Κι όμως, το Αιγαίο κρύβει ακόμη εκπλήξεις. Η Δέσποινα Ζευκιλή κάνει preview διακοπών στη Λέρο, το αουτσάιντερ των Δωδεκανήσων,που φέτος παίρνει το προβάδισμα στο αρχιπέλαγος με την ιδιοσυγκρασιακή γοητεία της. Φωτογραφίες Ξένη Ταζέ.
Λεεέρο; Είσαι σίγουρη ότι είναι ανερχόμενο νησί; Δεν έχει καθόλου ωραίες παραλίες. Εντάξει, τρως καλό ψάρι, αλλά σε κάτι παρακμιακές ταβέρνες με πλαστικές καρέκλες… Έχει καλά ξενοδοχεία; Είχαμε πάει πριν από έξι-εφτά χρόνια και ψάχναμε πλοίο να φύγουμε». Με το που έπεσε το όνομα Λέρος στο τραπέζι του meeting για το καλοκαιρινό τεύχος του «αθηνόραμα Travel», οι περισσότεροι βιάζονταν να περάσουμε στην επόμενη πρόταση. Δεν τους αδικώ. Δεν είναι τυχαίο ότι ενώ έχω γυρίσει τα περισσότερα νησιά της Ελλάδας, τη Λέρο την άφησα για το τέλος.
«Λερωμένη» για χρόνια από τους αρνητικούς συνειρμούς του ψυχιατρείου, η Λέρος άργησε να μπει στην ταξιδιωτική μας ατζέντα. Έπρεπε να περάσουμε πρώτα από τα κοσμικά νησιά, να ανακαλύψουμε κατόπιν τη γοητεία της άγονης γραμμής των Κυκλάδων και τις ακριτικές πολιτείες των Δωδεκανήσων, να ξαναζήσουμε τη δεύτερη νεότητα των κλασικών νησιών, να επιστρέψουμε στην «αυθεντική» αίσθηση του Ανατολικού Αιγαίου και να ανοίξουμε στο τέλος το χάρτη να δούμε τι μας μένει…
Ενώ εμείς ανακαλύπταμε εκστασιασμένοι τα νεοκλασικά της Χάλκης και του Καστελόριζου, η Λέρος μάς περίμενε υπομονετικά, κρατώντας για τον εαυτό της τα εκπληκτικά «αλεξανδρινά» αρχοντικά της πρωτεύουσας Αγίας Μαρίνας. Καθώς ψάχναμε σπαράγματα ιταλικής αρχιτεκτονικής στην ενδοχώρα της Ρόδου, οι σοβάδες έπεφταν στο μεσοπολεμικό λιμάνι της Λέρου, το Λακκί.
Η αίσθηση ότι κάτι τρέχει στη Λέρο μάς τριβέλιζε τα τελευταία χρόνια. Μέχρι που πέρυσι το καλοκαίρι ήρθε η είδηση της ανακαίνισης του ξενοδοχείου «Αρχοντικό Αγγέλου» στα Άλιντα. Κι έπειτα, η ενθουσιώδης αντίδρασης ενός ξένου διευθυντή μουσείου, που στο άκουσμα της Λέρου μάς μίλησε για το γράμμα που σκεφτόταν να στείλει στο δήμαρχο σχετικά με την προστασία της μοναδικής μεσοπολεμικής πόλης στο Λακκί, που θεωρούσε ότι θα έπρεπε να ανακηρυχθεί παγκόσμιο μνημείο της UNESCO. Όλα αυτά διέλυσαν και τους τελευταίους δισταγμούς μας.
Αντιμετωπίζοντας ένα χρόνο μετά τον προβληματισμό των συναδέλφων, συνειδητοποιώ ότι δεν μπορώ να τον αντικρούσω απόλυτα. Όντως, η Λέρος δεν έχει μεγάλες αμμουδιές. Αυτό όμως δεν αφαιρεί τίποτε από τα γοητεία τού να βουτάς μόνος σου στις 16 Αυγούστου στα κρυστάλλινα νερά ενός έρημου βοτσαλωτού κόλπου μετά τη Μερικιά, έχοντας απολαύσει μια όμορφη διαδρομή μες στα πεύκα.
