Χριστούγεννα μετά τα Χριστούγεννα
Όταν η χριστουγεννιάτικη αυλαία έχει πια πέσει στην Ευρώπη και σας είναι αδύνατον να δεχθείτε ότι η αγαπημένη σας εποχή θα ξανάρθει ύστερα από έναν ολόκληρο χρόνο, μην απελπίζεστε. Στην κιβωτό της Ορθοδοξίας, τη μακρινή Αιθιοπία, όπου τα Χριστούγεννα πέφτουν του Αϊ-Γιαννιού, μπορείτε να ξαναζήσετε την ατμόσφαιρα των ημερών και μάλιστα στην πιο κατανυκτική της εκδοχή. Οι πολύχρωμες παραδοσιακές τελετουργίες των Χριστουγέννων στη Λαλιμπέλα και των Θεοφανίων στην Αντίς Αμπέμπα θα σας μείνουν για πάντα χαραγμένες στη μνήμη.
7 Ιανουαρίου. Στη Γηραιά Ήπειρο οι χριστουγεννιάτικοι εορτασμοί έχουν τελειώσει. Τα πολύχρωμα λαμπιόνια σβήνουν, λαμπερά στολίδια και φαντασμαγορικές φάτνες κρύβονται σε ντουλάπια, τα σκουπιδιάρικα δεν προλαβαίνουν να πολτοποιούν μαραμένα έλατα. Η Ευρώπη επιστρέφει στην γκρίζα χειμωνιάτικη καθημερινότητα, που συνοδεύεται από την αναπόφευκτη μεθεόρτια μελαγχολία. Την ίδια ημέρα, σε μια γωνιά της βορειοανατολικής Αφρικής, στη μακρινή Αιθιοπία, η ατμόσφαιρα είναι τελείως διαφορετική. Κάτω από το λαμπερό φως του ζεστού αφρικανικού ήλιου, οι κάτοικοι ετοιμάζονται να γιορτάσουν με το δικό τους τρόπο τη γέννηση του Χριστού.
Σε αυτήν τη χώρα, όπου το ποσοστό των ορθόδοξων χριστιανών αγγίζει το 40% του συνολικού πληθυσμού, τα έθιμα της χριστιανικής λατρείας συνδυάζονται με τις τοπικές παραδόσεις. Σύμφωνα με το ημερολόγιο της Κοπτικής Εκκλησίας, τα Χριστούγεννα (Ganna στην τοπική γλώσσα) γιορτάζονται στις 7 Ιανουαρίου. Πιστοί από κάθε γωνιά της χώρας καταφθάνουν στη Λαλιμπέλα, μια μικρή πόλη με πλινθόκτιστα σπίτια, χτισμένη σε μια απομονωμένη τοποθεσία στα όρη Λάστα.
Σ’ αυτό τον ξεχασμένο από την εξέλιξη τόπο βρίσκονται έντεκα «αγγελοχτισμένες» –σύμφωνα με την παράδοση– εκκλησίες, όλες λαξευμένες στο βράχο. Σ’ αυτές συγκεντρώνονται οι πιστοί την παραμονή των Χριστουγέννων φορώντας όλοι λευκά βαμβακερά ρούχα. Ακολουθεί ολονυχτία υπό το φως των κεριών και το επόμενο πρωί οι ιερείς ψέλνουν τη λειτουργία των Χριστουγέννων και κοινωνούν τους πιστούς. Την ίδια μέρα γίνονται πολλοί γάμοι, γιατί οι Αιθίοπες θεωρούν ιδιαίτερα ευλογημένο το γάμο που τελείται την ημέρα της γέννησης του Χριστού. Ακολουθούν χοροί και τραγούδια, καθώς και το εορταστικό γεύμα, που αποτελείται από injera (το χαρακτηριστικό υγρό ψωμί της αιθιοπικής κουζίνας που μοιάζει με πίτα) και doro wat (πικάντικο ψητό κοτόπουλο).
