Great drive τριών ημερών στην άγνωστη βόρεια πλευρά του Ταΰγετου, στα χνάρια της βασιλικής οδού των Παλαιολόγων. Από το Μυστρά στο Καστόρι κι από εκεί στο Λογκανίκο και το Λεοντάρι, η Έλλη Μπουμπουρή ανακαλύπτει μια απάτητη διαδρομή, γνωστή και ως μυστριώτικη στράτα. Φωτογραφίες Χρήστος Δράζος.
Τη Λακωνία την έχω ξεσκονίσει ταξιδιωτικά. Ποτέ όμως δεν είχα στρίψει δεξιά από τη γέφυρα του Ευρώτα στη Σπάρτη με προορισμό τους «βόρειους δήμους» ή χωριά της «πάνω ρίζας» που απαγκιάζουν στα ριζά του Ταΰγετου αγναντεύοντας την κοιλάδα του Ευρώτα. Γιατί τώρα; Πρώτον, γιατί ένας νέος ξενώνας στο Καστόρι «άνοιξε» την περιοχή ως προορισμό και δεύτερον, για να προλάβω τις εξελίξεις. Ο νέος δρόμος που θα διασχίσει την κοιλάδα του Ευρώτα, ενώνοντας τη Μεγαλόπολη με τη Σπάρτη, όχι μόνο θα «ανεβάσει» την περιοχή αλλά και θα την αλλάξει ριζικά (προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο). Κι ένα σας συνιστώ. δείτε την τώρα. Ο προορισμός δεν κάνει για όλους. Είναι ιδανικός για φανατικούς του on the road, που δεν αναζητούν την πολυτέλεια σ’ αυτού του τύπου τα ταξίδια, αλλά την έκπληξη της επόμενης στροφής. Και το great drive στο βόρειο Ταΰγετο θα τους αποζημιώσει και με το παραπάνω, καθώς θα ανακαλύψουν ανθρώπους απλούς, φύση ανέγγιχτη, εκπληκτικά μνημεία, μοναστήρια και βυζαντινές εκκλησιές, ιστορικά χωριά που περιμένουν να ξαναζωντανέψουν, γεύσεις ξεχασμένες. Χαράξτε τη διαδρομή στο χάρτη ή στο GPS σας και ακολουθήστε μας.
Παρασκευή μεσημέρι τα κομπιούτερ κλείνουν, οι «στολές εργασίας» αντικαθίστανται με άνετες φόρμες και πολύχρωμα φούτερ, κάμερες, φωτογραφικές μηχανές και η Εθνική Αθηνών-Κορίνθου φεύγει σαν νεράκι. Ούτε που καταλάβαμε ποτέ αφήσαμε την Αρκαδία κι ο Ταΰγετος πρόβαλε μπροστά μας. Πριν μπούμε στη Σπάρτη και λίγο μετά τη γέφυρα του Ευρώτα, ακολουθούμε τις πινακίδες δεξιά για Βορδόνια-Καστόρι. Ο δρόμος, άνετος στην αρχή, αλλάζει σιγά σιγά, γίνεται πιο στενός και φιδογυριστός καθώς ανεβαίνουμε όλο και ψηλότερα. Αφήνουμε πίσω μας τα Βορδόνια με κατεύθυνση το Καστόρι. Το πιο ζωντανό κεφαλοχώρι του βόρειου Ταΰγετου, έδρα του δήμου της Πελλάνας, έχει το προνόμιο να διαθέτει και το μοναδικό ξενώνα στην περιοχή. Η είσοδος στο χωριό με το φαρδύ κεντρικό δρόμο, τα σπάνια νεοκλασικά και τα πέτρινα αρχοντικά επιβεβαιώνει όσα είχαμε ακούσει και διαβάσει για το αλλοτινό μεγαλείο του. Μια μικρή πινακίδα μάς οδηγεί σε ένα σοκάκι-γειτονιά όπου κυριαρχούν τα πέτρινα αρχοντικά. Το πιο εντυπωσιακό στεγάζει τον ξενώνα «Καστόρι». Η παλιά ξύλινη πόρτα ανοίγει και η Λίλα, η ιδιοκτήτριά του, μας καλωσορίζει στο σπίτι της. Τα δωμάτιά μας είναι στον τρίτο όροφο και μετά την κούραση της ημέρας το αναμμένο τζάκι στο μικρό καθιστικό μοιάζει με όαση. Η Λίλα, αφού μας ζεσταίνει με τσίπουρο και μας γλυκαίνει με σπιτικό χαλβά, μπαίνει αμέσως στο «ψητό». Μας έχει ετοιμάσει έναν πλούσιο «φάκελο» με βιβλία και εκδόσεις του δήμου και της περιφέρειας για την περιοχή – παρά την κούρασή μας, πέφτουμε με τα μούτρα στα διάβασμα.