Όντως, η Λέρος δεν έχει πολλές επιλογές πολυτελούς διαμονής. Κάθε απόγευμα όμως που βγαίναμε στη βεράντα
της σουίτας μας στο «Αρχοντικό Αγγέλου» και πίναμε το Campari μας με θέα στα αλά Τοσκάνη κτήματα με τα
κυπαρίσσια, ξεχνούσαμε πως ήμασταν στο Αιγαίο. Κι όταν έφτανε το πρωί ο δίσκος του πρωινού με τις χειροποίητες τάρτες με φρούτα από τον κήπο, όλα φροντισμένα από τη Μαριάννα Αγγέλου, δεν μπορούσαμε να θυμηθούμε κάποιο ομορφότερο πρωινό στην Ελλάδα.
Όσο για τις ταβέρνες, ίσως να μην έχουν πια πλαστικές καρέκλες, δεν μπορείς να πεις όμως ότι το περιβάλλον στις περισσότερες είναι ιδιαίτερα σοφιστικέ. Όμως ποτέ δεν θα ξεχάσω τα φρέσκα θαλασσινά που απολαμβάναμε στην αυλή του «Μύλου», δίπλα στο κύμα, με μόνο soundtrack την ευχάριστη φασαρία μιας παρέας Ιταλών που ξεκαβούκιαζαν εκστατικά τους αχινούς τους στο διπλανό τραπέζι. Ή την ευχάριστη έκπληξη που σε περιμένει όταν στο cult περιβάλλον της τρατορίας του Marcello και της Guisie στα Άλιντα φτάνει στο τραπέζι μια νοστιμότατη σπαγκετάδα με μποτάγρα (αποξηραμένα αβγά τόνου) και λίγο αργότερα, ένα άψογο σορμπέ λεμόνι με φρέσκα φύλλα βασιλικού, καθώς η Guisie έχει πάρει το μικρόφωνο κι έχει στήσει ένα αλέγρο ιταλικό γλέντι.
Τη Λέρο τη γυρίζεις σε μία μέρα – άντε σε δύο, αν έχεις ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την αρχιτεκτονική. Οι αξιόλογες «διευθύνσεις» που σημειώνει στην ατζέντα του ένας απαιτητικός ταξιδιωτικός συντάκτης είναι ακόμη λιγότερες κι από τις παραλίες της, που πράγματι μετριούνται στα δάχτυλα.
Οι εμπειρίες όμως που μπορούν να σου χαρίσουν αρκούν να σε γεμίσουν για έναν ολόκληρο χειμώνα. Όσο πληθαίνει μάλιστα η μικρή αυτή σοφιστικέ παρέα ανθρώπων από διάφορες γωνιές της Ευρώπης που έρχονται και ξανάρχονται στη Λέρο, όσο μειώνονται οι επιγραφές «Πωλείται» στα αρχοντικά της Αγίας Μαρίνας (που αγοράζουν κατά κύριο λόγο ξένοι) και αυξάνονται τα προσεγμένα και προσωποκεντρικά στέκια της, είναι θέμα χρόνου να ανέβουν οι μετοχές του νησιού στον ταξιδιωτικό χάρτη.
Η Λέρος δεν είναι ένα νησί για όλους, αλλά για χορτασμένους ταξιδιώτες. Για όσους έχουν δει και γνωρίσει πράγματα κι εξακολουθούν να αναζητούν το διαφορετικό χωρίς αυταπάτες. Για εκείνους που δεν μπερδεύουν το γοητευτικό με το τουριστικό, που έχουν βαρεθεί το δήθεν και το πολυπαιγμένο. που εκτιμούν το value-for-money περισσότερο από το πολυτελές με την παραδοσιακή έννοια. που αγαπούν το παλιό ακόμη κι όταν αυτό δεν έχει «αναδειχθεί» ως νεο-παραδοσιακό ή μετα-παραδοσιακό. Ένα νησί-μάθημα για το πώς το προσωπικό μεράκι ανθρώπων με καλλιέργεια, σε συνδυασμό με τη διατήρηση της ιδιαίτερης ταυτότητας ενός τόπου, είναι το Α και το Ω ως προς την απόλαυση του ταξιδιού, σε μια εποχή που έχουμε δει σχεδόν τα πάντα.
