Γλυκιά άνοιξη στην Καστοριά

Στην Καστοριά το χρώμα της μελαγχολίας δεν είναι γκρι. Το γκρίζο που αστράφτει ασημί κάτω από τις αχτίνες του ήλιου είναι η πρώτη ύλη μιας ομορφιάς γεμάτης μυστήριο, σαν αυτή που ύμνησε ο Θόδωρος Αγγελόπουλος στα πλάνα του· είναι το χρώμα του Βυζαντίου, αυτό που αναδεικνύει καλύτερα τις τοιχογραφίες των 80 εκκλησιών μιας πόλης που σε κάθε βήμα της εξιστορεί την αλλοτινή αίγλη της. Πίσω από τους ναούς, ο ρυθμός του καστοριανού αρχοντικού, συνέχεια των βυζαντινών "δόμων" που ακόμα θα δεις στο Φανάρι, αγναντεύει το νερό. Πίσω από τα αρχοντικά το ζωντανό μουσείο του Ντολτσό, που σημαίνει γλυκό, αφορμή από μόνο του για την εκδρομή και ικανό να μονοπωλήσει το χρονοδιάγραμμα μιας απόδρασης. Πίσω από το Ντολτσό και παντού, η λίμνη. Γεμάτη μυστήριο, γεμάτη πουλιά, γεμάτη από μια δική της ποίηση, ανατριχιάζει από την τροχιά ενός "καραβιού", της επίπεδης τοπικής βάρκας, που ακολουθεί μια παρέα πελεκάνων. Ο Ιουστινιανός και ο Παύλος Μελάς, η προϊστορία και ο Εμφύλιος, το Βυζάντιο και η αρχαιότητα και ύστερα η νέα, πολύχρωμη ζωή στη Λεωφόρο των Κύκνων. Όλα εδώ, στο πιο συμπυκνωμένο πακέτο βόρειας ελληνικότητας. Με άρωμα από μπούκοβο, ξινολάχανο και γριβάδι στα κάρβουνα.

Must do

• Να κάνεις το γύρο της λίμνης με τα πόδια ή με νοικιασμένο ποδήλατο. Παρέα σου, κορμοράνοι, ερωδιοί, γλάροι, λαγκόνες, κύκνοι κι ο πανέμορφος και σπάνιος αργυροπελεκάνος (8 χλμ. από το Πάρκο Ολυμπιακής Φλόγας στην πλ. Μακεδονομάχων).
• Μια στάση στη Μαυριώτισσα, πάνω στο νερό, με τις εκπληκτικές, εξωτερικές τοιχογραφίες και τον πλάτανο του 12ου αι, εδώ ακριβώς που αποβιβάστηκε ο Αλέξιος Κομνηνός και οι βυζαντινοί που ήρθαν να διώξουν τους Νορμανδούς.
• Η Κουμπελίδικη εκκλησία του 11ου αιώνα και οι εντυπωσιακές της τοιχογραφίες είναι το σήμα κατατεθέν της πόλης. 
• Περπάτα όσο αντέχουν τα πόδια σου στα στενάκια του Ντολτσό. Καστοριανά αρχοντικά, καταπράσινα καλντερίμια, ρομαντικά νεοκλασικά.
• Πόσες εκκλησίες αντέχεις; Η πόλη μετράει 80 βυζαντινές.
• Η εμπειρία της κατασκευής μιας γούνας σε ένα παραδοσιακό εργαστήριο!
• Η επίσκεψη στο ενδιαφέρον Βυζαντινό Μουσείο (2467026781).

Τα παιδιά θα βρουν τη χαρά τους

• Στο Δισπηλιό, έναν από τους αρχαιότερους νεολιθικούς λιμναίους οικισμούς στην Ευρώπη, με μια πλήρη αναπαράσταση της καθημερινότητας 7.000 χρόνια πριν από την εποχή μας, και στο εντυπωσιακό Σπήλαιο του Δράκου.
• Στην ονειρική βαρκάδα στη λίμνη, που διαρκεί μία ώρα (6932002973).
• Στο Λαογραφικό Μουσείο που αναπαριστά τρισδιάστατη την παραδοσιακή ζωή σε ένα από τα ομορφότερα αρχοντικά της πόλης (2467028603).
• Στο Μουσείο Κέρινων Ομοιωμάτων και Λαογραφίας, εκεί όπου η παλιά ζωή του 19ου αιώνα επιβιώνει ολοζώντανη και τρισδιάστατη, με τα πρόσωπα των αληθινών πρωταγωνιστών της (2467074870).

