Shutterstock
Ένα ανεμώδες, καρτποσταλικό νησί της Τουρκίας, κοντά στην είσοδο των Δαρδανελίων (Τσανάκαλε), η Τένεδος, ή Bozcaada στα τούρκικα, ξεδιπλώνει διαδοχικά κεφάλαια ιστορίας με κάθε βόλτα. Το στιβαρό μεσαιωνικό κάστρο μάς υποδέχεται μεγαλοπρεπώς καθώς το φεριμπότ πλησιάζει στο λιμάνι, περιτριγυρισμένο από ψαρόβαρκες και κεραμοσκεπείς κατοικίες. Οι λιθόστρωτοι δρόμοι με τις λουλουδάτες αυλές ζωγραφίζουν ζωηρές εικόνες απ’ τα πρώτα κιόλας βήματα.
Κάποτε χωρισμένες στα δύο από ένα ποταμάκι, η τουρκική και η ελληνική συνοικία του κεντρικού οικισμού ξεχωρίζουν σήμερα μόνο χάρη στα ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά τους στιλ. Στα σοκάκια τους θα συναντήσετε πολλαπλές ευκαιρίες να εμβαθύνετε στην ταραχώδη ιστορία του στρατηγικά τοποθετημένου νησιού, αλλά θα ανακαλύψετε και πολύτιμες προσπάθειες να συνυπάρξουν αρμονικά διαφορετικοί πολιτισμοί.
Στα γαλήνια στενά της τουρκικής γειτονιάς –όπου νέοι ξενώνες και στέκια ξεφυτρώνουν διαρκώς– ξεχωρίζουν οι παραδοσιακές οθωμανικές νότες και ιστορικά μνημεία όπως τα τζαμιά Köprülü Mehmet Pasa (Υali, 1655) και Alaybey (1700), αλλά και το σιντριβάνι Namazgah Çeşmesi (1703).
Σεργιανίζοντας βόρεια ανάμεσα σε σπίτια, μπιστρό και παγωτατζίδικα (το νησί περηφανεύεται για το ντόπιο παγωτό λεβάντα), περνάμε σιγά σιγά στην πρώην ελληνική συνοικία. Το αντιλαμβανόμαστε απ’ τα γνώριμα αιγαιοπελαγίτικα σοκάκια με τις πανέμορφα ανακαινισμένες κατοικίες, πολλές απ’ τις οποίες έχουν μετατραπεί σε ξενώνες δημοφιλείς στους Κωνσταντινουπολίτες του σαββατοκύριακου. Ανάμεσα σε πικροδάφνες και μπουκαμβίλιες ξεπροβάλλουν, καφέ και ταβέρνες με μοσχομυριστές συνταγές – τα ζεστά βράδια του χρόνου κατακλύζονται από κόσμο, φτιάχνοντας ατμόσφαιρα θερινής κατάνυξης.
Στην καρδιά της γειτονιάς, το μικρό πέτρινο μουσείο στο νούμερο 7 του Lale sokak (δρόμος της τουλίπας) δημιουργήθηκε με τη φροντίδα του παθιασμένου συλλέκτη Hakan Gürüney, ο οποίος κατάφερε σε βάθος χρόνου να συγκεντρώσει μια συλλογή από πολύτιμα ιστορικά και παραδοσιακά αντικείμενα, φωτογραφίες και άλλα ντοκουμέντα από Τούρκους και Έλληνες κατοίκους, ρίχνοντας φως ανάμεσα σ’ άλλα στο παρελθόν των ντόπιων που εγκατέλειψαν το νησί μετά τα δύσκολα χρόνια του ’60 και του ’70. Λίγα βήματα απ’ το μουσείο υψώνεται το γραφικό καμπαναριό της εκκλησίας της Κοιμήσεως της Θεοτόκου του 1869, αλλά με ρίζες που φτάνουν στην εποχή των Ενετών.
Πίσω στο λιμάνι, το γαλήνιο νησιωτικό πανόραμα 360 μοιρών που αντικρίζουμε απ’τις επάλξεις του κάστρου μάς κόβει την ανάσα. Ο Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής έχτισε το κάστρο το 1455 στα ερείπια φρουρίου που είχε χρησιμοποιηθεί από Φοίνικες, Γενοβέζους και Ενετούς, ενώ η τωρινή του μορφή χρονολογείται στο 1815. Ένας οριοθετημένος, όμορφα διατηρημένος χώρος στο κέντρο του φέρει απ’ τη μία ιστορικές ταφόπλακες με οθωμανικές επιγραφές κι απ’ την άλλη ελληνικές. Αξίζει να εξερευνήσετε τις γωνιές του και να αφουγκραστείτε τις ιστορίες που σήμερα, μ’ έναν περίεργο τρόπο, αναδίδουν ένα συναίσθημα συμφιλίωσης.
