Η Ελένη Κούκη περιπλανιέται στη Νάξο αναζητώντας ζεν παραλίες, πύργους και τραγανιστές τηγανητές πατάτες, σε ένα drive που καταρρίπτει το στερεότυπο περί οικογενειακού νησιού... (Φωτό Χρήστος Δράζος)
Εχουμε αφήσει πίσω μας την Απείρανθο και κατηφορίζουμε για Μουτσούνα. Ήδη στην άκρη του δρόμου έχουν αρχίσει να εμφανίζονται τα εναέρια βαγονέτα του παλιού σμυριδωρυχείου. Μπροστά μας απλώνονται το Αιγαίο, οι Μικρές Κυκλάδες και μια συστάδα βραχονησίδων με το ποιητικό όνομα «Μάκαρες». Ο δρόμος είναι άδειος και το βραχώδες τοπίο υποβλητικό. Βρισκόμαστε στην πίσω πλευρά της Νάξου, μακριά από την κίνηση της Χώρας. Φτάνοντας στο λιμανάκι της Μουτσούνας, φλερτάρουμε προς στιγμήν με την ιδέα να καθίσουμε σε ένα από τα παραθαλάσσια ταβερνάκια του οικισμού. Το τρίπτυχο αρμυρίκι-βαρκούλα-τηγανητό καλαμαράκι μάς βάζει σε πειρασμό, αλλά η υπόσχεση του μπάνιου σε κάποια από τις πιο ερημικές παραλίες του νησιού στην ανατολική πλευρά μάς κάνει να συνεχίσουμε με το αυτοκίνητο.
Η διαδρομή, όλη παραθαλάσσια, είναι κάτι παραπάνω από δέκα χιλιόμετρα· κι αν αποδεικνύεται τελικά ότι οι παραλίες (Λυγαρίδια, Ψιλή Άμμος, Κλειδώ) είναι απλώς χαριτωμένοι όρμοι, η θέα προς τα Κουφονήσια μάς απογειώνει. Η διαδρομή τερματίζει στον Πάνορμο, ο οποίος όντως μας έκλεψε την καρδιά: ένας κολπίσκος με δυο-τρία σπιτάκια και πρασινογάλαζα νερά που στραφταλίζουν στο φως του ήλιου. Όταν στεγνώσαμε και μαζέψαμε τις ψάθες, κάποιος από την παρέα έριξε την ιδέα: «Πάμε για ναξιώτικες τηγανητές πατάτες στον “Φλώρακα”;» Μπήκαμε στο αμάξι και συνεχίσαμε να γράφουμε χιλιόμετρα στο κοντέρ...
Ίσως είναι περιττό να σημειώσω ότι η Νάξος αποτελεί ιδανική επιλογή για όσους θέλουν να απολαύσουν χιλιόμετρα διαδρομών στις διακοπές τους. Όλοι έχουμε ένα χάρτη και μπορούμε να δούμε ότι πρόκειται για το μεγαλύτερο νησί των Κυκλάδων, και μάλιστα με ικανοποιητικό οδικό δίκτυο. Ωστόσο, αυτό που δεν φανερώνει ο χάρτης είναι η ομορφιά των διαδρομών της – από τις παραλίες-χάσιμο με τα κεδροδάση του Νότου μέχρι τους πύργους της ενδοχώρας, την αγριάδα της ανατολικής ακτής και τη γλυκιά βορινή πλευρά με τα ρετρό ενσταντανέ και τις παραλίες-έκπληξη. Το να έρθεις στη Νάξο με το αυτοκίνητο σου εξασφαλίζει ότι θα καταρριφθεί το στερεότυπο περί οικογενειακού νησιού.
