Μυτιλήνη, πεζόδρομος Ερμού. Χειμωνιάζει αργά, χωρίς βροχές και με πολλές λιακάδες. Οι τουρίστες λιγοστοί -αλλά όχι ανύπαρκτοι- αφήνουν χώρο στον τόπο και τους ανθρώπους του να επιστρέψουν στους συνήθεις ρυθμούς τους. Η γειτονιά καλημερίζεται, καθώς διασταυρώνεται στο στενό πλακόστρωτο μπροστά σε προσόψεις μαγαζιών του προηγούμενου αιώνα. Στήνει κουβέντα για τα καθημερινά, κοντοστέκεται στις πόρτες τους, ψωνίζει τα απαραίτητα: "Φέρε λίγο "τραχανό” να κάνω μια μαγειριά που πάστωσα λακέρδες, κρίμα να πετάξω τα κεφάλια τους". "Οι Αθηναίοι δεν τον ξέρουν τον τραχανά με το ψάρι". "Έχει κουκιά απ’ το Λισβόρι;". "Πιάσε μου παξιμάδια εφτάζυμα με ρεβυθομαγιά"…
Τους ακούω βαδίζοντας τον εσωτερικό δρόμο, πάνω από την παραλιακή του λιμανιού, σε ένα μικρό γαστρονομικό περίπατο με τον Στράτο Ιωσηφέλλη. Ο ανοιχτόκαρδος σεφ του Marina Yacht Club, βέρος Μυτιληνιός, με αγάπη για τα υλικά του τόπου του, είναι η καλύτερη παρέα για να γνωρίσεις τη γευστική πλευρά της πεζοδρομημένης, Μυτιληνιάς Ερμού. Ένα τρανό στρατί, που υπήρξε και παραμένει το εμπορικό και κοινωνικό κέντρο όχι μόνο της θαλασσινής πολιτείας με τα συγκλονιστικά αρχοντικά, αλλά ολόκληρης της Λέσβου. Του νησιού των ασημένιων ελαιώνων, των λιοτριβειών, των σαπωνοποιείων, των ποτοποιείων, που κάποτε έστειλαν τις πραμάτειες τους στα πέρατα του κόσμου. Του νησιού που δέθηκε όσο λίγα με "τους απέναντι" και προικίστηκε όσο κανένα από τη μικρασιατική κουλτούρα. Του νησιού που περηφανεύεται για τα ούζα του, τα λάδια και τις ελιές του, τα τυριά, τα παστά, τα βοτάνια, τα μυρωδικά και εσχάτως την ντοπιολαλιά του.
Η αύρα της Μυτιλήνης σε συνεπαίρνει πολύ πριν κάτσεις για ουζάκι στον "Ερμή" - ένα από τα παλαιότερα καφενεία της Ελλάδας που στέκει στο τέλος του δρόμου της αγοράς, την παλιά τούρκικη συνοικία, για 200 και βάλε χρόνια. Τυροπωλεία, μπακάλικα και παστουρματζίδικα, που περνούν από γενιά σε γενιά, καφενεία που εντυπωσιάζουν με τη βίνταζ γοητεία τους και στέκια που σφύζουν φρέσκες ιδέες σε βάζουν από νωρίς στο κλίμα. Να συστηθούμε με μερικούς απ’ τους ανθρώπους τους;
Τυριά και Λεσβιακά Παραδοσιακά Προϊόντα "Αλμπάνης"