Στο δρόμο για χρυσαφιές αμμουδιές
Η Τένεδος είναι προικισμένη με (πολύ) δροσερά, γαλαζοπράσινα νερά και υπέροχες αμμουδιές. Η Ayazma, η πιο διάσημη παραλία του νησιού, παίρνει το όνομά της απ’το Αγίασμα, το κοντινό μοναστήρι κάτω απ’ τα πλατάνια, ενώ Sulubahçe και Habbele (Μίτος) απλώνονται διαδοχικά στα νοτιοδυτικά του νησιού και εξυπηρετούνται από minibus.
Μια σειρά από ταβέρνες και πολλές σειρές από ξαπλώστρες προσφέρουν εδώ καταφύγιο απ’ τον ήλιο του μεσημεριού. Το νησί είναι κεντημένο με αναρίθμητους όρμους, που εγγυώνται ότι πάντα θα βρείτε απάγκιο απ’ τους ανέμους, ενώ τα πεντακάθαρα, βαθυμπλέ νερά μπροστά απ’ τα καφέ που βγάζουν μαξιλάρες στη συνέχεια του κάστρου, υπόσχονται υπέροχες βουτιές με το "καλημέρα".
O δρόμος του κρασιού
Η αμπελοκαλλιέργεια στην Τένεδο έχει ιστορία 3.000 χρόνων – τσαμπιά από σταφύλια κοσμούσαν τα νομίσματα της Τενέδου απ’ τον 5ο αιώνα π.Χ. Η παράδοση κρατά γερά μέχρι σήμερα, καθώς τo ένα τρίτο της επιφάνειας του νησιού καλύπτεται από αμπελώνες. Τέσσερις ντόπιες ποικιλίες –Kuntra, Karalahna (κόκκινο), Çavuş και Vasilaki (λευκό)– μαζί με διεθνείς, όπως το Sauvignon Blanc, καλλιεργούνται από έξι παραγωγούς. Το Çamlıbağ, απ’ το 1925, είναι το παλαιότερο οινοποιείο, ενώ το Talay το μεγαλύτερο. Μπορείτε να δοκιμάσετε τα κρασιά του τελευταίου στο "1948 Wine House Talay Şarap Evi", πάνω σε τραπεζάκια-βαρέλια σ’ ένα λιθόστρωτο του κέντρου.
Θα εμβαθύνετε στην οινογευστική εμπειρία, μένοντας σε ήσυχους ξενώνες στους αμπελώνες του νησιού, σε ατμοσφαιρικά μπαρ-deli του κέντρου, όπως το "Κrasi", ή αγοράζοντας ένα καλό μπουκάλι Corvus για το σπίτι. Κατά το δημοφιλές φεστιβάλ τρύγου, τον Σεπτέμβριο, οι επισκέπτες μεταφέρονται στο πεδίο της δράσης με τρακτέρ. Παρ’ όλ’ αυτά, καθώς η διαφήμιση του αλκοόλ απαγορεύεται από τον τουρκικό νόμο, οι έμπειροι οινόφιλοι θεωρούν ότι εδώ οι επιλογές σε wine tasting και ξεναγήσεις είναι πιο περιορισμένες σε σχέση με άλλους οινογευστικούς προορισμούς.
Τip: Mόνο ο εγκαταλελειμμένος φάρος στο ακρωτήρι Πουνέντη και μια συστάδα από ανεμογεννήτριες κοσμούν το δυτικότερο άκρο του νησιού. Πολλοί είναι, ωστόσο, οι ρομαντικοί, που έρχονται εδώ για ν’ απολαύσουν το υπέροχο ηλιοβασίλεμα στο Αιγαίο με ένα μπουκάλι κρασί ή ένα καλάθι πικνίκ – θα τα βρείτε έτοιμα σε κάποια μαγαζάκια του κέντρου.