Μια ξεχωριστή εμπειρία

Η περιήγηση στα χωριά του Λαδοποτάμου (Χαλάρα, Μακρυχώρι, Μαυρόκαμπος, Άγ. Αντώνιος, Μελάς – εδώ που σκοτώθηκε ο Παύλος Μελάς) είναι μια βουτιά στον ιστορικό αλλά και τον αρχιτεκτονικό χώρο. Χωριά-φαντάσματα, με σπίτια από τερακότα, που εγκαταλείφθηκαν οριστικά στον Εμφύλιο, στοιχειωμένα από τις μνήμες των Εθνικών Αγώνων και μιας άλλης, ευημερούσας εποχής, όταν οι κάτοικοι πλούτιζαν από την επεξεργασία της γούνας. Ένα ονειρικό τοπίο που επέλεξε ο Θόδωρος Αγγελόπουλος για σκηνικό στο "Μετέωρο βήμα του πελαργού".

Η γεύση του τόπου

Μπορεί η περιοχή να είναι γνωστή για τα νοστιμότατα φασόλια της –οι γίγαντες και οι ελέφαντες έχουν χαρακτηριστεί Προϊόντα Αναγνωρισμένης Γεωγραφικής Ένδειξης–, όμως δεν θα μείνετε μόνο με μια φασολάδα. Υπέροχα είναι και τα άγρια μανιτάρια της από τις κοιλάδες του Γράμμου και του Βιτσίου, τα τραγανά μήλα της, τα κάστανα από τα ορεινά δάση της αλλά και τα αφράτα κάστανα. Η φέτα, το κασέρι, το κεφαλοτύρι και η κεφαλογραβιέρα Καστοριάς φτιάχνονται με τις παλιές τεχνικές και με το πλούσιο αιγοπρόβειο γάλα από τα αλπικά βοσκοτόπια του νομού και το τσίπουρο, που έχει εδώ τη δική του παράδοση, θα σας ζεστάνει το σώμα και την ψυχή στα χαμηλά βαρομετρικά των ψηλών βουνών. Οι ντόπιες νοικοκυρές φτιάχνουν τραχανά, χυλοπίτες, τα δικά τους λουκούμια, ζαχαροστράγαλα, καραμέλες, λικέρ από κράνα και καρύδι, μαστιχάτα, αλλά και τους νοστιμότατους σαλιάρους, τους νηστίσιμους κουραμπιέδες που θα βρείτε στο ζαχαροπλαστείο δίπλα στη Νομαρχία. Η τοπική κουζίνα μαγειρεύει εκπληκτικές πίτες, χοιρινό με γίγαντες, λαχανοντολμάδες με λάχανο τουρσί, την αρμιά, το τουρσί-σπεσιαλιτέ της περιοχής που ωριμάζει μέσα σε βαρέλια και μπαίνει σε πίτες, ντολμάδες και σαλάτα.

Ανοίγει φύλλα για πίτα, τα προψήνει στο παραδοσιακό σάτσι και λατρεύει όλα τα είδη του ψαριού που δίνει άφθονο η λίμνη. Κι αν είναι να φέρεις πίσω μαζί σου ένα μόνο πεσκέσι, διάλεξε τον μπάτζο, το ντόπιο, πικάντικο αιγοπρόβειο τυρί που δύσκολα βρίσκουμε εκτός περιοχής – ένα από τα αρχαιότερα ελληνικά τυριά και το πιο παλιό από τα σκληρά, φτιάχνει την καλύτερη τυρόπιτα, τηγανίζεται σε σαγανάκι, λιώνει μαστιχωτά και συνοδεύει ιδανικά το τσίπουρο.