Σάββατο πρωί βρήκα το φωτογράφο μας Χρήστο Δράζο δίπλα στο τζάκι να κοιτάζει απογοητευμένος από το παράθυρο τον Ταΰγετο και τα καπρίτσια του. Είχε σηκωθεί από τα χαράματα για να αιχμαλωτίσει το φως της ανατολής αλλά η ομίχλη, αν και γοητευτική ως background εκδρομής, είναι ό,τι χειρότερο για τους φωτογράφους. Το πρωινό της Λίλας αναπτερώνει το ηθικό του. Ζεστές τηγανίτες με μήλα, φρέσκο γάλα αγελάδας, κουλουράκια, ντόπιο τυρί σφέλα πάνω σε τηγανόψωμο – ό,τι ακριβώς μας χρειάζεται για την πιο σημαντική ημέρα της εκδρομής. Θα περπατήσουμε πάνω στη «Μυστριώτικη Στράτα», τη διαδρομή δηλαδή που ακολουθούσαν οι Παλαιολόγοι από το Μυστρά για την Κεντρική Ελλάδα. Μυστράς, Βορδόνια, Καστρί, Αγόριανη, Λογκανίκος, Λεοντάρι, Βελιγοστή, Καρύταινα, Νεμέα. Εμείς θα φτάσουμε μέχρι το Λεοντάρι κι από εκεί θα επιστρέψουμε στο Καστόρι μέσα από την καρδιά του Ταΰγετου.
Περνώντας το γεφύρι του ποταμού Κάστορα αρχίζουμε να ανηφορίζουμε. Πράσινο όσο πιάνει το μάτι σου. Ελαιώνες αιωνόβιοι στολίζουν τη χρυσή κοιλάδα του Ευρώτα. Πρώτο μεγάλο χωριό στη διαδρομή μας το Γεωργίτσι (920 μ.). Στην πλατεία μάς περιμένουν ο δήμαρχος Πελλάνας Δημήτρης Γοματός, ο αρχαιολόγος Λεωνίδας Σουχλέρης και ο εκδότης της εφημερίδας «Γεωργιτσιάνικα Νέα» Ευάγγελος Μπαθούλης. Οι καλύτεροι ξεναγοί μου στην ιστορία του χωριού. Από την πλατεία του Αγίου Αθανασίου με τα αιωνόβια πλατάνια και τα καφενεία-ψησταριές που βγάζουν τραπεζάκια έξω το καλοκαίρι αντιλαμβάνομαι γιατί το Γεωργίτσι λέγεται και «Μπαλκόνι του Ταΰγετου». Από τα σπίτια και τις εκκλησιές ενός χωριού στην Ελλάδα μπορείς να «διαβάσεις» το παρελθόν του. Αν και σήμερα έχει λιγοστούς ανθρώπους, κάποτε άκμαζε. Κάθε μαχαλάς έχει την εκκλησιά του, τα σπίτια ακόμα και με τις πληγές του χρόνου δείχνουν την αρχοντιά τους, το σχολείο, ένα τεράστιο πέτρινο κτίριο του 1933 αναπολεί τα γέλια των παιδιών. Ο δήμαρχος μου δείχνει το Δημοτικό Ξενώνα που μάλλον θα είναι έτοιμος ως το καλοκαίρι, με δωμάτια πραγματικά μπαλκόνια στον Ταΰγετο. Σε μικρή απόσταση από το Γεωργίτσι, προσπερνάμε την Αγόριανη, ένα μικρό γραφικό χωριουδάκι. Οι βυζαντινολάτρες επιβάλλεται να κάνουν μια στάση στην έξοδο του χωριού για να θαυμάσουν τη βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Νικολάου (12ος αι.) με τοιχογραφίες της ίδιας σχολής με αυτές του Μυστρά. Σε τρία χιλιόμετρα φτάνουμε στο Λογκανίκο, χωριό-προμαχώνα τόσο του αρχαίου σπαρτιάτικου κράτους όσο και του Μυστρά, λόγω της στρατηγικής του θέσης. Σ’ ένα χορταριασμένο πια λόφο πάνω από το χωριό στέκουν τα απομεινάρια του κάστρου του βυζαντινού Λογκανίκου, ενώ από τις 14 βυζαντινές του εκκλησιές και ναΐσκους σώζονται σήμερα οι 7, όπως μου λέει ο αρχαιολόγος Λεωνίδας Σουχλέρης που μας ξεναγεί στην περιοχή.
Στο καφενεδάκι του χωριού μάς κερνάνε ντόπια καρύδια, ξερά σύκα και μέλι – μη φύγετε χωρίς να τα προμηθευτείτε (όποιον κι αν ρωτήσετε, θα σας δείξει το σπίτι ή το μαγαζάκι που τα πουλάνε).
Τελευταίο χωριό του Δήμου Πελλάνας το Κυπαρίσσι, στα όρια με το Νομό Αρκαδίας. Λίγο πριν μπούμε όμως στην Αρκαδία, κάνουμε μια στάση σε ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά μνημεία της περιοχής, τη γυναικεία Μονή της Αμπελακιώτισσας «ακουμπισμένη» στην κοιλότητα ενός γιγάντιου βράχου.
Συνεχίζουμε την αυτοκινητάδα μας στην Αρκαδία με πρώτη στάση στις πηγές του Ευρώτα στη θέση Σκορτσινός. Τίποτα πιο ιδανικό από το να στήσετε ένα πικνίκ κάτω από τα πλατάνια. Στο Λεοντάρι, πρωτεύουσα του Δήμου Φαλαισίας, μας περιμένει ο αντιδήμαρχος Βαγγέλης Τζώρτζης, χειμαρρώδης ομιλητής και γνώστης της περιοχής. Το υπέροχο λεύκωμα που μας χαρίζει ξεδιπλώνει μπροστά μας άγνωστες πτυχές της σημαντικής ιστορίας του τόπου. Στην πλατεία του χωριού στεκόμαστε μπροστά στον μεγαλόπρεπο ναό των Αγίων Αποστόλων, ενώ το μάτι μας καρφώνεται στην κορυφή του κάστρου – βιγλάτορα αλλοτινών εποχών. Στα ριζά του φωλιάζει το γραφικό μικρό χωριό με τα κόκκινα κεραμίδια. Ακολουθούμε τη διαδρομή που θα μας ανεβάσει ξανά στον Ταΰγετο. Οδηγούμε με προορισμό τα τελευταία χωριά της Αρκαδίας, Δυρράχι και Νεοχώρι. Τελευταία στάση μας πριν την ανάβαση, οι Κάτω Γιανναίοι. Εδώ, η αναπαλαίωση δυο νερόμυλων (ένας της Μονής Μπούρα κι ένας της οικογένειας Θανάση Μωρόγιαννη) ξαναζωντανεύει την παράδοση. Μυλωνάς από μικρός, μας λέει ο μπάρμπα-Θανάσης, νιώθει μεγάλη περηφάνια που τον βλέπει, μετά από χρόνια ερήμωσης, να ξαναλειτουργεί έστω και ως μουσείο.
