Αν δεν γνωρίζεις για την Ναξιώτικη Αποκριά, ήρθε η ώρα να την εντάξεις στην ταξιδιωτική ατζέντα σου και να προγραμματίσεις ένα άκρως συναρπαστικό τριήμερο, αρχαιοελληνικό και κυρίως μεθυστικό. Το νησί της Αριάδνης την περίοδο την Αποκρίας έχει την τιμητική του στις Κυκλάδες και φυσικά υπάρχουν όλοι οι λόγοι του κόσμου. Αφέσου στη μοναδικότητά του, σε δράσεις & γεύσεις που δεν έχεις συναντήσει ξανά αλλά και σε ένα καλά κρυμμένο μυστικό εδώ και 2.500 χρόνια. Εσύ θα το…χάσεις;
Και, ξαφνικά, η Νάξος θα σου αποδείξει ότι δεν ξεχωρίζει μόνο ως προς το φυσικό και αρχιτεκτονικό κάλλος της. Το Διονυσιακό Καρναβάλι της θα σου αποκαλύψει έναν κόσμο γεμάτο σαγήνη και μυστήριο. Με θέα τον μεγαλοπρεπή ναό του Απόλλωνα, θα δεις τους μύθους να ξαναζωντανεύουν, το αρχαιοελληνικό πνεύμα να ξεδιπλώνει το μεγαλείο του και ένα διονυσιακό γλέντι να στήνεται σε ολόκληρο το νησί.
Φαντασμαγορικά δρώμενα, διονυσιακά παιχνίδια, "τελετές μύησης" αφιερωμένες στους αρχαίους θεούς του Ολύμπου Απόλλωνα και Διόνυσο, εκστατικές Λαμπαδηφορίες, αναμμένες δάδες, ιαχές, ρυθμικοί ήχοι κρουστών και αρχέγονοι βακχικοί χοροί προσδίδουν μία ιδιαίτερη αίγλη στις αποκριάτικες νύχτες.
Xρώματα, μουσικές παραδόσεις και αναβιώσεις εθίμων απλώνονται από τα γραφικά χωριά έως το Ενετικό Κάστρο και από τα Ανθεστήρια έως τη σύγχρονη Νάξο. Με τους "χρωματιστούς" Κορδελάτους να σαγηνεύουν και τους "θορυβώδεις" Κουδουνάτους να "αφυπνίζουν" τη διάθεση, μύθοι, θρύλοι και έθιμα πολλών αιώνων "ζωντανεύουν" ξανά με κατοίκους και επισκέπτες να έρχονται αντιμέτωποι με ένα μοναδικό και πραγματικά…Υπερθέαμα.
Συναντώντας τα πρόσωπα της…Νάξου!
Ο Βασίλης Φλεριανός, Αντιδήμαρχος Πολιτισμού του νησιού μάς ξεναγεί στην πιο ξεχωριστή Αποκριά των Κυκλάδων και όχι μόνο, δίνοντας όλα τα "must" που πρέπει να κάνεις αλλά και να δοκιμάσεις μαζί με τους ντόπιους.
Τι είναι αυτό που κάνει την Νάξο να πρωταγωνιστεί κάθε χρόνο την περίοδο των Αποκριών;
Η Νάξος ξεχωρίζει για την μακραίωνη ιστορία της, όπου οι μύθοι μπλέκονται με την πραγματικότητα, ενώ πλήθος αρχαιολογικών μνημείων και ευρημάτων ρίχνουν φως στην ιστορική πραγματικότητα που βρίσκεται πίσω από μία ιστορία που εντυπωσιάζει. Αντλώντας έμπνευση από την ιστορία του νησιού, από τις παραδόσεις, τα ήθη και έθιμα του τόπου, αναβιώνουν διονυσιακά δρώμενα που αναδεικνύουν την πλούσια και ξεχωριστή πολιτιστική κληρονομιά της Νάξου με ένα βιωματικό τρόπο, καθώς οι επισκέπτες και οι κάτοικοι του νησιού γίνονται μέρος ενός διαδραστικού σκηνικού που απλώνεται σε όλη τη Νάξο. Και όλα αυτά διαδραματίζονται στο νησί με τα δεκάδες μνημεία και τα απερίγραπτα φυσικά κάλλη. Η αλληλεπίδραση αυτή, του φυσικού κάλλους του νησιού με την αρχέγονη κληρονομιά του είναι αυτό που ουσιαστικά κάνει τη Νάξο να ξεχωρίζει και να πρωταγωνιστεί την περίοδο της Αποκριάς.