Οι γλυκύτατες αδερφές Βίλλυ και Κλαίρη Αλμπάνη είναι η τρίτη γενιά οικογένειας παραδοσιακών τυροκόμων και τυροπωλών της Μυτιλήνης. Σήμερα κρατούν το τυροπωλείο-παντοπωλείο "Αλμπάνη" με εκλεκτά, ντόπια τυριά και παραδοσιακά προϊόντα. Συνεργάζονται με 10 τυροκομεία της Λέσβου απ’ όπου προμηθεύονται κασέρι, γραβιέρα, λαδοτύρι, ξερή και φρέσκια μυζήθρα (στον καιρό της) κ.ά. Χύμα και τσουβαλάτα, τα γλυκά ρεβίθια και τα ψιλόφλουδα κουκιά από το Λισβόρι, στα ράφια φιγουράρουν δεκάδες ούζα τοπικών ποτοποιιών, ενώ δεν λείπουν τα παστά και στο λάδι (σαρδέλες, αντσούγιες, σκουμπρί) του Λέβα. (2251024727)
Παστουρματζίδικο-Κρεοπωλείο "Το Παραδοσιακό"
Σαράντα δύο χρόνια δουλεύει ο Αρίστος Κλάβας σε τούτο το προπολεμικό χασάπικο, στα 19 του πρωτομπήκε παραγιός. Έμαθε την τέχνη του φημισμένου παστουρμά από το τότε αφεντικό του, τον Ευστράτιο, που τον είχε διδάξει ο Μιχάλη Θωμαΐδης, παστουρματζής από την Προύσα, ο οποίος σήμερα εποπτεύει το χώρο από μια ασπρόμαυρη φωτογραφία. "Θέλει καλοδιαλεγμένα κομμάτια μοσχαρίσιο κρέας χωρίς νεύρα" λέει ο κύριος Αρίστος για τον παστουρμά. Τα αφήνει να κάτσουν παστωμένα στο αλάτι ένα δυο μήνες, να φύγουν τα υγρά τους, να ξεραθούν καλά καλά και έπειτα τα αλείφει καρυκεύματα, που κρατά μυστικό επτασφράγιστο. Φτιάχνει ακόμη πρώτης τάξης σουτζούκια και παραδοσιακά μυτιληνιά λουκάνικα με "συνταγή που ήρθε από τη Μικρασία". (2251028140)
Παντοπωλείο, ο "Σκοπελίτης"
Παντοπώλης ο πατέρας του, παντοπώλης και ο Παναγιώτης Σκοπελίτης, ψυχή του μικρού μπακάλικου, όπου χώρεσαν όλα τα καλά του τόπου και άλλων βορειοπελαγίτικων νησιών. Πολύχρωμα, γεμάτα ράφια, που μοιάζει να ορθώνονται μέχρι το ταβάνι, κι ανάμεσά τους ο κύριος Παναγιώτης να θυμάται πως "παλιά η Ερμού είχε παντού παντοπωλεία, ήταν γεμάτη τρόφιμα, πήλινα και ψιλικά". Κόσμος μπαινοβγαίνει, άλλος θέλει χάχλες (μυτιληνιός τραχανάς), άλλοι ζητούν ελιές κι άλλοι ζυμαρικά. Εδώ βρίσκουν και τοπρόβειο γιαούρτι σε πήλινη τσανάκα από το παραδοσιακό γιαουρτζίδικο του Αδαλή στο Μανταμάδο, αλλά και βούτυρο "άσπρο για το ψωμί και κίτρινο για το φαΐ". (2251023449)
Βότανα και μπαχαρικά, "Evelyn Spices"
