Μέσα στον Απρίλιο, στο παλιό κλωστοϋφαντουργείο της Σύρου, σύσσωμη η κοινωνία του νησιού θυμάται μια παράδοση που με τα χρόνια έχει ξεχαστεί: τη συνάντηση στην κεντρική αγορά της πρωτεύουσας των Κυκλάδων ή αλλιώς στο "στομάχι" της πόλης. Μια χούφτα δημοσιογράφοι βρισκόμαστε στο νησί για την εκδήλωση "Η Παλιά Αγορά της Ερμούπολης", καλεσμένοι των Φίλων Γαστρονομίας Σύρου και του Μουσείου Κλωστοϋφαντουργίας Ερμούπολης-Hermoupolis Heritage: στόχος της γιορτινής πρωτοβουλίας, η ανάδειξη της πλούσιας, πολυπολιτισμικής ιστορίας του νησιού μέσα από την πολυεπίπεδη τοπική γαστρονομία του και με επίκεντρο τα "Μανάβικα" της οδού Χίου.
Η Ντίνα Συκουτρή, της ομώνυμης συριανής λουκουμοποιίας, μας ταξιδεύει πίσω στο χρόνο με τις αφηγήσεις της: "Στη Χίου, εκτός από μανάβικα, έβρισκες κάθε είδους μαγαζιά και πλανόδιους πωλητές, πλανόδιο μεσίτη και διεκπεραιωτές διοικητικών υποθέσεων. Μπακάλικα, χασάπικα, μπαρμπέρικα, τηγανιτζίδικα, ζαχαροπλαστείο, καφενεία, παγωτά και σούβλες με κοκορέτσια... Οι ιδιοκτήτες και εργαζόμενοι στα καταστήματα, με την ανάλογη περιβολή: οι μανάβηδες με τις καρό ποδιές και τις τραγιάσκες τους, οι μπακάληδες με τις ρόμπες χρώματος λαδί και στο χέρι τη σέσουλα, oι χασάπηδες με τις φαρδιές άσπρες ποδιές, κρεμασμένες από το λαιμό, που στο τέλος της ημέρας είχαν πια χρώμα άλικο". Ύστερα από αυτή την εισαγωγή, το μεγάλο λευκό πανί που κρύβει τον προαύλιο χώρο του Μουσείου Κλωστοϋφαντουργίας πέφτει, αποκαλύπτοντας ένα πολύβουο μελίσσι.
Πώς ήταν μια τυπική καθημερινή μέρα στο δρόμο που ενώνει το λιμάνι με την κεντρική πλατεία Μιαούλη, την περίοδο της ακμής του; Βλέπουμε να ζωντανεύουν ξανά επαγγέλματα που σήμερα έχουν ξεχαστεί· ο ορνιθοπώλης-αβγουλάς, ο κοκορετσάς, ο νερουλάς και ο τηγανιτζής. Ανάμεσά τους και ο μπαρμπέρης, ο παγωτατζής, ο κρεοπώλης, ο ιχθυοπώλης και άλλοι έμποροι με μεζέδες και καλούδια λογιών λογιών, που κερνούσαν τυριά, λούζες, κρασιά... Την ατμόσφαιρα συμπληρώνουν οι μουσικοί της παρέας των εθελοντών που κρατούν το κέφι ψηλά με τα τραγούδια και τ’ αστεία τους, δημιουργώντας μια αίσθηση ενότητας.
Η πρωτοβουλία στέφθηκε με επιτυχία και αγκαλιάστηκε από ντόπιους και επισκέπτες του νησιού, όπως απέδειξε το sold out στα εισιτήρια. Ζητούμενο μοιάζει, ωστόσο, να μη μείνουν απλώς σε μια one off αναβίωση, παρότι ήταν μια ολοκληρωμένη πρόταση με καλλιτεχνικές οριακά προεκτάσεις, αλλά να επιστρέψουν ουσιαστικά σε μια αγορά που δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από το γλέντι, τα γέλια, το αλισβερίσι και τις νοστιμιές που κατέκλυσαν τον κήπο του κλωστοϋφαντουργείου.
Πώς μοιάζει η σημερινή αγορά της Ερμούπολης;
Η αφορμή γι’ αυτό το εγχείρημα δεν ήταν άλλη από τη σημερινή εικόνα της αγοράς, που δεν θυμίζει σε τίποτα την παλιά αίγλη της, παρ’ όλη τη γραφική ομορφιά της. Ανάμεσα στα "Μανάβικα" συναντά κανείς πια σύγχρονες μπουτίκ ρούχων, τουριστικά καταστήματα με σουβενίρ και κλειστά μαγαζιά. Ένα συνονθύλευμα που δημιούργησε σε πρώτο χρόνο η οικονομική κρίση και οι ανταγωνιστικές αλυσίδες μεγάλων σούπερ μάρκετ και σε δεύτερο η πιο πρόσφατη πανδημία. Βέβαια, επιβιώνουν κάποια από τα παλιότερα μαγαζιά που έγραψαν ιστορία στην οδό Χίου, όπως το παντοπωλείο "Πρέκας", το μανάβικο "Ρουσσουνέλος", το χασάπικο "Αθηναϊκόν" και το ψαράδικο "Βυθός".