All-day γευστικοί πειρασμοί
Η Τένεδος παίρνει το φαγητό της σοβαρά. Λαχταριστά πρωινά απλώνονται στους ξενώνες, φτιαγμένα με μεράκι και υλικά συνήθως απ’ τον οικογενειακό κήπο: φρέσκα σύκα και τυριά, αβγά με ντομάτες και πιπεριές στο ταψάκι (menemen), τσιγαρομπουρέκια με τυρί (sigara boregi), αφράτοι λουκουμάδες (lokma ή kulaç) και σπιτικές μαρμελάδες (reçeli) – σπεσιαλιτέ του νησιού είναι η μαρμελάδα ντομάτα ή κόκκινη παπαρούνα. Θα αγοράσετε πρώτης ποιότητας προϊόντα –φρούτα, λάδι και γλυκά του κουταλιού– απ’ τους πάγκους που στήνονται δίπλα στην κεντρική πλατεία ή στη μεγάλη λαϊκή αγορά που απλώνεται κάτω απ’ το κάστρο.
Ρακή και φρέσκα θαλασσινά, όπως χταπόδι και λαβράκι, πρωταγωνιστούν σε ψαροταβέρνες γύρω απ’ το λιμάνι, όπως το "Yakamoz". Εναλλακτικά, μια "θάλασσα" από ζωηρόχρωμα ταβερνάκια, όπως το "Ali Baba" (που μας έριξε στο σάουντρακ και λίγη Σωτηρία Μπέλλου) διαφημίζουν την πραμάτεια τους στα λιθόστρωτα της ελληνικής συνοικίας: ντολμάδες με αμπελόφυλλα, μελιτζάνες με τυρί και δυόσμο και γλυκιά σαλάτα με λιαστή ντομάτα, πράσινες ελιές, σύκο και βερίκοκο και άλλα πολλά και λαχταριστά. Για μια πιο οικονομική εναλλακτική στην trendy εστιατοριακή σκηνή, αυθεντικά πιάτα όπως κολοκυθανθοί γεμιστοί σερβίρονται στο μαγειρείο "Sukru Usta".
Δοκιμάσαμε σπέσιαλ κρύο μπακλαβά με γάλα στο "Meydani Cafe & Pastane" και πλούσια αρτοπαρασκευάσματα στο "Veli Dede" – στα ράφια του θα βρείτε ακόμη τουρκικό καφέ, κουραμπιέδες, μαρμελάδα παπαρούνα και άλλα όμορφα συσκευασμένα βιολογικά προϊόντα για δωράκια. Ιδιαίτερα δημοφιλείς για δροσιά κάτω απ’ τα πλατάνια την ημέρα, αλλά κι ένα τουρκικό τσάι μετά το δείπνο, είναι οι κήποι τσαγιού, όπως ο "Zubeyde Hanim Cay Bahcesi".
Είναι άθλος ν’ αφήσεις τις άνετες σεζλόνγκ του, αλλά μια πληθώρα από μουσικόφιλα καφέ-μπαρ μας καλούν καθώς πέφτει η νύχτα. Οι συζητήσεις ανάβουν στις πολύχρωμες καρέκλες του μποέμικου "Βakkal" στην ευθεία του μουσείου, που σερβίρει φρουτώδη κοκτέιλ. Το jazzy "Orta" και το κομψό με κλαμπίστικες νότες "Lemon" είναι εγγύηση ακόμα και τις πιο χαμηλών τόνων ημέρες του καλοκαιριού.
Μακριά απ’ το χαρούμενο αλαλούμ στα σοκάκια, το κατακίτρινο " Salhane " φτιάχνει μοναδική ατμόσφαιρα στις παρυφές της πρώην ελληνικής συνοικίας. Το αγαπημένο all-day bar απλώνει τραπεζάκια στη βάση του λόφου με τους ιστορικούς ανεμόμυλους, ενώ η άνετη προβλήτα του αντικρίζει το κάστρο απ’ την απέναντι πλευρά ενός μικρού κόλπου. Βουτώντας στα κρυστάλλινα νερά ή πίνοντας κοκτέιλ, νιώθεις σχεδόν ότι μπορείς ν’ αγγίξεις τα απόρθητα τείχη – ένα ονειρεμένο νησιωτικό τοπίο βγαλμένο θαρρείς από πίνακα.
Ματιές στην τοπική κουζίνα
Σπεσιαλιτέ του νησιού είναι η μαρμελάδα ντομάτα, με επίσης αγαπημένες τις γεύσεις σύκο και κόκκινη παπαρούνα, που έρχονται να συμπληρώσουν κλασικά χιτ της τουρκικής κουζίνας στο παραδοσιακά επικό πρωινό: αβγά με ντομάτες και πιπεριές σερβιρισμένα στο ταψάκι τους (menemen), τσιγαρομπουρέκια με τυρί (sigara boregi) και λουκουμάδες (lokma ή kulaç). Σταθερή αξία το καλοκαίρι είναι, φυσικά, τα ντόπια σταφύλια, που θα συναντήσετε παντού στο δρόμο σας αλλά και επεξεργασμένα ως μελάσα, ξίδι και μαρμελάδα. Τα αμπελόφυλλα απογειώνουν τους παραδοσιακούς ντολμάδες με ρύζι, μπαχαρικά και κρεμμυδάκι τηγανισμένους σε ελαιόλαδο.
