλης με ξεχωριστά μέσα και υλικά μετατρέπουν τους χώρους της στοάς σε ένα ορμητήριο αλλαγών, χρωμάτων, συναισθημάτων που άλλοτε συντελούν στην αναβίωση της αστικής μνήμης κι άλλοτε προτείνουν την επαναχρήση (2-30/6).
Στοά Αρσάκη
Τρεις περφόρμερ μας προτείνουν να ξαναχρησιμοποιήσουμε την εντυπωσιακότερη ίσως στοά της πόλης όχι μόνο ως πέρασμα, αλλά ως χώρο συνάθροισης, ξεκούρασης και ανάπαυλας: Μαριάννα Καβαλλιεράτου (9, 10/6), Κωνσταντίνος Ντέλλας (21/6), Μαριέλα Νέστορα (30/6).