Τα πιάτα που πρέπει να δοκιμάσεις

• Σαρμάδες αρμιά: ντολμάδες με χοιρινό κιμά τυλιγμένοι σε λάχανο τουρσί.
• Πρασοκεφτέδες, χοιρινό με πράσα.
• Χοιρινό με τραχανά, κόκκινος τραχανάς με κεφτεδάκια.
• Φασουλοταβάς στο πήλινο, χοιρινό με φασόλια.
• Μάντζα: λαχανικά με κόκκινη σάλτσα και μπάτζο.
• Ουρά μοσχαρίσια με ξερά φασόλια στον ταβά.
• Μαραντζιά: κρέας με μανιτάρια.
• Γκαρούφα, ξεψαχνισμένο κεφάλι από γριβάδι με σάλτσα από καρύδι και άφθονο σκόρδο, αλλά και γριβάδι στον "ταβά", ψημένο στο φούρνο με πατάτες, ντομάτες και πιπεριές.
• Κεφτεδάκια μακάλο, σε πηχτή σάλτσα δεμένη με αλεύρι, πελτέ, μπόλικο σκόρδο και πάπρικα.

Νόστιμα ψώνια

• Ψωνίστε τοπικά προϊόντα (ελέφαντες, εκπληκτικοί γίγαντες, τσίπουρο, μπούκοβο, μπάτζο) από τη λαϊκή, κάθε Τετάρτη στη Λεωφόρο των Κύκνων, Σάββατο στην πλατεία Μακεδονομάχων. 
• Στον κύριο Βλαχοδήμο θα βρεις τους καλύτερους βιολογικούς γίγαντες, τον πιο αγνό μπάτζο για την τέλεια τυρόπιτα, υπέροχο γίδινο βούτυρο, τοπικά γλυκά κουταλιού και πολλά ποντιακά προϊόντα (Αθ. Διάκου 4, 2467083850).
• Στο κατάστημα τυροκομικών του κυρίου Κωνσταντίνου Άβελλα, θα ψωνίσετε φρέσκα τυριά, ξινοτύρι τουλουμίσιο, μπάτζο, πικάντικη κεφαλογραβιέρα, φέτα και μανούρι (Γράμμου 12, 2467083729).
• Για την εμπειρία της πιο αυθεντικής αρμιόπιτας, θα επισκεφθείς τον Αγροτουριστικό Συνεταιρισμό Γυναικών Αγίων Αναργύρων (6945638018) στη Βασιλειάδα. Νωπές ή κατεψυγμένες να τις πάρεις μαζί σου, θα βρεις και τυρόπιτες, χορτόπιτες με λάπατα και τσουκνίδες, μανιταρόπιτες και πολλές γεύσεις, όλες καμωμένες με ντόπια πρώτη ύλη. 
• Στις "Ρίζες" (Τσακάλη 1, 2467100357) θα βρεις μια μεγάλη γκάμα από προϊόντα αποκλειστικά και μόνο από ντόπιους παραγωγούς: ζυμαρικά, μέλι, μαρμελάδες, βότανα, κρασί, τσίπουρο, γλυκό του κουταλιού από φασόλια γίγαντες, αλλά και καλλυντικά και διακοσμητικά. 

Η Καστοριά στο ποτήρι

Στη νότια πλαγιά του Βιτσίου, απέναντι από τη λίμνη και στα 680 μέτρα υψόμετρο, ο αμπελώνας της οικογένειας Στεργίου αποτελεί υπόδειγμα σύγχρονης βιολογικής αμπελοκαλλιέργειας. Σαράντα πέντε στρέμματα με Merlot, Cabernet Sauvignon, Cinsaut, Sauvignon Blanc, Riesling, Ξινόμαυρο και Ροδίτη. Το οινοποιείο είναι επισκέψιμο και μιας πρώτης τάξης ευκαιρία για να δοκιμάσετε τη Λευκή και την Κόκκινη Πέτρα, κρασιά που κλείνουν μέσα τους το άρωμα του τόπου που τα γέννησε.