Η ιδανικη μερα στη Λερο
Έχοντας κυκλώσει στο χάρτη μας τα περισσότερα ονόματα οικισμών, παραλιών και αρχαιολογικών χώρων που έχουμε ήδη επισκεφτεί μες στις δύο πρώτες μέρες, μπορούμε να ρεμβάσουμε όσο θέλουμε στον κήπο του «Αρχοντικού Αγγέλου» και ν’ αρχίσουμε να επαναλαμβάνουμε τα best of.
Μας έχουν πάρει μόλις το δίσκο του πρωινού (σήμερα είχε και σπιτική μουσταλευριά και χυμό από βανίλιες και ροδάκινα). Με τα φλιτζάνια στο χέρι, μεταφερόμαστε σε μια ακόμη πιο σκιερή γωνιά για να διαβάσουμε παλιά αστυνομικά του Μαρή που δανειστήκαμε από τη βιβλιοθήκη. Στα χέρια μας πέφτει και το βιβλίο «Ιταλική Αρχιτεκτονική στα Δωδεκάνησα» των εκδόσεων Ολκός, με κείμενα του ιστορικού της
αρχιτεκτονικής Βασίλη Κολωνά και φωτογραφίες του Γιώργη Γερόλυμπου. Πάμε κατευθείαν στο κεφάλαιο για το Porto Lago, το σημερινό Λακκί, που θεωρείται ξεχωριστό δείγμα νέου μεσογειακού ρασιοναλισμού για τον τρόπο με τον οποίο συνδύαζε τις σύγχρονες τάσεις της αρχιτεκτονικής του ’30 με τα στοιχεία του Αιγαίου.
Λίγο αργότερα, σταματάμε με το αυτοκίνητο μπροστά στις παλιές κατοικίες των αξιωματικών που δυστυχώς έχουν
αρχίσει να αλλοιώνονται, το Δημαρχείο, το Ξενοδοχείο της Ρώμης, την κυκλική αγορά με τον πύργο του ρολογιού που παραπέμπει σε μεταφυσική πόλη του Ντε Κίρικο... Αν δεν είχαν δει πολλά τα μάτια μας, θα απορούσαμε που ένας τέτοιος οικισμός δεν έχει ενταχθεί σε πρόγραμμα προστασίας.
Το μεσημέρι μάς βρίσκει σχεδόν μόνους στην αγαπημένη μας βοτσαλωτή παραλία μετά τη Μερικιά. Στο βάθος απέναντί μας, η γραμμή του ορίζοντα και τα επιβλητικά παλιά κτίρια που στέγαζαν κάποτε το θεραπευτήριο – από εδώ μακριά μοιάζουν με έρημο ξενοδοχείο εποχής.
Λίγο αργότερα, δρασκελίζουμε ημιπαράνομα την πύλη του, απολαμβάνοντας μια αυτοκινητάδα costa costa. Το απογευματάκι χανόμαστε σε ένα σοκάκι ανάμεσα στα αρχοντικά της Αγίας Μαρίνας. Αναβάλλουμε για μία ακόμη μέρα την ανάβαση στο κάστρο και ακολουθούμε τους υπεύθυνους του μεσιτικού γραφείου Habit σε μια βόλτα πίσω στο χρόνο – στα χέρια τους κρατούν τα κλειδιά για μερικά από τα πιο εντυπωσιακά αρχοντικά που ανήκαν κατά κύριο λόγο σε Αιγυπτιώτες. Το ηλιοβασίλεμα μας βρίσκει στο Δρυμώνα, στη δυτική πλευρά του νησιού, στην ταβέρνα του Σώτου, τρώγοντας πετροσωλήνες και φρέσκο ροφό. Πετυχαίνουμε και τον Marcello που έρχεται να ψωνίσει από δω θαλασσινά. Μόλις μάθαμε το πιάτο ημέρας που θα έχει σήμερα το βράδυ στην τρατορία του! Μήπως να αφήσουμε χώρο για μακαρονάδα με frutti di mare το βράδυ ή να κλείσουμε το ακριανό τραπέζι δίπλα στο κύμα στη βεράντα του «Μύλου»;