Τα ιδιαίτερα έθιμα του Τριωδίου που κάνουν Έλληνες και ξένους επισκέπτες να παραμιλούν; Tι απολαμβάνουν στο νησί αυτή την εποχή;
Οι Απόκριες γιορτάζονται με μοναδικό τρόπο στο νησί της Νάξου. Τα έθιμα της Αποκριάς αποτελούν συνέχεια των αρχαίων Διονυσιακών εορτών, που περιλάμβαναν οινοποσία, κύμβαλα, πομπές με άκρατο ενθουσιασμό, ενώ χρονικά συμπίπτουν με τα αρχαία Ανθεστήρια. Σε αυτό το πλαίσιο διεξάγεται την τελευταία Παρασκευή της αποκριάς το διονυσιακό δρώμενο, όπου μαινάδες και σάτυροι ξεχύνονται στον δρόμο, σε μια ξέφρενη πομπή. Μία ημέρα αργότερα, λαμπαδηφόροι ντυμένοι με ένα λευκό σεντόνι, βαμμένοι με ασπρόμαυρες μπογιές και με στάχυα στο μέτωπο, κρατώντας αναμμένους πυρσούς και υπό τον ήχο των τυμπάνων δημιουργούν ένα μοναδικό υπερθέαμα στην πόλη της Νάξο. Η πομπή ξεχύνεται με ορμή μέσα στα στενά σοκάκια του Κάστρου, κατηφορίζοντας προς την παραλιακή οδό, με ιαχές και ασταμάτητο ρυθμό. Πρόκειται για ένα έθιμο που οργανώθηκε για πρώτη φορά από την Κινηματογραφική Λέσχη Νάξου και συμπληρώνει 30 χρόνια ζωής.
Οι εκδηλώσεις του αποκριάτικου τριημέρου κορυφώνονται το μεσημέρι της Κυριακής με τη Παρέλαση του Καρνάβαλου. Ομάδες καρναβαλιστών παρελαύνουν με εντυπωσιακά άρματα, σκορπώντας ζωντάνια και κέφι στους επισκέπτες και ντόπιους που παρακολουθούν την παρέλαση. Το έθιμο των "Κορδελάτων και των Φουστανελάδων" θέλει τους νέους, φορώντας χρωματιστές κορδέλες, να σχηματίζουν ομάδες, τα μπαϊράκια, και να επισκέπτονται τις γυναίκες των διπλανών χωριών, χορεύοντας μαζί τους στην κεντρική πλατεία με τη συνοδεία βιολιών και λαούτων.
Με τη σειρά τους, οι γυναίκες τους υποδέχονται με φαγητά, γλυκά και κρασί. Επίσης, την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, στην Απείρανθο αναβιώνει το έθιμο των "Κουδουνάτων". Ζωσμένοι με κουδούνια και κρατώντας τη "σόμπα" (διονυσιακός φαλλός), οι Κουδουνάτοι προκαλούν εκκωφαντικό θόρυβο στα σοκάκια του χωριού για να υποδεχτούν την εαρινή περίοδο και να εξορκίσουν τα κακά πνεύματα. Η πομπή καταλήγει στην κεντρική πλατεία του χωριού, όπου οι κουδουνάτοι ενσωματώνονται με τους υπόλοιπους μασκαράδες και με τη συνοδεία τσαμπούνας και τουμπακιού, ξεκινούν γλέντι με τραγούδια και χορούς, που διαρκεί έως αργά το βράδυ. Φυσικά, καθ΄ όλη τη διάρκεια της Αποκριάς, τα σπίτια στα χωριά ανοίγουν το σούρουπο, για να υποδεχθούν παρέες μασκαράδων.
"Ο επισκέπτης στη Νάξο την περίοδο της Αποκριάς δεν έρχεται για να παρακολουθήσει απλά μία ακόμα εκδήλωση αλλά για να λάβει ενεργό ρόλο στη πιο διονυσιακή γιορτή των Κυκλάδων, μία πραγματική τελετουργία!"
Μύθοι, ιστορίες, πρόσωπα των αρχαίων χρόνων. Πως συνδέονται όλα αυτά με την παράδοση της Αποκριάς που διαθέτει η Νάξος;
Πολλά από τα αποκριάτικα δρώμενα ανάγονται με άμεσο ή με έμμεσο τρόπο στα αρχέγονα ελληνικά τελετουργικά των Διονύσιων, των γιορτών προς τιμή του θεού του κρασιού. Είναι φυσικό, η Νάξος, το νησί στο οποίο πρωταγωνίστησε και λατρεύτηκε ο Θεός Διόνυσος να αντλεί έμπνευση από τα Διονύσια. Η θορυβώδης ακολουθία του Διονύσου, Σάτυροι και Μαινάδες πρωταγωνιστούν στα σημερινά αποκριάτικα δρώμενα της Νάξου προσφέροντας μία συναρπαστική εμπειρία σε κατοίκους και επισκέπτες, μυώντας τους στη διονυσιακή μέθεξη των γιορτών. Στοιχεία της Διονυσιακής λατρείας διατηρεί και το έθιμο των Κουδουνάτων, δρώμενο το οποίο διεξάγεται χρονικά τον μήνα που τελούνταν τα Ανθεστήρια στην αρχαία Ελλάδα, τις ίδιες δηλαδή γιορτές προς τιμή του Διονύσου και της Αριάδνης.
