Μπορεί το Σεντ Μόριτζ να είναι συνώνυμο του πολυτελούς χειμερινού τουρισμού, η κοιλάδα Engadin που το περιβάλλει, όμως, είναι η κοιτίδα ενός καλά ριζωμένου αλπικού μικροπολιτισμού, άρρηκτα συνδεδεμένου με την ιδιότυπη γεωγραφία του τόπου.
Από τον Εμμανουήλ Χουσάκο
Το γνωστό σε πολλούς Σεντ Μόριτζ, στην καρδιά της λιγότερο γνωστής κοιλάδας Engadin, είναι συνώνυμο του πολυτελούς χειμερινού τουρισμού, των ακριβών χόμπι και των κάθε είδους αθλημάτων στο χιόνι, πολλά εκ των οποίων πρωτοεμφανίστηκαν εδώ. Ωστόσο, στην κοιλάδα επιβιώνει ένας καλά ριζωμένος, αλπικός μικροπολιτισμός, άρρηκτα συνδεδεμένος με την ιδιότυπη γεωμορφολογία του τόπου, ο οποίος αναπτύχθηκε πολύ πριν από την έλευση των Βρετανών περί τα τέλη του 19ου αιώνα και την ανέγερση των πρωτοποριακών για την εποχή χειμερινών θερέτρων, των πρώτων χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων και αργότερα των πολυεκατομμυριούχων με τα ιδιωτικά τους τζετ.
Η κοιλάδα, που οριοθετείται από κάποιες από τις υψηλότερες κορυφές των ανατολικών ελβετικών Άλπεων, διατρέχει το νοτιοανατολικό τμήμα του Graubünden –το μοναδικό τρίγλωσσο καντόνι– από τα ιταλικά μέχρι τα αυστριακά σύνορα, φιλοξενώντας στη σχεδόν οχυρή, μακρόστενη κοίτη της ένα οικοσύστημα μοναδικής ομορφιάς, με συμπλέγματα λιμνών και εντυπωσιακούς ορεινούς όγκους, αλλά και έναν γηγενή πληθυσμό που μιλά τη σπάνια ρομανσική γλώσσα και φέρει μακραίωνες παραδόσεις. Η ζύμωση φυσικού και ανθρωπογενούς τοπίου ευθύνεται αδιαμφισβήτητα γι’ αυτό που σήμερα ενσαρκώνει το αρχέτυπο του χειμερινού art de vivre.
Μοιραία, η ανθρωπογεωγραφία του Σεντ Μόριτζ έχει προσελκύσει σημαντικούς χώρους τέχνης, με γκαλερί-κολοσσούς να έχουν ανοίξει παραρτήματα εκεί. Ωστόσο, δορυφορικά σε αυτό τον κεντρικό πυρήνα προβολής και διακίνησης τέχνης, αναπτύσσεται μια σειρά από καλλιτεχνικές πρωτοβουλίες, οι οποίες τον πλαισιώνουν διακριτικά και φαίνεται να συνδιαλέγονται αρμονικότερα με τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του τόπου, όπως αυτός εκφράζεται και έξω από τα ιδιωτικά σαλέ και τις λαμπερές μπουτίκ, χωρίς όμως να του γυρίζουν την πλάτη. Η χαρτογράφηση αυτών των καλλιτεχνικών δράσεων είναι και η αφορμή αυτού του οδοιπορικού κατά μήκος της κοιλάδας και των λιγότερο γνωστών γωνιών της, με αφετηρία το Σεντ Μόριτζ και τα μεγάλα υψόμετρα και με κατεύθυνση προς τα χαμηλότερα, κοντά στην "έξοδο" της κοιλάδας στην Αυστρία.
Λίγο έξω από το "χωριό", βρίσκεται η μικροσκοπική λίμνη Staz, που τέτοια εποχή έχει σκεπαστεί από ένα παχύ στρώμα πάγου και χιονιού, δημιουργώντας έναν εκτυφλωτικά λευκό, οβάλ, κενό χώρο. Η απέναντι όχθη έχει επιλεγεί στρατηγικά από την ομάδα του Elevation 1822 για τη δημόσια, sight-specific εγκατάσταση της Alicja Kwade, σύγχρονης καλλιτέχνιδας με σημαντική παρουσία στα μεγαλύτερα μουσεία και φουάρ τέχνης. Το έργο, μια αλληλουχία από ορυκτούς όγκους, κάτοπτρα και κορνίζες, αντανακλά τέλεια και καδράρει περιμετρικά το ονειρικό περιβάλλον, σε μια μαγνητική, καλειδοσκοπική αλλοίωση του ήδη οξυμμένου οπτικού μας αισθητηρίου. Αναμένουμε με αγωνία την ανακοίνωση για τον φετινό χειμώνα, σε συνέχεια της πολύ δυνατής, παρθενικής παρουσίας του Elevation 1822 στην κοιλάδα.