Νωρίς το βράδυ κοντοστεκόμαστε στο λιμάνι της Αγίας Μαρίνας για ν’ αγοράσουμε σιροπιαστά γλυκά από το «Παραδοσιακό» και να χαζέψουμε μια παρέα μουσικών που παίζουν κρουστά στην προκυμαία, προαναγγέλλοντας το Φεστιβάλ Open your Mind. Γυρίζουμε στο ξενοδοχείο με τα πόδια, σταματώντας συχνά στα μεσοπολεμικά belvedere κατά μήκος της παραθαλάσσιας διαδρομής. Να φτιάξουμε ένα ποτό στο self-service bar στον κήπο πριν ανέβουμε στο δωμάτιό μας;
ΠΩΣ ΝΑ ΠΑΤΕ
Η Λέρος έχει αεροδρόμιο, αλλά οι θέσεις στο μικρό αεροπλάνο γεμίζουν γρήγορα. Aλλιώς μπορείτε να επιλέξετε ανάμεσα στο ταξίδι με το καράβι ή να πάρετε αεροπλάνο για την Κω και από κει δελφίνι. Για να κινηθείτε στο νησί, θα χρειαστείτε αυτοκίνητο. Θα βρείτε rent a car.
WHAT IS WHAT Αγία Μαρίνα O βασικός οικισμός της Λέρου. Kατά μήκος της προκυμαίας και του κεντρικού δρόμου συγκεντρώνονται τα περισσότερα bars και εστιατόρια. Πλάτανος Tο επάνω κομμάτι της πόλης με ωραία αρχοντικά – προσφέρεται για απογευματινή βόλτα. Δρυμώνας, Ξηρόκαμπος, Παντέλι Μικρά ψαροχώρια όπου θα πάτε κυρίως για τις ψαροταβέρνες τους. Άλιντα To βασικό θέρετρο, σε απόσταση αναπνοής από την Αγ. Μαρίνα Λακκί Το κεντρικό λιμάνι, με αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον. ΠΑΡΑΛΙΕΣ Αγιά Κιουρά Από τις πιο γνωστές παραλίες με τιρκουάζ νερά. Μικροσκοπική, γεμίζει εύκολα κόσμο. Πάει βατός χωματόδρομο. Κατεβαίνοντας, σταματήστε στην ομώνυμη εκκλησία με τις περίεργες τοιχογραφίες (έργο εξόριστων του 1968). Μπλεφούτι Ήσυχη στενή αμμουδιά με αλμυρίκια, ταβέρνες και οικογένειες. Αν έχετε όρεξη για σκαρφάλωμα, αναζητήστε την παλαιοχριστιανική βασιλική στην κορυφή του λόφου σε ένα ιδιωτικό κτήμα. Βρομόλιθος Η πιο δημοφιλής παραλία, με ξαπλώστρες και ωραίο beach bar, το «Del Mar». Άλιντα Η αγαπημένη της νεολαίας, με beach bar και στενήαμμουδιά. Λίγο πιο κάτω, τα Δυο Λισκάρια είναι μια μικρή παραλία με cafe-bar, ενώ οι περιπατητές προτιμούν τον Κρυφό.
Μερικιά Στενή αμμουδιά με ταβέρνες στο νότο. Προσπεράστε την παραλία και ακολουθήστε το χωματόδρομο. Πάρτε το δεύτερο χωματόδρομο αριστερά και θα βρείτε μια όμορφη ήσυχη παραλία με βοτσαλάκια.Το καΐκι Barbarossa κάνει καθημερινά δρομολόγια στα γύρω μικρονήσια με εξωτικά νερά, ενώ από το Παρθένι νοικιάζεις πριβέ σκάφος για το νησάκι Αρχάγγελος.