Όσο για τις Λαμπαδοφορίες, αποτελούν ένα νεότερο δρώμενο, που ξεκίνησε πριν 30 χρόνια, όμως, όπως υποστηρίζουν οι διοργανωτές του, μέλη της Κινηματογραφικής Λέσχης, υπήρξε κάλεσμα στο "υποσυνείδητο" από το μακρινό παρελθόν. Μέσα από τις λαϊκές τελετουργίες επιβίωσαν και αναδεικνύονται πανάρχαιες αντιλήψεις και πρακτικές, προσαρμοσμένες στις συνθήκες της εποχής, δημιουργώντας ένα πολιτιστικό κράμα που εντυπωσιάζει Έλληνες και ξένους επισκέπτες.
Τα κεντρικά χωριά που αναγεννούνται & πραγματοποιούνται τα δρώμενα;
Οι Απόκριες γιορτάζονται απ΄ άκρη σε άκρη, σε όλη τη Νάξο. Όλα τα χωριά συμμετέχουν στα αποκριάτικα δρώμενα, έχοντας να επιδείξουν ιδιαίτερα και ξεχωριστά έθιμα το καθένα. Η Απείρανθος και το Φιλώτι με τα Χοιροσφάγεια και τους Κουδουνάτους, οι Εγγαρές, η Γαλήνη, οι Μέλανες, ο Κυνίδαρος, η Βίβλος, το Γλινάδο και το Αγερσανί με τους Κορδελάτους και Φουστανελάδες, ο Δαμαριώνας με τους Ελαιοφόρους είναι μερικά από τα χωριά στα οποία πραγματοποιούνται δρώμενα κατά τη διάρκεια της Αποκριάς. Και δεν λείπουν βέβαια, και οι μασκαράδες που μεταμφιεσμένοι με απλά ρούχα της καθημερινότητας επισκέπτονται τα σπίτια.
Οι δράσεις κορυφώνονται το τελευταίο τριήμερο της Αποκριάς με το Διονυσιακό Δρώμενο, τη Λαμπαδηφορία και το Καρναβάλι, τα οποία διεξάγονται στη Χώρα της Νάξου. Ωστόσο, αυτό το τριήμερο ολόκληρη η Νάξος ζει σε αποκριάτικους ρυθμούς.
"Tα έθιμα των Κορδελάτων & Κουδουνάτων…παρασέρνουν τους πάντες απ’ άκρη σ’ άκρη"
Ιδιαίτερος ντόρος έχει γίνει για τα θεματικά φαγητά που "βγαίνουν από το σεντούκι" την περίοδο της Αποκριάς. Τι δοκιμάζουμε…;
Οι Απόκριες συνδέονται άρρηκτα με τη γαστρονομία του νησιού και αποτυπώνονται στις διατροφικές συνήθειες. Τα έθιμα της αποκριάς πηγάζουν από την αρχαιότητα και τα Διονύσια, συνεπώς δεν θα μπορούσε να απουσιάζει το κρασί, ο οίνος που ευφραίνει καρδίαν και η ρακή.
Επίσης, ένα έθιμο σε πολλά χωριά της Νάξου είναι τα "χοιροσφάγια", τα οποία γίνονται συνήθως μια εβδομάδα πριν από την Κυριακή της Αποκριάς και το οποίο σχετίζεται άμεσα με τη διατροφή των κατοίκων την περίοδο της Αποκριάς. Από το χοιρινό αυτό παρασκευάζεται το ρόστο, ένα από τα πλέον παραδοσιακά πιάτα της Απειράνθου, το οποίο ο επισκέπτης της Νάξου μπορεί να γευθεί σε τοπικά εστιατόρια. Από το ίδιο κρέας παρασκευάζεται και το ζαμπόνι, το οποίο είναι παστό και θυμίζει προσούτο, ωστόσο η γεύση του είναι πιο πικάντικη και σίγουρα πιο αλμυρή.
Την Τυρινή εβδομάδα καταναλώνονται κυρίως γαλακτοκομικά και τυροκομικά προϊόντα, για την ποιότητα των οποίων η Νάξος είναι ιδιαίτερα υπερήφανη. Στην τοπική αγορά, οι επισκέπτες μπορούν να βρουν όλο τον χρόνο αρσενικό (κεφαλοτύρι) το οποίο είναι Π.Ο.Π., όπως και την Π.Ο.Π. γραβιέρα Νάξου, μυζήθρες, ανθότυρα και άλλα…
"Χοιροσφάγια, ρόστο και ρακή, παραδοσιακό ζαμπόνι και μία παλέτα ΠΟΠ τυριών συγκαταλέγονται στις παραδοσιακές γαστρονομικές προτάσεις του τριημέρου."
Ποια η ατζέντα για τις Απόκριες 2024; Τι θα παρακολουθήσουμε;
Οι επισκέπτες μας αλλά και οι κάτοικοι του νησιού θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν όλα τα προαναφερόμενα αποκριάτικα δρώμενα τα οποία πραγματοποιούνται και φέτος στη Νάξο καθ’ όλη τη διάρκεια του Τριωδίου τα οποία όμως κορυφώνονται το τελευταίο τριήμερο της Αποκριάς.
Περισσότερες πληροφορίες:
Παρασκευή 15/3: Διονυσιακό δρώμενο
Σάββατο 16/3: Δημοφιλείς λαμπαδηδρομίες
Κυριακή 17/3: Παραδοσιακό Ναξιώτικο καρναβάλι