Δεύτερος σταθμός, όχι πολύ μακριά, είναι το ήσυχο χωριό του Samedan. Εκεί δεσπόζει το εμβληματικό Chesa Planta, χαρακτηριστικό δείγμα αρχιτεκτονικής των αρχοντικών της παλιάς τοπικής αριστοκρατίας, που στεγάζει το ανάλογο μουσείο, και τα τελευταία χρόνια και το Nomad. To Nomad, μια νομαδική, όπως καταδεικνύει το όνομά του, "κυψέλη" design και τέχνης, έχει παραμείνει πιστό τα τελευταία χρόνια στο χειμερινό του ραντεβού εκεί. Άλλωστε, πώς θα μπορούσε να αρνηθεί τη μυστηριακή σκηνογραφία του μεγάρου και τις μοναδικές θέες από τα παράθυρα, που στοιχειοθετούν το ιδανικότερο κέλυφος για την ανάδειξη του μεγάλου εύρους δημιουργίας που παρουσιάζει. Το Nomad θα συνεχίσει και φέτος να συγκεντρώνει τις σημαντικότερες γκαλερί του χώρου και το μυημένο κοινό, εγκαινιάζοντας μία νέα τοποθεσία στην περιοχή, που αναμένεται να ανακοινωθεί.
Για την επόμενη στάση μας κινούμαστε παράλληλα με το Bernina Express, το γραφικό τρένο της κοιλάδας, το οποίο μάλιστα έχει χαρακτηριστεί ως μνημείο από την UNESCO, για να οδηγηθούμε στο κομψό, αγροτικό χωριό του Schanf. Στο γαλήνιο σκηνικό του οικισμού, όπου τίποτα δεν παραπέμπει στον κοσμοπολιτισμό του Σεντ Μόριτζ, ο Fritz Steinhart άφησε πίσω του μια σταδιοδρομία στο πεδίο των μεγάλων γκαλερί και μετέτρεψε ένα από τα πολλά, χαρακτηριστικά αγροτόσπιτα του χωριού σε έναν γοητευτικό χώρο τέχνης που αγαπά τον πειραματισμό. Από το 2021 και με τη συγκυρία της πανδημίας, το The Stable φιλοξενεί κυρίως ανερχόμενους καλλιτέχνες στο ευρύχωρο "κέλυφός" του, όπου το φως που ξεγλιστρά μαεστρικά ανάμεσα στις ξύλινες δοκούς που το περιστοιχίζουν συμβάλλει ακόμα περισσότερο σε μια αλησμόνητη καλλιτεχνική εμπειρία.
Από εδώ και πέρα το σκηνικό της διαδρομής αλλάζει όσο κατηφορίζουμε στη "χαμηλότερη" κοιλάδα. Η αρχική έλλειψη βλάστησης και η ομαλότητα αντικαθίστανται από στενότερες, οφιοειδείς πορείες ανάμεσα σε πυκνά έλατα και δίνουν τη θέση τους σε μία πιο άγρια αυθεντικότητα. Τo παραποτάμιο Susch Museum στο ομώνυμο χωριό καταλαμβάνει το σύμπλεγμα κτισμάτων ενός παλιού μοναστηριού και με τις δεξιοτεχνικές αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις του διδύμου των Chasper Schmidlin και Lukas Voellmy, που σέβονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του τόπου, χωρίς όμως να διστάζουν να τολμήσουν, συγκροτεί μια πλατφόρμα τέχνης με εμφανή προσανατολισμό προς τη διάδραση και την έρευνα. Στο δαιδαλώδες συγκρότημα, με τους υπόσκαφους και ανοιχτούς χώρους να εναλλάσσονται διαρκώς, εκτός από τη μόνιμη συλλογή της δραστήριας συλλέκτριας Grażyna Kulczyk, παρουσιάζεται ένα πλούσιο πρόγραμμα περιοδικών εκθέσεων (Heidi Bucher έως 4 Δεκεμβρίου, Hannah Villiger από 4 Ιανουαρίου), με έμφαση στη γυναικεία δημιουργικότητα. Μην παραλείψετε να επισκεφθείτε το καφέ του μουσείου, που θα σας γοητεύσει τόσο οπτικά όσο και γευστικά.