Μερακλίδικα τραπέζια

• Το "Ντολτσό" της κυρίας Τέτας Πουλιοπούλου, στο υπέροχο ανακαινισμένο πατρικό αρχοντικό του άντρα της, είναι ένα από τα νοστιμότερα και πιο-σπιτικά-δεν-γίνεται εστιατόρια της Ελλάδας. Εκπληκτικές πίτες, σαρμάδες, κεφτέδες μακάλο, χοιρινό με αρμιά, η καλύτερη πολίτικη σαλάτα, ελάφι, αγριογούρουνο στη γάστρα με δαμάσκηνα και σταφίδες, ζυγούρι στη γάστρα, μαγειρεμένα με ντόπια, αγνά υλικά από μικρούς παραγωγούς και καλή λίστα τοπικών κρασιών (Πλ. Ντολτσό, 2467023377).
• Το "Στέκι της παρέας" είναι το κλασικό στέκι κάθε Καστοριανού ανεξαρτήτως ηλικίας και κοινωνικής τάξης, από το 1966. Λευκό και πρόσφατα φρεσκαρισμένο, με θέα στη λίμνη, μαγειρεύει παραδοσιακά με κάποιες ελαφρώς πιο μοντέρνες πινελιές, αφού πλέον έχει περάσει στα χέρια της νεότερης γενιάς. Αγριογούρουνο κρασάτο, αρνάκι ριγανάτο, κεφτεδάκια μακάλο, μπάτζος σαγανάκι με αβγό, σαρμάδες, γιαουρτλού και υπέροχο χοιρινό στη γάστρα. Γλέντια με όργανα από τη σταθερή πελατεία (Υπ. Διάκου 10, 2467082397).
• Ο "Παρασκευάς" Παράσχος, στην ομώνυμη ταβέρνα του, έχει τη δική του τεχνική λίμνη, με γριβάδια, πρικιά, τούρνες, γουλιανούς και εδώ είσαι στο σωστό σημείο για να δοκιμάσεις λιμνίσιο ψάρι, ψητό στα κάρβουνα ή τηγανητό, με μπόνους τα ντόπια λαχανικά από τον κήπο του και τη μαγική, τραγανή τηγανητή πατάτα σε ροδέλα (Κεφαλάρι, 2467072521).
• Τέσσερα χιλιόμετρα από την πόλη, στη Νέα Λεύκη, σε περιμένει ένα κρυμμένο, πεντανόστιμο μυστικό, που ολόψυχα συνιστώ: Στις "Ουσίες Κι", η Ρένα μαγειρεύει νόστιμα και σπιτικά την πιο παλιά ποντιακή παράδοση και τη συνοδεύει με εξαιρετικό τσίπουρο. Προβατίνα κεμπάπ, ροζ πέστροφες της περιοχής και το πίσι, την παραδοσιακή ποντιακή πίτα (Αγ. Τριάδος, Ν. Λεύκη, 2467080743).
• Στη Λέσχη Φίλων της Καστοριάς θα πας οπωσδήποτε για έναν καφέ, για τη μοναδική, την πιο ινσταγκραμική αφ’ υψηλού θέα στη λίμνη από το καταπράσινο λοφάκι του Προφήτη Ηλία.
• Για θέα ακόμη πιο "εξ ουρανού" ανεβαίνεις στον Άγιο Αθανάσιο. Το Βίτσι, ο Γράμμος, η λίμνη και μετά οι μεζέδες της κυρίας Αγλαΐας στο ουζερί "Άγιος Αθανάσιος".
• Απέναντι από τις "Ρίζες", το "Μπιζ-Μπιζέ" είναι το ιδανικό μέρος για μια στάση για βιολογικό καφέ, μετά τις βόλτες στο Ντολτσό, ή για να ξεκινήσεις τη μέρα με ένα υπέροχο πρωινό. Για παρέα, σπιτικές πίτες από τη γιαγιά Άννα, μεζεδάκια για το τσίπουρο ή το κρασί, μπέργκερ, μπουγάτσα, χειροποίητα γλυκά και ιδιαίτερες λιχουδιές για βίγκαν και διαβητικούς. 

Συμβαίνει μόνον εδώ!

Αν είσαι fun του σκραμπλ, να ξέρεις ότι στην Καστοριά λειτουργεί ο μοναδικός επίσημος και οργανωμένος Όμιλος Σκραμπλ της Ελλάδας, που στόχο έχει, πέρα από την απόλαυση, να ολοκληρώσει το τιτάνιο έργο ενός λεξικού στα ελληνικά, μαζί με τους επίσημους κανόνες του παιχνιδιού. Συμπαθέστατα παιδιά που πολύ θα χαρούν να σε συναντήσουν στο καταπληκτικό νεοκλασικό που τους φιλοξενεί. Εκδίδουν κι ένα πανέμορφο τριμηνιαίο περιοδικό με ό,τι αφορά το άθλημα, τα "Λόγια". Αν επικοινωνήσεις μαζί τους, θα σε ενημερώσουν για το επόμενο τουρνουά που θα γίνει στη Χαλκιδική 28-30 Απριλίου.