ΠΟΥ ΝΑ ΜΕΙΝΕΤΕ Αρχοντικό Αγγέλου Μικρό προσωπικό ξενοδοχείο 8 δωματίων, σε ένα αρχοντικό με πανέμορφο κήπο στα Άλιντα. Προσωπική φροντίδα με την επίβλεψη της ιδιοκτήτριας. Λιτά δωμάτια που διαφέρουν σε μέγεθος. (22470/22749, www.hotel-angelou-leros.com, από € 90). Crithoni’s Paradise Η καλύτερη πρόταση για τους λάτρεις των κλασικών ξενοδοχείων διακοπών, στον παραλιακό δρόμο μεταξύ Αγίας Μαρίνας και Αλίντων. Μεγάλη μονάδα, με άνετα sea view δωμάτια και μια πριβέ βίλα (22470/25120, από € 90).Αν προτιμάτε την αυτονομία σας χωρίς παροχές ξενοδοχείου, σημειώστε τις Κατοικιές (22470/24645, 22470/23624, από € 50). Επτά άνετα διαμερίσματα με κουζίνα μέσα σε ένα μεγάλο περιβόλι στο Λακκί.
Το Castle Vigla στη Βίγλα (2 χλμ. από το Λακκί, 22470/24083, 22470/23321, www.castlevigla.gr, από € 40) έχει ευρύχωρα δωμάτια με θέα και κουζίνα μέσα σε μεγάλο κήπο. Για κάτι πιο απλό, σημειώστε το συγκρότημα διαμερισμάτων και στούντιο Μπουλαφέντης (22470/23290, από € 50) στα Άλιντα με πισίνα.
ΠΟΥ ΝΑ ΦΑΤΕ
Μύλος Το πιο ατμοσφαιρικό εστιατόριο του νησιού, σε μια υπέροχη τοποθεσία πάνω στη θάλασσα και με θέα στην πόλη. Ρωτήστε για αχινούς και φρέσκα θαλασσινά και ψάρια. Νόστιμοι μεζέδες για ούζο, όπως οι ντοματεφτέδες και το μαστέλο στη σχάρα. Τα βράδια του Αυγούστου κλείστε τραπέζι (Αγία Μαρίνα, 22470/24894). Da Guisie e Marcelo Ζωντανή τρατορία σε έναν απλό χώρο. Φρέσκια πάστα, πίτσα στον ξυλόφουρνοκαι πολύ ωραία γλυκά (Άλιντα, 22470 /24888).
Αλώνι Ιδανική λύση για μετά το μπάνιο, με θέα στον όρμο που δένουν τα καΐκια για την Κάλυμνο (Ξηρόκαμπος, 22470/26048). Σώτος Οικογενειακή ψαροταβέρνα σε απλή αυλή, με θέα στο καΐκι που φέρνει φρέσκα ψάρια και θαλασσινά (Δρυμώνας, 22470/24546). Άλινδα-Μαυράκης Νόστιμα μαγειρευτά σε μια δροσερή αυλή με πέργκολα στον παραλιακό δρόμο (Άλιντα, 22470/23266). Η Θεά Άρτεμις Απλή οικογενειακή ταβέρνα. Καλή λύση για μετά το μπάνιο (Μπλεφούτι, 22470/24253).Ψαροπούλα Η πιο δημοφιλής ψαροταβέρνα-βεράντα στο γραφικό λιμανάκι κάτω από την Αγία Μαρίνα. Καλοψημένο ψάρι και ζουμερή al dente μακαρονάδα του ψαρά (Παντέλι, 22470/25200).
Εσπερίδες Παραδοσιακά λεριώτικα μαγειρευτά και πιάτα διεθνούς κουζίνας σε έναν καλοβαλμένο κήπο (ανάμεσα στην Αγία Μαρίνα και τα Άλιντα, 22470/22537). ΚΑΦΕΣ ΚΑΙ ΠΟΤΟNightlife στη Λέρο σημαίνει κατά κύριο λόγο ποτό και κουβέντα με θέα στη θάλασσα. Στην Αγία Μαρίνα τα πιο δημοφιλή στέκια είναι το trendy Θάλασσα bar, το Μελτέμι και ο Φάρος. Στα Άλιντα, η Disco Cosmopolitan το πρωί είναι μπιτάτο beach-bar και το βράδυ στέκι για χαλαρό ποτό και ωραία πίτσα. Καφέ και λεριώτικα γλυκά στο Παραδοσιακό.
ΑΞΙΖΕΙ ΝΑ ΔΕΙΤΕ