Όπως μας λένε οι ιδιοκτήτες τους, αυτό που βλέπουμε σήμερα δεν έχει καμία σχέση με την αγορά στην οποία δούλεψαν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους, όταν από την πολυκοσμία ήταν αδύνατον να διασχίσουν τον πεζόδρομο από την είσοδο του μαγαζιού τους μέχρι του απέναντι. Όνειρό τους να δουν τα "Μανάβικα" να παίρνουν και πάλι ζωή ώστε να αφήσουν την παρακαταθήκη που βρήκαν από τους παλιούς στις νεότερες γενιές. Η αναβίωση της "Παλιάς Αγοράς της Ερμούπολης" είναι μια ωραία πρωτοβουλία προς αυτή την κατεύθυνση, μένει να δούμε αν υπάρχει η ανάλογη πολιτική βούληση για να προστατευτεί το τοπόσημο της κυκλαδίτικης πρωτεύουσας.
Ποιες αγορές θέλουμε εντέλει;
Ήταν πραγματικά μια συγκινητική αυτοοργανωμένη προσπάθεια αυτή των Φίλων Γαστρονομίας Σύρου και του Hermoupolis Heritage, αποτέλεσμα της εθελοντικής δουλειάς ανθρώπων που ζουν και αγαπούν τον τόπο τους με πάθος. Άνθρωποι που υπηρετούν ο καθένας τη γαστρονομία από το δικό του μετερίζι, επαγγελματίες που δραστηριοποιούνται στη σημερινή αγορά της Ερμούπολης και ντόπιοι που δούλεψαν δίπλα δίπλα, στήνοντας ένα αληθινό πανηγύρι και ανοίγοντας για όλους εμάς ένα παράθυρο στην ιστορία. Πολύ περισσότερο, κάνοντάς μας κοινωνούς της Παλιάς Αγοράς της Ερμούπολης, μας θύμισαν την ουσία των δημόσιων χώρων, όπως είναι οι αυθεντικές αγορές τροφίμων, και ό,τι ακολουθεί την εξαφάνισή τους.
Σε μια περίοδο που οι αγορές από χώροι συνάντησης και ανταλλαγής ποιοτικών πρώτων υλών τείνουν να γίνουν μη τόποι, χωνεμένοι σε μια λογική εμπορικών κέντρων, δεν γίνεται να μην αναρωτηθεί κανείς για το μέλλον τους. Έχουν σίγουρα το ενδιαφέρον τους νεωτερισμοί όπως τα σουσάδικα ή τα techno πάρτι που διοργανώνονται συχνά-πυκνά πλέον στη Βαρβάκειο, ή ακόμα και η αγορά Μοδιάνο, το ανανεωμένο ιστορικό τοπόσημο της Θεσσαλονίκης, που θυμίζει περισσότερο mall παρά αγορά τροφίμων. Όμως τα παραπάνω δεν κυοφορούν τίποτα περισσότερο από μερικές καλές προτάσεις για εναλλακτικές εξόδους στην πόλη και σίγουρα δεν εγγράφονται σε κάποια πολιτιστική ταυτότητα του μέρους ή των ανθρώπων του. Ακόμη και τώρα που γράφονται αυτές οι αράδες, στο Βερολίνο, ανάμεσα σε βόλτες στα πανέμορφα και ολοζώντανα flea markets του, το ερώτημα "ποιες αγορές θέλουμε" επανέρχεται ξανά και ξανά.
Θερμές ευχαριστίες στην ομάδα των Φίλων Γαστρονομίας Σύρου και του Hermoupolis Heritage για την πρόσκληση και την πραγματοποίηση του ταξιδιού αλλά και στο "Avrofilito Syros Houses" για την εγκάρδια φιλοξενία.
3 στάσεις στην ιστορία της Ερμούπολης
Μουσείο κλωστοϋφαντουργίας
Το εργοστάσιο Ζησιμάτου κλείνει ξαφνικά το 1968, διακόπτοντας τις εργασίες του από τη μία μέρα στην άλλη. Από το 2013, στο χώρο της παλιάς βιομηχανίας, μπορούμε να ανακαλύψουμε την τέχνη που άκμασε στην Ερμούπολη για πάνω από 140 χρόνια.
Ινστιτούτο Κυβέλη
Η Βαλεντίνη Ποταμιάνου, δισέγγονη της Κυβέλης και του Μήτσου Μυράτ, μας ξεναγεί στην έντονη ζωή της μεγάλης Σμυρνιάς θεατρίνας και θιασαρχίνας, μεταφέροντάς μας μνήμες από τη Μικρά Ασία.
Θέατρο Απόλλων
Άρρηκτα συνδεδεμένο με την ιστορία της, το κόσμημα της Ερμούπολης που έχτισαν πρόσφυγες στις αρχές του 19ου αιώνα αξίζει την επίσκεψη, έστω και μόνο για να θαυμάσετε τις εντυπωσιακές οροφογραφίες.
Διαβάστε Επίσης
