Δίον

Το Αρχαίο Δίον βρίσκεται στους πρόποδες του Ολύμπου, δίπλα στο ομώνυμο χωριό του Νομού Πιερίας, σε απόσταση μόλις 5 χλμ. από τη θάλασσα. Πήρε το όνομά του από το ιερό του Διός και κατοικήθηκε συνεχώς από τον 5ο π.Χ. μέχρι τον 5ο μ.Χ. αιώνα. Αν και οι ανασκαφές άρχισαν ήδη από το 1928, ο καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Δημήτρης Παντερμαλής έφερε μεγάλα τμήματά του στο φως κατά τη δεκαετία του ’70 και ανέδειξε το λαμπρό ιερό του Διός Υψίστου. Το αρχαιολογικό πάρκο καλύπτει 1.500 στρ. κι εδώ βρίσκεται η πόλη του Δίου (έκτασης 360 στρ.), η οποία περιβάλλεται από τείχη. Χτισμένη το 2ο π.Χ. αιώνα, περιλαμβάνει πολυτελείς κατοικίες, δημόσια κτίρια, βεσπασιανές (τουαλέτες) κι εργαστήρια. Στα νότιά της βρίσκονται οι μεγάλες θέρμες (λουτρά), ένα εντυπωσιακό συγκρότημα κτιρίων από το 200 μ.Χ. με πανέμορφο ψηφιδωτό στο δάπεδο του λουτρού, όπου απεικονίζονται οι Tρίτωνες καθώς αρπάζουν τις Nηρηίδες. Στα ανατολικά βρίσκεται η έπαυλη του Διονύσου με τη μεγάλη ψηφιδωτή σύνθεση στο δάπεδο που παριστάνει τον θεό Διόνυσο. Η πόλη αναδείχτηκε σε κύριο ιερό χώρο των Μακεδόνων κατά τα τέλη του 5ου π.Χ. αιώνα, όταν ο βασιλιάς Αρχέλαος Α΄ πρόσφερε μεγάλες θυσίες στο ιερό του Ολυμπίου Διός και των Μουσών και καθιέρωσε την οργάνωση γυμνικών (αθλητικών) και θεατρικών αγώνων διάρκειας 9 ημερών, τα Ολύμπια εν Δίω, προς τιμήν τους. Ο Φίλιππος Β΄ και ο Μέγας Αλέξανδρος γιόρταζαν στο Δίον τις μεγάλες νίκες κι εδώ έστησε ο Αλέξανδρος το μεγαλοπρεπές «Σύνταγμα του Γρανικού», μια γλυπτική σύνθεση 25 ιππέων σε φυσικό μέγεθος, στην οποία απεικονίζονται οι σύντροφοί του που έπεσαν στην ομώνυμη μάχη (το έργο μεταφέρθηκε στη Ρώμη το 2ο π.Χ. αιώνα από τον ύπατο Καικίλιο Μέτελλο). Επίσης, ο εκχριστιανισμός των κατοίκων της περιοχής φαίνεται από την παλαιοχριστιανική βασιλική του 4ου αιώνα. Η πόλη καταστράφηκε από τους Οστρογότθους κι εγκαταλείφθηκε λόγω πλημμύρας ή σεισμού κατά τον 5ο αιώνα.