Βυζαντινές διαδρομές στην Άρτα
Μνημειώδη βασιλομονάστηρα και εκκλησιές με κεραμοσκέπαστους τρούλους, πολύτιμες εικόνες και τοιχογραφίες, περίτεχνα τέμπλα και λιθανάγλυφα, διάσπαρτα σε κάθε γωνιά της αρτινής γης, σηματοδοτούν στο σήμερα την πιο δημιουργική της περίοδο, τότε που η αρχοντική οικογένεια των Κομνηνοδουκάδων έστησε εδώ την πρωτεύουσα του Δεσποτάτου της Ηπείρου. Ελάτε να ταξιδέψουμε μαζί από τις υπώρειες του λόφου της Περάνθης έως τον Αμβρακικό και τις πλαγιές των Τζουμέρκων, με οδηγό την πολύ προσεγμένη έκδοση «Τα βυζαντινά μνημεία της Άρτας» του φιλόλογου Κώστα Γιαννέλου, την οποία χρηματοδότησε η Νομαρχιακή Επιτροπή Τουριστικής Προβολής του νομού.
Θέλεις ο θρύλος της γυναίκας του πρωτομάστορα που «στοιχειώνει» την ψηλή του καμάρα, θέλεις η αριστουργηματική αρχιτεκτονική του και η αίσθηση που σου αφήνει ο περίπατος πάνω από τον ορμητικό Άραχθο, το γεφύρι είναι πάντα η πρώτη στάση για όποιον επισκέπτεται την Άρτα. Αν όμως θέλεις να... διακτινιστείς ακόμα πιο πίσω στο πολυκύμαντο παρελθόν της, λίγες εκατοντάδες μέτρα νωρίτερα θα τραβήξεις χειρόφρενο μπροστά στο βυζαντινό κάστρο. Καλοδιατηρημένο και χτισμένο πάνω στα τείχη της Αρχαίας Αμβρακίας κρύβει στο εσωτερικό του το εγκαταλειμμένο Ξενία, αλλά και τα παλάτια των Κομνηνοδουκάδων που όρισαν την τύχη της Ηπείρου μετά την πρώτη άλωση της Κωνσταντινούπολης. Κι επειδή οι ιστορικοί δεν έχουν αποφανθεί ποια ήταν η ακριβής θέση του ανακτόρου, εμείς προτιμήσαμε να σεργιανίσουμε ένα απόγευμα στην Ακρόπολη, να σταθούμε σ' έναν πύργο του και ν' αφήσουμε τη φαντασία μας να βγάλει άκρη, ενώ τα μάτια «σαρώνουν» τον ορίζοντα από τα Τζουμέρκα ως το Ζάλογγο. Αν σας αρέσει να ρεμβάζετε με θέα, μην αναβάλλετε τη βόλτα στο κάστρο.
Φροντίστε όμως να αφιερώσετε έστω και λίγο χρόνο στην πόλη. Όσο απογοητευτική κι αν είναι η σύγχρονη εικόνα της με την άναρχη δόμηση και τις ψηλές πολυκατοικίες, υπάρχουν τουλάχιστον τρεις λόγοι για να την περπατήσετε: τρεις εκκλησίες - σ' αυτά τα μέρη το πέρασμα του χρόνου στάθηκε γενναιόδωρο κυρίως απέναντι στα θρησκευτικά μνημεία. Πρώτη και καλύτερη η Παρηγορήτισσα, που δεσπόζει στο κέντρο. Περίλαμπρη, με εκπληκτική εξωτερική τοιχοδομή, που θυμίζει μέγαρο της πρώιμης ιταλικής Αναγέννησης, χτίστηκε στα τέλη του 13ου αιώνα από το δεσπότη Νικηφόρο Κομνηνό Δούκα και τη σύζυγό του Άννα Παλαιολογίνα. Δυστυχώς για μας, αλλά ευτυχώς για το μνημείο, αυτό το διάστημα η αρχαιολογική υπηρεσία εκτελεί έργα στο εσωτερικό του και δεν θα μπορέσετε να δείτε τον αριστοτεχνικό πυραμιδωτό τρόπο με τον οποίο έχει στηριχθεί ο κεντρικός τρούλος του Παντοκράτορα. Σταθείτε όμως στον περίβολο για να τη θαυμάσετε, δείτε τα κελιά και περάστε από το παρακείμενο μικρό αρχαιολογικό μουσείο. Ακολουθώντας την οδό Βασιλιά Πύρρου, ετοιμάστε τη φωτογραφική σας μηχανή για δύο ακόμα αρχιτεκτονικά κομψοτεχνήματα: την Αγία Θεοδώρα, το πάλαι ποτέ μοναστήρι όπου θάφτηκε η βασίλισσα -και κατόπιν αγία- Θεοδώρα, και τον Άγιο Βασίλειο, που διατηρεί με πανέμορφα χρώματα και περίτεχνα μοτίβα τον πλούσιο εξωτερικό κεραμικό του διάκοσμο.