Όμως, στην Αιθιοπία οι εορτασμοί των Χριστουγέννων δεν τελειώνουν στις 7 Ιανουαρίου. Γι’ αυτό αξίζει να παρατείνετε λίγο την παραμονή σας στη χώρα. Τα Θεοφάνια, που γιορτάζονται στις 19 Ιανουαρίου, συνδυάζουν τη μεγαλοπρέπεια της Ορθοδοξίας με τον πλούτο της αφρικανικής ψυχής, εντυπωσιάζοντας ακόμα και τους δύσπιστους σε θρησκευτικά έθιμα «επαγγελματίες» ταξιδευτές. Για να απολαύσετε το μεγαλειώδες θέαμα, αξίζει να ταξιδέψετε μέχρι την πρωτεύουσα Αντίς Αμπέμπα. Για δύο ολόκληρες μέρες η ζωή της πόλης περιστρέφεται γύρω από τις θρησκευτικές τελετουργίες. Την προηγούμενη της μεγάλης γιορτής, χιλιάδες πιστοί, καλυμμένοι από την κορυφή ως τα νύχια με λευκά υφάσματα, συρρέουν από νωρίς το απόγευμα στο τεράστιο στάδιο της πόλης. Καθώς η νύχτα πέφτει, αναμμένα κεριά φωτίζουν τα γεμάτα κατάνυξη πρόσωπα των συγκεντρωμένων, δημιουργώντας μια παράξενη, απόκοσμη εικόνα. Ακολουθεί η καθιερωμένη ολονυχτία, που συνοδεύεται από ψαλμούς και προσευχές. Το επόμενο πρωί, οι ιερείς λειτουργούν στις –ουκ ολίγες– εκκλησίες της πόλης. Μετά το τέλος της λειτουργίας ανοίγουν την Αγία Τράπεζα και αφαιρούν με ευλάβεια ένα ξύλινο κιβώτιο που περιέχει δύο από τις πλάκες της Παλαιάς Διαθήκης – πιθανότατα αντίγραφα, αφού σύμφωνα με την ντόπια παράδοση η Κιβωτός της Διαθήκης φυλάσσεται στην εκκλησία της Παρθένου στην πόλη Αξούμ. Οι λιτανείες, που ξεκινούν από κάθε εκκλησία για να καταλήξουν στο στάδιο, όπου οι πιστοί περιμένουν υπομονετικά, είναι η πιο συναρπαστική εμπειρία της ημέρας. Τα τοπικά μουσικά όργανα που συνοδεύουν τις χορωδίες δίνουν αφρικανικό ρυθμό στους καθιερωμένους ψαλμούς, ενώ παιδιά που κρατούν τεράστιες πολύχρωμες ομπρέλες, στολισμένες με χάντρες, κρόσσια και χρυσοκέντητα στολίδια, προστατεύουν τους ιερείς από τον καυτό ήλιο. Όσο για τους πιστούς που ακολουθούν την πομπή, βάζουν, φυσικά, τα καλύτερά τους ρούχα και όλα τα διαθέσιμα στολίδια, θυμίζοντας βασιλιάδες των παραμυθιών. Όλες αυτές οι φαντασμαγορικές λιτανείες κατευθύνονται χωρίς βιασύνη στο στάδιο, όπου οι λευκοντυμένοι πιστοί περιμένουν υπομονετικά το αποκορύφωμα της τελετής, που είναι το «ράντισμα» του πλήθους με το πολυπόθητο αγιασμένο ύδωρ.
Ο Δυτικός επισκέπτης που παρακολουθεί αυτά τα μοναδικά χριστουγεννιάτικα έθιμα στην Αιθιοπία διαπιστώνει πως εδώ η σχέση των ανθρώπων με τα θεία είναι διαφορετική. Είναι αλήθεια πως σ’ αυτήν τη φτωχή χώρα η εκκλησία είναι πάνω απ’ όλα ένας χώρος στον οποίο βρίσκουν καταφύγιο οι άποροι και οι ασθενείς. Τα προαύλια των ναών λειτουργούν ως χώροι διαμονής, σχολεία, ιατρεία και ό,τι άλλο χρειάζεται μια κοινότητα με ανεπαρκή κοινωνική πρόνοια. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι Αιθίοπες είναι ιδιαίτερα θρήσκοι, όχι όμως με τον τρόπο που εννοούμε εμείς στις θεωρητικά προηγμένες κοινωνίες της Δύσης. Εδώ έχεις την αίσθηση ότι συντελείται πραγματική σύνδεση των πιστών με το θείο. Και είναι στ’ αλήθεια μια ευχάριστη έκπληξη να συμμετέχεις σε αυτούς τους συγκινητικούς εορτασμούς, όπου απουσιάζουν όλα τα καθιερωμένα χριστουγεννιάτικα γκάτζετ, και να ανακαλύπτεις πως το πνεύμα των Χριστουγέννων δεν έχει ανάγκη από παχουλά αγγελάκια, ευτραφείς Αϊ-Βασίληδες, χρυσαφένιους φιόγκους που στολίζουν πανάκριβα δώρα και χριστουγεννιάτικα δέντρα που στενάζουν κάτω από το βάρος των στολιδιών.
Info
Το ταξίδι στην Αιθιοπία δεν απευθύνεται σε τουρίστες που αναζητούν ανέσεις και πεντάστερα ξενοδοχεία. Η τουριστική υποδομή της χώρας είναι υποτυπώδης και οι οδικές διαδρομές απαιτούν υπομονή και γερά νεύρα, καθώς σε αρκετές περιοχές τα όρια του δρόμου είναι δυσδιάκριτα. Ωστόσο, το εντυπωσιακό φυσικό περιβάλλον, η φιλική διάθεση των ντόπιων και τα αξιόλογα ιστορικά μνημεία αποζημιώνουν τον ταξιδιώτη. Τους χειμωνιάτικους μήνες, το ήπιο κλίμα και οι ελάχιστες βροχοπτώσεις κάνουν την περιπλάνηση άνετη και ευχάριστη.
Οργανωμένο εικοσαήμερο ταξίδι με αφορμή τις γιορτές των Χριστουγέννων και των Θεοφανίων πραγματοποιεί το ταξιδιωτικό γραφείο Cosmorama (Λυκαβηττού 4, 210 3642707, 210 3648251).