Μέλι ρίγανης πωλείται στους πάγκους του κέντρου, ενώ πιο γλυκές αμαρτίες προσφέρουν οι διάσημοι κουραμπιέδες με μαστίχα και αμύγδαλο, αλλά και ο κρύος μπακλαβάς – ένα ανερχόμενο τουρκικό trend των τελευταίων χρόνων, που μας το πρότειναν στην Bozcaada. Τέλος, απαιτείται μία στάση σ’ ένα απ’ τα παγωτατζίδικα του οικισμού για παγωτό λεβάντα, την πιο αγαπημένη γεύση του καλοκαιριού στην Τένεδο.
3 ετικέτες κρασιού που "πρέπει" να δοκιμάσετε στην Τένεδο
Corvus Τeneia Λευκό ξηρό κρασί από ποικιλία Çavuş με κρεμώδες σώμα
συνδυασμένο με λεπτά αρώματα από ακακία, λουλούδια του αγρού, πράσινο μήλο
και ροδάκινο – ιδανική συνοδεία για ψαρικά και μεσογειακά πιάτα.
Çamlıbağ Αyapetro Πληθωρικό, αναζωογονητικό ροζέ από ποικιλία Kuntra με
αρώματα από λευκό ροδάκινο, κεράσι, βανίλια και θυμάρι. Κεράσι και βατόμουρο με
νότες μπαχαρικών στο στόμα. Συνδυάζεται περίφημα με αλλαντικά και ελαφριά
πιάτα.
Corvus Passito Η ποικιλία Vasilaki μεγαλώνει αποκλειστικά στην Τένεδο και
αναδεικνύεται σε αυτό το επιδόρπιο κρασί, που ωριμάζει σε βαρέλια ακακίας για 24
μήνες – γεμάτο σώμα, με νότες καμένης καραμέλας, λεμονιού, σταφίδας και μελιού.
Κοντινές εκδρομές από (και προς) την Τένεδο
Η Τένεδος δεν βρίσκεται κοντά σε μεγάλες πόλεις και αεροδρόμια, αλλά τα road trip που κάναμε στην περιοχή μας χάρισαν πανοραμικά φυσικά τοπία και στάσεις με ιστορία. Μόλις πέρυσι την άνοιξη εγκαινιάστηκε η εντυπωσιακή γέφυρα Τσανάκαλε 1915, που κάνει αισθητά πιο άνετο το ταξίδι με αυτοκίνητο απ’ την Κωνσταντινούπολη, ενώνοντας τις δυο όχθες των Δαρδανελίων στη δυτική πλευρά της θάλασσας του Μαρμαρά (παλιότερα, η σύνδεση γινόταν μόνο με φέρι). Με τα 2.023 μέτρα της, είναι η μεγαλύτερη σε μήκος κρεμαστή γέφυρα στον κόσμο και χαρίζει μαγευτική θέα στα στενά. Ο αρχαιολογικός χώρος της Τροίας, διαγωνίως απέναντι απ’ την ομηρική Τένεδο, όπου έριξαν άγκυρα οι Αχαιοί, ανοίγει ένα παράθυρο στο μύθο.
Ο καλά οργανωμένος και περιποιημένος χώρος, με τον ξύλινο Δούρειο Ίππο να μας υποδέχεται στην είσοδο, περιλαμβάνει περιορισμένα ευρήματα, ωστόσο οι σύγχρονες αναπαραστάσεις δίνουν μια καλύτερη εικόνα για το πώς έμοιαζαν οι εννιά πόλεις, χτισμένες εδώ η μία πάνω στην άλλη, που έχουν ανασκαφεί εδώ.
Η ωραιότερη εκδρομή συνδυαστικά με την Τένεδο, όμως, είναι η Άσσος (Behramkale), σε απόσταση αναπνοής απ’ τη Λέσβο, στα νότια της επαρχίας του Τσανάκαλε. Η ακρόπολη της αρχαίας πόλης (7ος αιώνας π.Χ.) ατενίζει τη θάλασσα από έναν απότομο λόφο 238 μέτρων, με τον φωτογενή ναό της Αθηνάς (530 π.Χ.) στην κορυφή του να προσφέρει καθηλωτική θέα στο όρος Ίδη, στο Αιγαίο και στη γειτονική Μυτιλήνη.