Έξω από την πόλη, την παράσταση κλέβει η Κόκκινη Εκκλησιά. Αφιερωμένο στο γενέθλιο της Θεοτόκου, το πάλαι ποτέ «βασιλομονάστηρο» κρατά τη βυζαντινή γοητεία του για όσους αψηφήσουν τα πολλά, ανηφορικά, φιδωτά χιλιόμετρα ως το Βουργαρέλι των Τζουμέρκων. Αν όμως η διαδρομή αυτή δεν χωρά στο χρόνο σας, τα περίχωρα της Άρτας κρύβουν ακόμα αρκετές εκπλήξεις. Π.χ. τη ζωντανή, λουλουδιασμένη Μονή της Κάτω Παναγιάς ή τη σταυροπηγιακή Παναγιά Μπρυώνη κοντά στο Νεοχωράκι. Μια σούπερ ανοιξιάτικη διαδρομή μέσα από τους «λαχταριστούς» πορτοκαλεώνες και τους καμπίσιους μπαξέδες θα σας φέρει σύντομα στον Άγιο Δημήτριο του Κατσούρη, το αρχαιότερο μνημείο της βυζαντινής Άρτας που στέκει εδώ από τις αρχές του 9ου αιώνα, στον Άγιο Νικόλαο της Ροδιάς και τον Άγιο Βασίλειο της Γέφυρας με τον καλαίσθητο πανύψηλο τρούλο.
Σε αντίθετη κατεύθυνση, αλλά must για όσους ακολουθούν τα βήματα της οικογένειας των Κομνηνοδουκάδων, η Μονή Βλαχέρνας υπήρξε η τελευταία κατοικία του δεσπότη Μιχαήλ Β΄ και των γιων του. Όσοι έχετε την ευκαιρία να διαβείτε το κατώφλι της, προσέξτε στο νάρθηκα τη μοναδική στην ιστορία της βυζαντινής μνημειακής ζωγραφικής παράσταση της λιτάνευσης της εικόνας της Παναγίας της Οδηγήτριας στην Κωνσταντινούπολη.
ΔιαμονήΛίγο έξω από την Άρτα στα Arta Palace (26810/61530) και Βυζαντινό (26810/32205). Στη Ροδαυγή στον ξενώνα Μαρουσιώ (26830/22685). Όσοι ανεβείτε στο Βουργαρέλι, στο Πάνθωρον (26850/22250).
Ιωάννα Γκομούζαjgomouza@athinorama.gr Best θέα: Μετά την ψαροκατάσταση στον Πατέντα στο νησάκι Κορωνησία, ανεβείτε στο ναό της Παναγίας στην κορφή του λόφου, κι αφού θαυμάσετε τις τοιχογραφίες και το νεότερο μεν αλλά εξαιρετικής τέχνης ξυλόγλυπτο τέμπλο, ρουφήξτε το γαλανό πλάνο του Αμβρακικού. Για... αγροτικά πανοράματα η Αγία Παρασκευή του Δράκου στη Δρακότρυπα είναι σωστός βιγλάτορας του αρτινού κάμπου.