Η Εβελίνα Ντουλγκέρη με το φωτεινό χαμόγελο πριν ανοίξει τούτο το ζεστό μπαχαροβοτανοπωλείο είχε μαγαζί στο Μόλυβο. Εξαρχής στήριξε με πάθος γυναικείους συνεταιρισμούς, όπως ο πολύ δραστήριος Αγροτουριστικός Συνεταιρισμός του Μεσοτόπου. Πλάι στο τσιμένι, το γλυκάνισο απ’ το Λισβορίο, το φασκόμηλο, τη μυρωδάτη ρίγανη, το ριγανέλαιο, το αγιασιώτικο καϊναρι (εκρηκτικό σε αρώματα μείγμα μπαχαρικών που κρατάει από τη Μικρά Ασία) φέρνει προϊόντα νέων παραγωγών που αναδεικνύουν με φρέσκο τρόπο τον τόπο. Βιολογική αρώνια από τη φάρμα Καριοφύλλη, καυτερές σάλτσες της οικοτεχνίας Chileli, πετιμέζι σύκου και ξύδι με τριαντάφυλλο της Ελένης Σιβρή, γλυκά κουταλιού από το biomeraki, κρίταμο, κάππαρη, βότανα και φυσικά καλλυντικά έχουν χωρέσει περίφημα σε 25-30 τ.μ. (2251040424)
Αλλαντικά-Τυριά "Γαστρονομικόν"
Ο Στέλιος Λαζαρής είναι κτηνίατρος που συνταξιοδοτήθηκε και …έπληξε. Έτσι άνοιξε πριν 10 χρόνια τη γαστρονομική του γωνιά εστιάζοντας κυρίως στα αλλαντικά και τα τυριά. "Πολλοί απ’ τους οποίους μου δίνουν τα προϊόντα τους ήταν παλιοί πελάτες μου. Έχω Σαρήμπογια (σ.σ. προϊόντα Sary), ας πούμε. Τον είχα πριν σα γιατρός, τον έχω τώρα και σα μπακάλης" λέει αστειευόμενος. Tο "Γαστρονομικόν" διαθέτει και τα σχετικά νέα λεσβιακά κρασιά από τους αμπελώνες της Ανεμώτιας (2251301792)
Στα Λαδάδικα της Μυτιλήνης
Βολτάροντας την Ερμού συναντάς τα Λαδάδικα, περιοχή που κάποτε στέγαζε τα ελαιομεσιτικά γραφεία και το λαδεμπόριο χονδρικής του νησιού. Όλος ο κόσμος του λαδιού περιστρεφόταν γύρω από τούτο το άτυπο χρηματιστήριο ελαιόλαδου, που απλωνόταν στα πέριξ και πάνω από τη σημερινή πλατεία Σαπφούς, όπου παλιότερα βρισκόταν το τελωνείο της Μυτιλήνης. Ύστερα από δεκαετίες παρακμής, οι οδοί Κομνηνάκη, Μητρέλια, Μητροπόλεως και τα κάθετα σε αυτές στενάκια, ζουν τα τελευταία χρόνια μια δεύτερη ζωή ως ζωηρή πιάτσα ψυχαγωγίας. Καφενεία, εστιατόρια και μπαρ, τρυπωμένα σε γραφικά λιθόστρωτα, μένουν ανοιχτά όλο το χρόνο, δουλεύοντας με ντόπιους και φοιτητές που βγαίνουν για φαγητό, ποτό και το σχετικό socializing. Στο Μεζεδοπωλείο "Δίαυλος" του Παναγιώτη και της Σούλας, μαγαζί 20ετίας από τα πρώτα, δεν κινείται μόνο η παραδοσιακή, ελληνική κουζίνα, αλλά και τα vegetarian πιάτα.