Η μέρα φεύγει και ο Ταΰγετος μας περιμένει. Το δάσος της ελάτης αρχίζει λίγο έξω από τους Κάτω Γιανναίους κι η διαδρομή μοιάζει συναρπαστική. Το Νεοχώρι, χτισμένο σε υψόμετρο 1350 μ., είναι η έκπληξη της διαδρομής. Ζωντανεύει κυρίως το καλοκαίρι, ενώ ελάχιστοι μένουν εδώ και το χειμώνα. Οι διαδρομές από εδώ, προς τη Λακωνία και τη Μεσσηνία, είναι από τις ομορφότερες ορεινές εικόνες της Πελοποννήσου. Μικρές βίλες ξεφυτρώνουν σιγά σιγά μέσα στο δάσος και σε λίγα χρόνια προβλέπεται να το ακούμε όλο και πιο συχνά ως προορισμό. Άνθρωπος-κλειδί στο χωριό είναι ο Κώστας Κανελλόπουλος, ιδιοκτήτης της ταβέρνας «Ελατόβρυση». .
Η Κυριακή μάς βρίσκει να σουλατσάρουμε χαλαρά στο Καστόρι θαυμάζοντας τις δυτικότροπες αγιογραφίες της Γέννησης της Θεοτόκου τις πηγές του Αγίου Μάμμα και να περπατάμε στο φαράγγι του Κάστορα.Αφήσαμε τελευταία την επίσκεψή μας στην αρχαία Πελλάνα (10 λεπτά από το Καστόρι). Εδώ, στη θέση Πελεκητή, η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως ένα εντυπωσιακό μυκηναϊκό νεκροταφείο με λαξευτούς θολωτούς τάφους, ενώ στο λόφο Παλαιόκαστρο ο καθηγητής Θόδωρος Σπυρόπουλος υποστηρίζει ότι ανακάλυψε την ομηρική Σπάρτη και τα παλάτια του Μενέλαου – η άποψη αυτή πάντως δεν είναι επίσημα τεκμηριωμένη.
Tips για να περάσετε καλά
• Κλείστε με την παρέα έναν όροφο στο ξενοδοχείο «Καστόρι». Τα τρία δωμάτια κάθε ορόφου μοιράζονται ένα δικό τους μικρό καθιστικό με τζάκι και αναπαυτικούς καναπέδες.
• Διασχίστε απόγευμα τον αυχένα του Ταΰγετου, εκεί όπου συναντιούνται οι τρεις νομοί (Μεσσηνία-Λακωνία- Αρκαδία) για να δείτε τον ήλιο να σβήνει στο Μεσσηνιακό κόλπο.
• Αν έχετε 4Χ4, κάντε τη χωμάτινη διαδρομή Καστόρι-Λουσίνα που βγάζει στον Ταΰγετο.
• Αναζητήστε το μικρό οδηγό της 5ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων της Σπάρτης «Ο Λογκανίκος στο Δεσποτάτο του Μορέως», όπου περιγράφονται η ιστορία του οικισμού, το κάστρο του, καθώς και όλα τα βυζαντινά μνημεία και οι εκκλησίες του οικισμού.
Το προφίλ της διαδρομής
Αθήνα-Σπάρτη 225 χλμ. διεθνούς δρόμου μέχρι την Τρίπολη και στη συνέχεια καλός δρόμος με αρκετές στροφές.