Για την ακρίβεια, τα πρώτα χιλιόμετρα θα τα γράψεις προσπαθώντας να ξεφύγεις από το σκηνικό καφετέρια-μπαρ-ψαροταβέρνα-ξενοδοχείο-όλα-στη-σειρά στις δύο τεράστιες, συνεχείς αμμουδερές παραλίες, τον Άγιο Προκόπιο και την Αγία Άννα. Η κατάσταση αρχίζει κάπως να αραιώνει στις επόμενες παραλίες, ήτοι Ολκός, Βίγλα και Καστράκι, χωρίς όμως να αλλάζει. Δεν θέλουμε να μας περάσετε για άδικους: το πολυσύχναστο κομμάτι της δυτικής ακτής έχει τις χάρες του: το νταβαντούρι στα water sports στην Πλάκα και τη φάση «πενταήμερη» στις καφετέριες του Αγίου Προκοπίου. Θα περάσουμε σίγουρα από τη Μικρή Βίγλα, έστω για να χαζέψουμε το σκηνικό που δημιουργούν οι σέρφερ, και σίγουρα θα ξανάρθουμε το βράδυ για ένα ποτό στα «Island» και «Banana All Day» στην Αγία Άννα. Αλλά... αν θέλεις να γνωρίσεις τις πραγματικά υπέροχες παραλίες του νησιού, πρέπει να «πας παρακάτω». Μετά το Καστράκι, ένας χωματόδρομος οδηγεί στο Αλυκό. Στα τελευταία μέτρα το αυτοκίνητο περνάει μέσα από χαμηλούς κέδρους, οι οποίοι κατά τις ζεστές ημέρες –ιδιαίτερα το απόγευμα– αφήνουν στην ατμόσφαιρα ένα λεπτό άρωμα σαν του ρετσινιού. Ο δρόμος σταματάει μπροστά στις εγκαταστάσεις ενός ημιτελούς ξενοδοχείου.
Δεξιά και αριστερά ανοίγονται μικρά αμμουδερά κολπάκια που χωρίζονται από «γλυπτά» βράχια. Βρισκόμαστε στον Νότο, τα Κουφονήσια απέχουν από εδώ ελάχιστα – και κατά κάποιον τρόπο είναι σαν να τα συναντάμε. Γυρίζοντας στον κεντρικό χωματόδρομο, οι διαδρομές προς τον Νότο συνεχίζονται. Το Πυργάκι είναι ακόμη μία μεγάλη αμμουδερή παραλία, πανέμορφη και πολύ ήσυχη. Τελευταία η στάση στην Αγιασσό. Ο παραθαλάσσιος οικισμός μοιάζει να σταμάτησε στη δεκαετία του ’60, η τεράστια αμμουδιά σε καλεί να κολυμπήσεις, αν και τα ρηχά νερά ίσως απογοητεύσουν τους δεινούς κολυμβητές. Στην άκρη αριστερά υπάρχει ένα παλιό ξενοδοχείο με μια οικογενειακή ταβέρνα (όντως οικογενειακή, καθώς μας σερβίρισε ο δωδεκάχρονος γιος), η οποία σε ταΐζει κοκκινιστό κόκορα κάτω από τα αρμυρίκια. Όνομα δεν θυμόμαστε, αλλά θα το βρείτε, είναι μάλλον το μοναδικό επί της παραλίας.
Ένα άλλο drive προς αναζήτηση ωραίας παραλίας είναι αυτό που θα σας φέρει από τη Χώρα στον Βορρά. Πάρτε το δρόμο για Απόλλωνα (στις Εγγαρές κάντε μια μικρή παράκαμψη για να επισκεφθείτε τον Πύργο της Υψηλής, στη Γαλήνη, που μοιάζει σαν να έφυγαν οι κάτοικοι μόλις χθες από τα γοητευτικά παρακμασμένα δωμάτιά του) και στη συνέχεια αρχίστε τα τεστ για την ιδανική παραλία. Εμείς λατρεύουμε τον κολπίσκο Χίλια Βρύση και, φυσικά, τον όρμο του Αμπράμη. Στον δεύτερο, αφού βουτήξουμε, αράζουμε στη βεράντα του «Ευθύμη» για φρέσκο τηγανητό ψαράκι και μπίρα με θέα στη θάλασσα. Η ώρα περνάει, όμως, και πρέπει να σηκωθούμε, διότι το ηλιοβασίλεμα θέλω να το δούμε από τον Πύργο της Αγιάς, ο οποίος στέκεται ερειπωμένος στην άκρη ενός θαλασσινού γκρεμού λίγα χιλιόμετρα πριν από τον Απόλλωνα, το δεύτερο αλλά πολύ πιο ήσυχο λιμάνι του νησιού.
Ναι, η Νάξος έχει συγκλονιστικές παραλίες, ωστόσο και η ενδοχώρα είναι εφάμιλλη. Εξάλλου, θα τη διασχίσετε θέλετε δε θέλετε, διότι μη μου πείτε ότι δεν θα περάσετε μια βόλτα από τη φημισμένη Απείρανθο – έστω για να γευτείτε κόκορα κοκκινιστό στου «Λεφτέρη» (με φι πάντα!) και να πιείτε ένα καφεδάκι στην παρακείμενη πλατεΐτσα-σαν φωτογραφικό ενσταντανέ του Χαρισιάδη! Και πώς μπορείτε να φύγετε από το νησί χωρίς να περάσετε ένα πρωινό στα καλντερίμια του Χαλκιού; Δώστε, λοιπόν, λίγο χρόνο για να ανακαλύψετε και τα υπόλοιπα στην κυματιστή ενδοχώρα της Νάξου, η οποία διατηρεί στα λαγκάδια, τα βουνά και στους πέτρινους λόφους της τις αναμνήσεις του Μάρκου Σανούδου. Όλο το νησί είναι κατάσπαρτο από πύργους, οχυρωμένες κατοικίες ή μοναστήρια που χρονολογούνται από το 13ο μέχρι και το 19ο αιώνα.
