Το ότι κάποια στιγμή η ομάδα του «Μαύρου Καθρέφτη» θα δημιουργούσε ένα επεισόδιο όπου ο τηλεθεατής θα είχε τη δυνατότητα να επιλέξει εκείνος την εξέλιξη της ιστορίας ήταν γνωστό από καιρό. Το ότι αυτό το πρωτοποριακό εγχείρημα θα κινούσε το ενδιαφέρον ακόμη και όσων δεν συγκινούνται από τον ψηφιακό τρόμο –με τον οποίο έχουν ταυτιστεί τα επεισόδιά του– ήταν μια επιτυχία που λίγοι περίμεναν.
Η αρχή του 2019 μάς βρήκε να μιλάμε για το «Μαύρος Καθρέφτης: Bandersnatch», την πρώτη διαδραστική ταινία για ενήλικο κοινό που φιλοξενείται στο Netflix και φέρει την υπογραφή του δημιουργού και σεναριογράφου του «Black Mirror» Τσάρλι Μπρούκερ. Στο ανατρεπτικό «Bandersnatch», το play δεν είναι το μόνο κουμπί που θα πατήσεις. Η μπάρα χρόνου που παραδοσιακά βρίσκεται στο κάτω μέρος της οθόνης απουσιάζει και παραχωρεί τη θέση της σε ένα κουτί επιλογών που απαιτεί (και κερδίζει) τη συμμετοχή σου, καθώς κλικάροντας μία από τις δύο μέσα στο χρονικό περιθώριο δέκα δευτερολέπτων οδηγείσαι σε διαφορετική κατάληξη της ιστορίας.
Άλλοτε ανούσιες και άλλοτε σαδιστικές αλλά και καθοριστικές για το φινάλε, όσες (και όποιες) επιλογές κι αν εμφανιστούν μπροστά σου, το ερώτημα σε τελική ανάλυση είναι ένα: θέλεις να παίξεις ή θέλεις να (παρ)ακολουθήσεις μια ιστορία;
Το «Bandersnatch» εκτυλίσσεται το 1984 και ακολουθεί τον Στέφαν (Φιόν Γουάιτχεντ), ένα νεαρό προγραμματιστή που ζει με τον πατέρα του και πάσχει από αγχώδη διαταραχή. Αντλώντας έμπνευση από ένα «choose-your-own-adventure» βιβλίο φαντασίας που άνηκε στη μητέρα του, η οποία πέθανε όταν εκείνος ήταν 5 ετών, ο Στέφαν αποφασίζει να δημιουργήσει ένα βιντεοπαιχνίδι, η έκβαση του οποίου θα αλλάζει ανάλογα με τις αποφάσεις που παίρνει ο παίκτης. Και ενώ η ιδέα του ενθουσιάζει τόσο την εταιρεία παραγωγής videogames Tuckersoft όσο και τον Κόλιν (Γουίλ Πούλτερ), τον ιδιοφυή προγραμματιστή-πρότυπο του Στέφαν, η υλοποίησή της φέρνει τον ήρωα αντιμέτωπο με αμέτρητες επιλογές, σε μια πραγματικότητα που μοιάζει ανίκανος να ελέγξει.
Περνώντας όμως στην ουσία, δηλαδή στην ιστορία, αυτό που θα έπρεπε να ήταν μια ξεχωριστή εμπειρία θέασης μετατρέπεται αρκετές φορές σε παιχνίδι.
Το πρώτο στοίχημα του Netflix, αναφορικά με τον τεχνολογικό σχεδιασμό αυτού του απαιτητικού τηλεοπτικού event (όπως χαρακτηρίστηκε από την ίδια την πλατφόρμα), είναι σίγουρα κερδισμένο. Με το που εμφανίζονται οι επιλογές τα δευτερόλεπτα τρέχουν χωρίς η ιστορία να παγώνει στιγμή χάρη στο πραγματικά καλοδουλεμένο μοντάζ που δεν αφήνει να δημιουργηθεί κανένα άβολο κενό. Περνώντας όμως στην ουσία, δηλαδή στην ιστορία, αυτό που θα έπρεπε να ήταν μια ξεχωριστή εμπειρία θέασης μετατρέπεται αρκετές φορές σε παιχνίδι.
Όσο ο Στέφαν παλεύει να ολοκληρώσει το βιντεοπαιχνίδι του, γίνεται κατ’ αντανάκλαση ο ήρωας του δικού μας «παιχνιδιού», καθώς οι προτεινόμενες επιλογές σχετίζονται αποκλειστικά με τις πράξεις του, οι οποίες με τη σειρά τους επηρεάζουν τους υπόλοιπους ρόλους και εν συνεχεία την κατάληξη της ιστορίας. Κάθε «κλικ» ανοίγει δαιδαλώδη μονοπάτια στα οποία βρίσκεις (από πολύ νωρίς) τον εαυτό σου να επιστρέφει ξανά και ξανά όταν η μία σου επιλογή είναι ουσιαστικά προκαθορισμένη από τον δημιουργό ως λανθασμένη – ναι, στο «Bandersnatch» βρίσκεις πολύ συχνά «τοίχο» και σπάνια τίτλους τέλους.
Αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό, καθώς ο τηλεθεατής έχει τη δυνατότητα να καταλήξει στο φινάλε (ή σε ένα από αυτά) με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους, μέσα από διάφορες επιλογές. Στις επιλογές αυτές, όμως, κρύβεται και η παγίδα που δεν μπόρεσαν να αποφύγουν οι δημιουργοί του πολλά υποσχόμενου «Bandersnatch». Κρίσιμες επιλογές, όπως αποφάσεις ζωής και θανάτου που σχετίζονται με τον πρωταγωνιστή, δεν έχουν στην ουσία καμία επίπτωση στην αφήγηση, καθώς ο ήρωας πρέπει αναγκαστικά να μείνει ζωντανός και δραστήριος.
Ο χειριστής του τηλεκοντρόλ, λοιπόν, μένει με την αίσθηση μιας ματαιότητας, σαν να βάζει κάθε φορά ακόμη ένα κέρμα στο «ούφο» για να κερδίσει μερικά κανονάκια… Ποια είναι η ευχαρίστηση και ποιο το σασπένς, λοιπόν, σε ένα «παιχνίδι» που σου προσφέρει από μόνο του άπειρα «κέρματα» και τη βεβαιότητα ότι δεν πρόκειται να χάσεις παρά μόνο όταν βγει από την πρίζα; Εσύ αποφασίζεις.
Η επιλογή που ξεχωρίσαμε
Από τα δημητριακά που θα επιλέξεις να φάει για πρωινό ο Στέφαν μέχρι τη μουσική που θα ακούσει, πολλές φαινομενικά ανούσιες επιλογές εμφανίζονται στην οθόνη. Μια από αυτές, όμως, κρύβει όλο το νόημα του «Bandersnatch». Καλείσαι να επιλέξεις αν ο στρεσαρισμένος Στέφαν θα φάει τα νύχια του ή θα τραβήξει το αφτί του από αμηχανία. Ό,τι και αν κλικάρεις, η κάμερα ζουμάρει στη διστακτική κίνηση του δεξιού χεριού του Στέφαν, λίγο προτού αυτή διακοπεί απότομα από το αριστερό του χέρι. Αυτή είναι και η πρώτη φορά που ο Στέφαν αντιδρά, κάνοντάς σε να καταλάβεις ότι στην ουσία δεν έχεις καμία επιρροή στην εξέλιξη της ιστορίας – όπως και εκείνος.
