Η αρχοντιά της Κεντρικής Μακεδονίας έχει έναν πολύ ιδιαίτερο χαρακτήρα – ανοιχτόκαρδο αλλά και διακριτικό μαζί. Χάρη στην πλούσια πολιτιστική της κληρονομιά, τον πνευματικό της πλούτο και την κατάνυξη που εμπνέουν οι ναοί και τα μοναστήρια της, ιχνηλατεί μια από τις πιο σημαντικές διαδρομές θρησκευτικού ενδιαφέροντος στην Ελλάδα.
Ο λόγος για τα "Βήματα του Αποστόλου Παύλου" που αναμφίβολα αποτελεί έναν ιδανικό συνδυασμό προσκυνήματος και περιήγησης σε μερικά από τα ομορφότερα μέρη της Ελλάδας. Πρόκειται για ένα μεγαλόπνοο σχέδιο όπου μέσα από τη συνεργασία των τριών Περιφερειών (Κεντρικής Μακεδονίας, Lazio και Πάφου), έχει υποβληθεί φάκελος υποψηφιότητας στο Συμβούλιο της Ευρώπης για την πιστοποίηση της πολιτιστικής διαδρομής "Στα βήματα του Αποστόλου Παύλου". Μάλιστα, έχει προταθεί να συμμετέχουν και άλλες περιοχές, προκειμένου να καθιερωθεί η συνολική διαδρομή της διακονίας του Αποστόλου Παύλου από τα Ιεροσόλυμα στη Ρώμη μέσω Κύπρου και Ελλάδας.
Εκτός από την προφανή πολιτιστική αξία του έργου, στόχος του είναι να αξιοποιηθεί το θετικό κλίμα που δημιουργούν οι πολιτιστικές διαδρομές στην τοπική οικονομία μέσω ενίσχυσης του τουρισμού, προωθώντας την καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, καθώς και την επιχειρηματικότητα μέσω της ανάπτυξης καινοτόμων και ελκυστικών προϊόντων και υπηρεσιών πολιτιστικού τουρισμού.
Τα ζωντανά τεκμήρια παρουσίας του Αποστόλου Παύλου, τα άγνωστα προσκυνήματα, τα μοναστήρια, οι βυζαντινοί ναοί και τα μοναστηριακά προϊόντα συγκινούν σήμερα όχι μόνο τον ευσεβή πιστό, αλλά και όποιον αγαπά την ιστορία. Έχοντας αυτό στο μυαλό, ως αναπόσπαστο μέρος της εθνικής μας παράδοσης και κληρονομιάς, ακολουθούμε την συναρπαστική διαδρομή του "Αποστόλου των Εθνών" σταματώντας σε 4 σταθμούς που συγκεντρώνουν το θρησκευτικό, πολιτισμικό και γαστρονομικό μας ενδιαφέρον.
Βέροια
Προικισμένη με τη δροσιά του Βερμίου και μια μακραίωνη ιστορία, που χάνεται στα βάθη των αιώνων, η Βέροια μας ξεναγεί στους παραδοσιακούς της μαχαλάδες και τα ενδιαφέροντα αξιοθέατά της, από το βήμα απ’ όπου κήρυξε τον χριστιανισμό ο Απόστολος Παύλος πριν από 2000 χρόνια.
Ταξίδι στο παρελθόν θα κάνουμε στην χριστιανική συνοικία Κυριώτισσα με τις λιθόκτιστες εκκλησίες και τα πέτρινα σοκάκια της, με εξέχον το κτίριο του υδροκίνητου αλευρόμυλου του Στέργιου Μάρκου από το 1911 που σήμερα στεγάζει το Βυζαντινό Μουσείο. Εντυπωσιακές εικόνες και τοιχογραφίες, ψηφιδωτά δάπεδα, έργα αγγειοπλαστικής φιλοξενούνται στον ατμοσφαιρικό βιομηχανικό χώρο.
Η συνέχεια ανήκει δικαιωματικά στην εβραϊκή συνοικία Μπαρμπούτα, με την χαρακτηριστική οθωμανικού τύπου αρχιτεκτονική της η οποία θεωρείται σπάνια στην Ευρώπη. Αξίζουν την προσοχή μας τα σαχνισιά, οι προεξοχές- μπαλκόνια στις προσόψεις των σπιτιών, βαμμένα σε έντονα χρώματα, αλλά και οι βαριές εξώπορτες. Εκεί βρίσκεται και το πέτρινο κτίριο της Συναγωγής, πίσω από την οποία διασώζεται ακόμη το Μικβέ (θρησκευτικός λουτρώνας).
Περισσότερο μουσείο παρά ναό θυμίζει η παλιά Μητρόπολη, ένας τους μεγαλύτερους μεσοβυζαντινούς ναούς των Βαλκανίων με σημαντικές αγιογραφίες που χρονολογούνται από τον 12ο έως τον 14ο αιώνα. Μετά την αναστήλωση του, που ολοκληρώθηκε το 2016, αναδείχθηκαν τα αρχαία μέλη του ιερού του Διονύσου καθώς και οι επιγραφές με χαραγμένες τις πράξεις απελευθέρωσης των δούλων. Πολύ σημαντικό ρόλο έπαιξε στη διάδοση και την καθιέρωση της χριστιανικής πίστης στον Ελλαδικό χώρο η πρωτεύουσα της Ημαθίας, αφού Απόστολος Παύλος την επισκέφτηκε αρκετές φορές με σκοπό να μεταδώσει το κήρυγμα του Χριστού στους κατοίκους της.