Η περιήγηση ξεκινάει από τον αναστυλωμένο Πύργο Μπαζαίου, όπου κάθε καλοκαίρι διοργανώνεται το Φεστιβάλ Νάξου. Αν πετύχετε, μάλιστα, κάποια από τις συναυλίες που οργανώνονται στη «φρουριακή» αυλή του πύργου (πλήρες πρόγραμμα στο www.bazeostower.gr), τότε η εμπειρία θα είναι ολοκληρωμένη. Φεύγοντας, μην ξεχάσετε να πάρετε το χάρτη που τύπωσαν σε συνεργασία με την αρχαιολόγο Ειρήνη Γράτσια. Σε αυτόν όχι μόνο σημειώνονται όλοι οι πύργοι του νησιού, αλλά υπάρχουν και κατατοπιστικά λήμματα τόσο για την ιστορία όσο και για την αρχιτεκτονική τους. Παρόλα αυτά, η ενδοχώρα δεν είναι μόνο οι πύργοι. Στο χωριό Σαγκρί ακολουθήστε τις πινακίδες για το Ιερό της Δήμητρας στη Γύρουλα. Στόχος των αρχαιολόγων ήταν να αναδείξουν τις διαφορετικές φάσεις του ιερού, από τα αρχαϊκά μέχρι και τα βυζαντινά χρόνια, όταν χτίστηκε στα ερείπια του ναού μια χριστιανική εκκλησία.
Κι αν οι αρχαιολογικές φάσεις χρονολόγησης δεν είναι της ιδιοσυγκρασίας σας, τότε ας πούμε απλώς ότι το ιερό, το οποίο βρίσκεται σε χαμηλό λόφο, είναι μία από τις πιο ζεν τοποθεσίες, καθώς αγναντεύει από τη μία πλευρά όλη την ενδοχώρα και από την άλλη το πέλαγος και την Ίο. Ψυχή της ενδοχώρας είναι το Χαλκί. Η παλιά εμπορική πρωτεύουσα του νησιού στέκει καλοδιατηρημένη, προσφέροντας στους επισκέπτες πολλά ιδιαίτερα σημεία. Στο κεντρικό καλντερίμι θα βρείτε το παλιό αποστακτήριο και ταυτόχρονα πωλητήριο του αποστάγματος κίτρου Βαλληνδρά. Η περιήγηση στο χώρο είναι ελεύθερη και πιθανότατα, η εγγονή της οικογένειας, η οποία συνεχίζει την επιχείρηση, θα σας ξεναγήσει πρόθυμα. Ακριβώς απέναντι βρίσκεται το Fish & Olive Collection, ένα μαγαζί με εικαστικά αντικείμενα από πηλό και μάρμαρο, ενώ δίπλα το «Citron Cafe» με χειροποίητα γλυκά. Βέβαια, το γλυκό που αποτελεί «έθιμο» στο χωριό είναι το γαλακτομπούρεκο στο καφενείο του Γαλάνη, στον κεντρικό δρόμο. Φεύγοντας, μην παραλείψετε να αγοράσετε ένα βαζάκι γλυκό λεμόνι ή βερίκοκο από την Έρα. Κι εδώ το εργαστήριο αποτελεί συνέχεια του καταστήματος και από τη σήτα των παραθύρων μπορείτε να παρακολουθήσετε την παρασκευή.
Νάξος know-how
Mε πυξίδα τη γεύση
Μια πρώτη βόλτα στους δρόμους της Χώρας, η επίσκεψη στο πρατήριο των τυροκομείων αλλά και το χάζι στο ρετρό μπακάλικο του Τζιμπλάκη σάς βάζουν ιδέες για εξερευνήσεις. Στο αυτοκίνητο θα μπείτε για να αναζητήσετε το αγαπημένο πιάτο των παιδικών μας χρόνων, τις τηγανητές πατάτες, ντόπιες και μάλιστα από ξερικό χωράφι. Θα τις βρείτε σχεδόν παντού, αλλά εμείς ορκιζόμαστε σε δύο διευθύνσεις: στη Στέλλα (2285062312) στις Εγγαρές θα φάτε μια μαγική φρουτάλια (ομελέτα με πατάτες), ενώ στον καλτ Φλώρακα (2285061785), στον Δανακό, θα δοκιμάσετε χοντροκομμένες πατάτες και κολοκυθάκια στον ίσκιο μιας τεράστιας ροδιάς.