Ο Αριστοτέλης εγκαταστάθηκε στην Άσσο το 348 π.Χ. και ίδρυσε μια φιλοσοφική ακαδημία. Θα δείτε το άγαλμά του πριν ξεκινήσετε την ανάβαση μέσα απ’ το παραδοσιακό οθωμανικό χωριό με τον χαρακτηριστικό μιναρέ, που οδηγεί προς τον αρχαιολογικό χώρο μέσα από πετρόχτιστα καφέ, ταβέρνες και μαγαζάκια που πουλούν σουβενίρ και μυρωδάτη ρίγανη. Κατεβαίνοντας προς τη θάλασσα, ξεπροβάλλουν σταδιακά το αρχαίο θέατρο και το αρχαίο λιμάνι της Άσσου, που περιβάλλεται πλέον από ανακαινισμένα μπουτίκ ξενοδοχεία, ψαροταβέρνες και μαγαζιά για παγωτό και τσάι.
Πώς θα πάτε
H Τένεδος είναι 400 χλμ. με το αυτοκίνητο από Κωνσταντινούπολη με κατεύθυνση προς Tekirdağ και Καλλίπολη. Φέρι αναχωρούν τακτικά απ’ τo λιμάνι του Γεϊκλί – το ταξίδι διαρκεί 35 λεπτά. Κάποια λεωφορεία θα σας φέρουν μέχρι το Γεϊκλί, ή εναλλακτικά μέχρι Τσανάκαλε, απ’ όπου το λεωφορείο για το λιμάνι αναχωρεί βάσει ανταπόκρισης.
Πότε να πάτε
Την άνοιξη και το φθινόπωρο θα απολαύσετε το νησί χωρίς πλήθη, σημειώστε απλώς ότι κάποια μαγαζιά παραμένουν κλειστά. Κατά την υψηλή σεζόν, ειδικά τον Αύγουστο και στο φεστιβάλ του τρύγου, η μικροσκοπική Τένεδος γεμίζει ασφυκτικά, και το να πάρετε μαζί σας το αμάξι απ’ το Τσανάκαλε είναι απαγορευτικό (θα παρκάρετε στο Γεϊκλί). Τακτικά δρομολόγια minibus, ενοικιαζόμενα μηχανάκια και ποδήλατα εξυπηρετούν όμως μια χαρά. Όπως και για τη διαμονή σας, όμως, κάντε τα πλάνα σας το συντομότερο δυνατόν.
Tip Το τζαζ φεστιβάλ της Bozcaada τον Σεπτέμβριο αποχαιρετά ρυθμικά το καλοκαίρι, γεμίζοντας τις γωνιές του οικισμού με μουσική (8-10/9/2023).
Πού να μείνετε
Talay Bağları Konukevi Ένα κομψά ανακαινισμένο πέτρινο κτίριο στον αμπελώνα
της οικογένειας Talay, που έχει ρίζες στο νησί απ’ το 1600, στεγάζει τέσσερα λιτά,
σύγχρονα δωμάτια. Σερβίρεται πλούσιο πρωινό με υλικά απ’ τον βιολογικό κήπο,
ενώ διατίθενται και ποδήλατα για βόλτες στο νησί και τις παραλίες.
TaşAda Hotel - Special Class Νησιώτικη πολυτέλεια σ’ ένα μπουτίκ ξενοδοχείο 8 δωματίων στο κέντρο του οικισμού – ατού τα δίκλινα και τρίκλινα δωμάτια με μπαλκόνι και θέα στο κάστρο. Οι εξαιρετικές μαρμελάδες του ξεχωρίζουν στο σπιτικό πρωινό (Alaybey Mahallesi, Boruzan Sokak No 8).
Eftelya Hotel Ήσυχο, οικογενειακό ξενοδοχείο με οικονομικά για το νησί δωμάτια και όμορφο πίσω κήπο για πρωινό (μπόνους η αιώρα για μεσημεριανή σιέστα). Η τοποθεσία του κοντά στο λιμάνι, πάνω στο λόφο της τουρκικής συνοικίας, χαρίζει θέα αλλά και εύκολη πρόσβαση στην ενδοχώρα, χωρίς να χρειαστεί να περάσετε από το πολυσύχναστο κέντρο (Alaybey, Boruzan Sokak No 7).