Σπάρτη-Καστόρι 25 χλμ. καλού ασφαλτόδρομου με αρκετές στροφές. Γύρος Ταΰγετου Η διαδρομή Καστόρι-Λεοντάρι-Νεοχώρι-Καστόρι είναι περίπου 80 χλμ. σε καλό ασφαλτοστρωμένο δρόμο, με αρκετές στροφές και ανηφόρες. Μπορεί να γίνει άνετα με συμβατικό αυτοκίνητο – ιδιαίτερα απολαυστική με σπορ ανοιχτό αμάξι το καλοκαίρι. Από τον κορμό της διαδρομής μπορείτε να μπείτε με 4Χ4 σε αρκετούς βατούς χωματόδρομους (εάν δεν έχει βρέξει). Την άνοιξη, ίσως βρείτε ομιχλή στη διαδρομή Νεοχώρι-Γεωργίτσι-Καστόρι όπου πιάνετε το ψηλότερο υψόμετρο (1.450 μ.)Πού θα μείνετε
Η περιοχή τώρα ανοίγει τουριστικά και ο μοναδικός ξενώνας είναι στο Καστόρι. Tο καλοκαίρι θα έχει ανοίξει ο δημοτικός ξενώνας στο Γεωργίτσι, ενώ ετοιμάζεται και ένας στην Αγόριανη.
Καστόρι (27310/57118, 6946236023)
Μικρός οικογενειακός ξενώνας έξι δωματίων σε ένα πέτρινο τριώροφο αρχοντικό του 1874. Ιδανικός για μεγάλες παρέες και οικογένειες. Κάθε όροφος έχει τρία δωμάτια κι ένα μικρό καθιστικό με τζάκι και εξοπλισμένη κουζίνα. Πολύ καλό το πρωινό και εξυπηρετικότατη η Λίλα ως ξεναγός στην περιοχή.
Ξενώνας Λεονταρίου (27910/61108) «Σπαρτιάτικου» στιλ ξενώνας για όσους αποφασίσουν να μείνουν στην Αρκαδία. Στον κεντρικό δρόμο του Λεονταρίου (απέναντι από την εκκλησία των Αγίων Αποστόλων).Πού θα φάτε
Κάθε χωριό έχει και μια ταβέρνα, όπου, ακόμα κι αν δεν περιμένουν κόσμο, θα σας φτιάξουν κάτι πρόχειρο αλλά σπιτικό. Προτείνουμε.
Η Λουσίνα Καστόρι, 27310/57735. Συμπαθέστατη ταβέρνα πάνω στον κεντρικό δρόμο. Της ώρας και λιγοστά μαγειρευτά. Σπέσιαλ πιάτο μαυρομάτικα φασόλια με άγρια χόρτα.
Στάθης Ποταμιά Αρκαδίας, 27910/61334. Ταβέρνα αλλά και μικρή μονάδα αλλαντικών που τυποποιεί σύγκλινο, λουκάνικο και ζαμπόν φτιαγμένα με τον παραδοσιακό τρόπο. Δοκιμάσαμε σύγκλινο με αβγά, ενώ από τα λουκάνικα μας τρέλανε το Cabanossi με αρνίσιο αντεράκι. Ελατόβρυση (27910/24280) στο Νεοχώρι. Εδώ συναντιούνται τα σαββατοκύριακα καλοφαγάδες και από τους τρεις νομούς. Το τζάκι καίει μέχρι τον Ιούνιο (βρίσκεται στα 1350 μ. υψόμετρο). Δοκιμάσαμε γίδα βραστή, αγριογούρουνο και κόκορα με χυλοπίτες. Την άνοιξη είναι ανοιχτή μόνο τα weekends και το καλοκαίρι τιςκαθημερινές.
Τί να αγοράσετε
• Σύγκλινο σε λάδι και λίπος, καπνιστό ζαμπόν και λουκάνικα από τον «Στάθη», στην Ποταμιά.
• Βιολογικά ζυμαρικά και μέλι από το κτήμα «Οικολογικό Μονοπάτι Παν» της οικογένειας Σμυρνή, στο Λεοντάρι (27910/61112).
• Κατσικίσια φέτα από την Αρκαδική Φάρμα στις Κολλίνες, μια πρότυπη τυροκομική μονάδα πάνω από την κοιλάδα του Ευρώτα.
• Πέστροφα καπνισμένη και μαριναρισμένη, καπνιστό οξύρυχγο και σολομό από το ιχθυοτροφείο του Γιάννη Γεροντίδη στο Καστόρι (27310/57199). Κατάστημα με τα προϊόντα της εταιρείας υπάρχει και στη Σπάρτη.