Την άξια των τοπικών προϊόντων, πάντως, φαίνεται πως εκτίμησαν πρώτοι οι ξένοι. Στο Χαλκί, το παλιό σχολείο στεγάζει ένα φινετσάτο ιταλικό wine restaurant, το Il Basilico (2285031140, 6946276022). Ιδιοκτήτες ο Maurizio Sacchi και η Christina Wiskemann: «Ένας φίλος αρχιτέκτονας μας μίλησε για τη Νάξο και τα προϊόντα της», μας λέει ο Maurizio. «Όταν ήρθαμε εδώ, καταλάβαμε ότι θα μπορούσαμε να κάνουμε την κουζίνα που θέλαμε». Τα πιάτα αλλάζουν καθημερινά, ανάλογα με το τι θα βρει στην αγορά ο σεφ Vito Tinella: ζεστή σαλάτα χταπόδι με λιαστές ντομάτες, σταφίδες και πατάτες, γουρουνάκι γάλακτος με σάλτσα από πορτσίνι και φρέσκο ψάρι στο φούρνο...
Ελληνικά κουζίνα που έχει σαν βάση της την ντόπια παραγωγή μπορείς να δοκιμάσεις και στο εστιατόριο 1924 (2285042844) εντός του ξενοδοχείου Lagos Mare στον Άγιο Προκόπιο, με το μενού του να έχει επιμεληθεί ο chef Δημήτρης Σκαρμούτσος. Οι συνταγές λιτές: πατατοσαλάτα Νάξου με Ασύρτικο, μοσχαράκι με μελιτζάνα και ντομάτα, ναξιώτικο αρνάκι με καραμελωμένα πατατάκια αλλά και καλό φρέσκο ψάρι από τα καΐκια της οικογενειακής επιχείρησης.
Πιο παραδοσιακή εκδοχή για φρέσκο ψάρι είναι τα Παλάτια (2285041591) στην παραλία της Χώρας, κοντά στο λιμανάκι. Κακαβιά, μύδια αχνιστά και μια από τις καλύτερες γούνες που έχουμε δοκιμάσει.
Αλλά και οι παλιές κλασικές ταβέρνες του νησιού δεν επαναπαύονται στις δάφνες τους, αλλά προχωρούν σε πιστοποίηση της παραδοσιακής τους κουζίνας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Τζώνης (2285041545) στο Σαγκρί, που σερβίρει εδώ και δεκαετίες κόκορα κρασάτο και κουνέλι με σάλτσα.
Πού να μείνετε
Η πιο καινούργια και πολυτελής πρόταση είναι το Naxian Collection (2285024300, www.naxiancollection.com): οκτώ βίλες (με ιδιωτική πισίνα) και δύο σουίτες, σε ένα λόφο στη Στελίδα. Στην ίδια περιοχή βρίσκονται και τα καλοβαλμένα σπιτάκια του Kedros Villas (2285024382, www.kedrosvillas.gr), η Villa Marandi (2285024784, www.villa-marandi-naxos.com) και το πιο απλό Πρωτέας (2285026134-5, www.hotelproteas.com). Στην παραλία του Αγίου Γεωργίου, ξεχωρίσαμε το ανακαινισμένο Νησάκι (2285025710, www.nissaki-beach), και το πιο τουριστικό Galaxy (2285022422). Στον Άγιο Προκόπιο θα βρείτε το Lagos Mare (2285042844, www.lagosmare.gr), από τα καλύτερα ξενοδοχεία του νησιού με μεγάλα, άνετα δωμάτια με υδρομασάζ. Αν, πάλι, θέλετε μια αίσθηση Ιστορίας, κλείστε δωμάτιο στο Chateau Zevgolis (2285025200, www.chateau-zevgoli.gr), σε ένα παλιό σπίτι δίπλα στην Τρανή Πόρτα του Κάστρου. Επίσης, το Medusa Resort (2285075555, 2108947562, www.medusaresort.gr) ξεχωρίζει από τα ξενοδοχεία που απλώνονται κατά μήκος της παραλίας της Πλάκας χάρη στα προσεγμένα δωμάτια της νέας πτέρυγας. Οικονομικά δωμάτια θα βρείτε στο Orkos Beach (2285075194, www.orkosbeach.gr), στη Μικρή Βίγλα.