"Η τάση για φαγητά που στηρίζονται στα λαχανικά και τα τυριά ξεκίνησε το 2015, όταν μαζί με τους μετανάστες έφτασαν στη Λέσβο τα μέλη των ΜΚΟ", λέει ο Παναγιώτης, που διαπιστώνει επίσης την αυξανόμενη αγάπη των κατοίκων του "νησιού του ούζου" για το τσίπουρο και τη ρακή. Στα Λαδάδικα σε περιμένουν από αυθεντικά καφενεία ("Καφενείο Λαϊκό") και ουζερί ("Πέλαγο") μέχρι χαλαρά, εναλλακτικά στέκια για τσίπουρο και φαγητό ("Καφενείο Π"), εστιατόρια μοντέρνας ελληνικής/μεσογειακής κουζίνας ("28 bistro", "Κόκκινη Πατάτα"), "πόστα" για θέα στην περαντζάδα των γραφικών στενών ("Παράταιρο", "Μποέμ") και μπαρ/κοκτεϊλάδικα ("Cubano", "Salud" κ.ά)
Το "Μουσικό Καφενείο"
Αδύνατον να μη σταθείς για να θαυμάσεις το κτίριο στη γωνία των οδών Βερναρδάκη και Κομνηνάκη. Χτίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1930 από Μυτηλινιό έμπορο και εντυπωσιάζει με το νεοκλασικό του στιλ και τις περίτεχνες λεπτομέρειες. Κάποτε η στοά στέγαζε μεσιτικά γραφεία λαδιού και αποθήκες. Ο χώρος πάντως που από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 λειτουργεί το "Μουσικό Καφενείο" ήταν απ’ την αρχή καφενές. Σήμερα ο πηγαία φιλόξενος ιδιοκτήτης του, Απόστολος Μπενάκης, συνεχίζει τη δουλειά του πατέρα του. Η εντυπωσιακή επίπλωση εποχής στο εσωτερικό του καφενείου προέρχεται από την Αλεξάνδρεια (από τον παππού του Απόστολου και άλλων Αιγυπτιωτών), καθώς και από οικογένειες της Μυτιλήνης. Απόλαυσέ την με έναν καφέ ή με κρασί, τσίπουρο, κρύα πιάτα και ποικιλίες τυριών-αλλαντικών. Το χειμώνα σερβίρει φρέσκια πίτα και σούπα ημέρας. (2251028827)
Ο "Ζαχαροπλάστης"
Ο Πάρης Γούναρης συνεχίζει την τέχνη που γνώρισε στο ζαχαροπλαστείο των γονιών του εξελίσσοντάς την σε υπέροχα σημερινά γλυκίσματα. Στο περιποιημένο γλυκατζίδικο, που διατηρεί με τη γυναίκα του Ελένη Γούναρη, τα τελευταία 4 χρόνια, προσφέρει ολόφρεσκα προφιτερόλ που στήνονται στη στιγμή, σιροπιαστά, γαλατένια φλαν, μαστιχωτό τσουρέκι και αλμυρά πιτοειδή με χειροποίητα ζυμάρια-κόλαση. (2251306992)
Νέο-σουβενίρ, οι "Παπαλίνες"
Η Έφη Μυρμίγκου (γραφίστρια) και ο Νίκος Λαμπρίδης (web designer) πριν ενάμιση χρόνο είχαν την έμπνευση να μετατρέψουν την ιδιαίτερη ντοπιολαλιά της Μυτιλήνης σε μοντέρνα και καλαίσθητα αναμνηστικά. Βάφτισαν την εταιρεία τους "Παπαλίνες", όπως λένε οι ντόπιοι τις περίφημες φρεσκοπαστωμένες σαρδέλες Καλλονής. Χιούμορ, ντιζάιν, ευαισθησία και αγάπη για το γλωσσικό ιδίωμα έκαναν τα εξελιγμένα ενθυμήματα και μικροδωράκια τους (κεραμικά, μπλουζάκια, τσάντες, ποδιές κουζίνας) να ξεχωρίσουν. (papalines.gr, 2251054125).
Βιβιλιοπωλείο, "Book & Art"
Δεκαπέντε χρόνια ζουν στη Λέσβο η Βάλια Μπαρμπατιώτη και ο Γιώργος Μπουντακόπουλος, τα έντεκα από αυτά αφοσιωμένοι στο ζεστό χώρο που δημιούργησαν για τους εραστές της ανάγνωσης. Ένα "αμιγώς βιβλιοπωλείο" στην άκρη του Αιγαίου αφιερωμένο ολοκληρωτικά στο βιβλίο και τον πολιτισμό. Με τις δράσεις τους στήνουν γέφυρες γνωριμίας του νησιού με συγγραφείς και δημιουργούς. Τα τελευταία δυο χρόνια διατηρούν ακριβώς απέναντι, στον πεζόδρομο, και χώρο με καλό παιδικό παιχνίδι, ενώ τα Σάββατα φιλοξενούν αφηγήσεις παραμυθιών. Εδώ διοργανώνεται και μέρος του Lesvos Food Fest (2251037961).