Το οδοιπορικό μας θα τερματίσει στο γραφικό χωριό Tarasp, λίγα χιλιόμετρα μακρύτερα. Εκεί, στην κορυφή του λόφου στέκει επιβλητικό το μεσαιωνικό κάστρο-κόσμημα, που τα τελευταία χρόνια έχει περάσει στα χέρια του Not Vital, πασίγνωστου καλλιτέχνη γεννημένου στην περιοχή. Ο Vital έχει αφήσει διαχρονικά το στίγμα του σε αυτό, όσο κανένας από τους εκάστοτε προκατόχους του, δημιουργώντας ένα "οικοδόμημα" που λαμβάνει μνημειώδεις διαστάσεις. Ο επισκέπτης κατά την περιήγησή του σε μερικά από τα δωμάτια και στον περίβολο του κάστρου θα διεισδύσει σταδιακά σε ένα σουρεαλιστικό cabinet de curiosités, που παντρεύει αρμονικά έργα του καλλιτέχνη, έργα άλλων δημιουργών από τη συλλογή του, συντηρημένες αντίκες, διακοσμητικές προσθήκες, αντικείμενα τεράστιας αξίας με τα μοναδικά χαρακτηριστικά του περίτεχνου εσωτερικού και εξωτερικού του κάστρου. Αυτή η συμπυκνωμένη, προσωπική έκφραση της αισθητικής γλώσσας του Vital, με πανταχού παρόν το αποτύπωμα της "χειρονομίας του", ενσαρκώνει την ευρύτερη φιλοσοφία του, με σκοπό να αποτελέσει κοιτίδα τεχνών και να συνδράμει με τη σειρά της, ως βασική συνιστώσα του ιδρύματος του καλλιτέχνη, στην προσπάθεια για τη διατήρηση της ιδιαίτερης ταυτότητας της περιοχής.
Η περίκλειστη κοιλάδα του Engadin, λοιπόν, εκτός από παράδεισο για τους λάτρεις της premium ιδιωτικότητας και των χειμερινών σπορ, μπορεί να αποτελέσει και ιδανικό προορισμό για τους φιλότεχνους, αφού πλέον "οργανώνει" μια δική της, οργανική, ιδιότυπη και εξωστρεφή καλλιτεχνική σκηνή.
Πού να μείνετε
Η καθημερινότητα των επισκεπτών εδώ κινείται σε μεγάλο βαθμό γύρω από το "οικοσύστημα" των μεγάλων ξενοδοχειακών μονάδων, που με το υψηλό τους επίπεδο παροχής υπηρεσιών και αισθητικής ορίζουν διαχρονικά την πολυτέλεια στον χειμερινό τουρισμό. Όπως είναι αναμενόμενο, ο προορισμός δεν είναι φιλικός για το πορτοφόλι, ωστόσο αξίζει να επενδύσει κανείς κάτι παραπάνω στη διαμονή του, ώστε να πάρει μια γεύση από την αίγλη των χειμερινών θερέτρων με τις ονειρικές θέες, τα κινηματογραφικά λόμπι και την πληθώρα δραστηριοτήτων που προσφέρονται. Στο κέντρο της πόλης ξεχωρίζουν τα ιστορικά "Kulm Hotel" –ο πρώτος χώρος που φωτίστηκε από ηλεκτρικό ρεύμα στην Ελβετία– και "Badrutt’s Palace". Η στρατηγική τους θέση πολύ κοντά στη λίμνη τα ανέδειξε σε κοιτίδες του πάσης φύσεως αθλητισμού στο χιόνι και τον πάγο. Αποτελούν δε ιδανική επιλογή για όσους προτιμούν την εγγύτητα στη λίμνη και τις βόλτες στην πόλη. Για όσους επιθυμούν άμεση πρόσβαση σε ορεινές περιπέτειες, το μεγαλοπρεπές "Suvretta House", στα περίχωρα του οικισμού, αποτελεί ιδανική επιλογή. Παρέχει εύκολη σύνδεση με πολλές από τις γύρω χιονοδρομικές πίστες, ενώ η κοσμοπολίτικη σάλα του είναι κομβικό σημείο συνάντησης για après-ski χαλάρωση και crêpes Suzette.
Αξιοθέατα στην περιοχή
Αναμφίβολα, τα περισσότερα αξιοθέατα αφορούν την αλπική φύση. Οι λάτρεις του σκι θα βρεθούν σε έναν χειμερινό παράδεισο με τεράστια ποικιλία από διαδρομές διαβαθμισμένης δυσκολίας. Η λίμνη του Σεντ Μόριτζ, επίσης, όπως και οι γύρω λίμνες προσφέρουν πληθώρα χειμερινών δράσεων, όπως ιππασία, πατινάζ, πεζοπορία και έλκηθρο, και φυσικά απαράμιλλη ομορφιά. Για όσους, πάλι, προτιμούν την άνεση και τη ρέμβη, αξίζει η διαδρομή με τα lifts σε κάποια από τα μεγάλου υψόμετρου εστιατόρια, όπως το "Trutz" ή το "Paradiso", ή το γραφικό τρενάκι που οδηγεί στον ορεινό όγκο του Muottas Muragl. Το Segantini Museum φιλοξενεί τη μεγαλύτερη συλλογή έργων του Ιταλού ζωγράφου, που ύμνησε στον καμβά του το αλπικό τοπίο όσο κανείς άλλος. Τέλος, στο κοντινό χωρίο Sils Maria, μπορεί να επισκεφθεί κανείς το σπίτι του Νίτσε, ο οποίος πέρασε σημαντικά διαστήματα της ζωής του εκεί, και να διαπιστώσει ιδίοις όμμασι τους λόγους που οδήγησαν τον πασίγνωστο φιλόσοφο να δηλώσει "εδώ νιώθω καλύτερα από οποιοδήποτε άλλο μέρος στη Γη".