Την σημασία αυτών των κηρυγμάτων του Αποστόλου Παύλου αναδεικνύει σήμερα ένα θρησκευτικό μνημείο, το λεγόμενο "Βήμα του Απoστόλου Παύλου", λίγα μόλις μέτρα μακριά από την πλατεία Ωρολογίου στο κέντρο της πόλης. Εδώ, σώζονται οι ρωμαϊκές πλάκες του 1ου αιώνα, πάνω στις οποίες ,σύμφωνα με την παράδοση, στεκόταν ο Απόστολος. Το μνημείο που διακοσμείται με εντυπωσιακές ψηφιδωτές αγιογραφίες και πλαισιώνεται από τον ανδριάντα του Αποστόλου των Εθνών Παύλου αποτελεί σήμερα αδιαμφισβήτητο τεκμήριο της παρουσίας του. Κάθε Ιούνιο διεξάγονται εορταστικές εκδηλώσεις ονομαζόμενες "Παύλεια", που κορυφώνονται με τον αρχιερατικό εσπερινό ανήμερα της γιορτής του, την 29η Ιουνίου.
Νέα Απολλωνία
Σχεδόν φυσική συνέχεια της λίμνης Βόλβης, της δεύτερης μεγαλύτερης φυσικής λίμνης της Ελλάδας, το γραφικό χωριό Νέα Απολλωνία προσελκύει τους φυσιολάτρες αλλά και όσους εκτιμούν τα ιαματικά νερά. Ένα άκρως ατμοσφαιρικό τοπίο, συνώνυμο της γαλήνης και της ηρεμίας έχει γίνει καταφύγιο σπάνιων πουλιών, όσο η πλούσια πανίδα της λίμνης Βόλβης δεν σταματά να εντυπωσιάζει. Το ιδανικό σκηνικό, έρχονται να συμπληρώσουν οι προϊστορικοί παραλίμνιοι οικισμοί με σημείο αναφοράς το χωριό Νυμφόμετρα με το ομώνυμο πάρκο, ένα μοναδικό γεωλογικό φαινόμενο που αφήνει με το στόμα ανοιχτό.
Την ίδια στιγμή, θα συναντήσετε σε απόσταση αναπνοής από την Νέα Απολλωνία την περίφημη λουτρόπολη να πλεονεκτεί προσφέροντας την ομορφιά της λίμνης από τη μία και τις θεραπευτικές ιδιότητες των θερμών πηγών από την άλλη. Η δύναμη του νερού παρούσα και καταλυτική όσο καταλυτική ήταν και η παρουσία του Αποστόλου Παύλου σε δεκάδες πόλεις και μικρά χωριά της Μακεδονίας. Πιο συγκεκριμένα, το πέρασμά του στην Μακεδονία έγινε μέσω της Απολλωνίας και σύμφωνα με την παράδοση ένας βράχος έξω από το χωριό αποτελεί το βήμα του Αποστόλου.
Αν και δεν υπάρχουν ξεκάθαρες πληροφορίες από την Καινή Διαθήκη για το κήρυγμα του Aποστόλου Παύλου στην Απολλωνία, εν τούτοις η παράδοση συνδέει τον βράχο με τον Απόστολο. Σε κοντινή απόσταση συναντάμε και μια πηγή η οποία θεωρείται το αγίασμα του Αποστόλου, δίπλα στην οποία έχει χτιστεί και μικρό εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής. Όχι μακριά από το Βήμα του Αποστόλου Παύλου στέκει μέχρι σήμερα και ένα συγκρότημα παλαιού οθωμανικού λουτρού που χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 15ου αιώνα ή στην αρχή του 16ου.
Επίσης ένα πρόσφατο μνημείο στην ευρύτερη περιοχή είναι το προσκύνημα του Αποστόλου Παύλου που δημιουργήθηκε το 2011 έξω από το χωριό Λαγυνά στο ύψος του σημερινού Δερβενίου. Το σύγχρονο αυτό προσκύνημα ανήκει στη Μητρόπολη Λαγκαδά και βρίσκεται στον επαρχιακό δρόμο σε σημείο της αρχαίας Εγνατίας Οδού, όπου κατά την παράδοση πέρασε ο Παύλος ερχόμενος στη Θεσσαλονίκη.
Θεσσαλονίκη
Γνωστή γητευτής των επισκεπτών της, η συμπρωτεύουσα με την ομορφιά και την φιλοξενία της κατάφερε να χτίσει μια ζεστή σχέση με τον Απόστολο Παύλο, κάτι που το αποδεικνύουν οι επιστολές του γραμμένες με συναισθηματικότητα και στοργή. Άλλωστε, ο ίδιος Απόστολος Παύλος είχε χαρακτηρίσει τους Θεσσαλονικείς "πρότυπο" για τους χριστιανούς όλης της Ελλάδας μέσα από τις δύο επιστολές του "Προς Θεσσαλονικείς".
Το αποτύπωμα του Αποστόλου εντοπίζουμε, σύμφωνα με την τοπική παράδοση, στο νότιο παρεκκλήσι της Μονής Βλατάδων, από όπου κήρυξε το λόγο του Θεού στους Θεσσαλονικείς. Όμως η δραστηριότητα του προκάλεσε ταραχές και ο Παύλος μαζί με τον Σίλα απομακρύνθηκαν από τη Θεσσαλονίκη κυνηγημένοι. Διαφεύγοντας από τα τείχη της Θεσσαλονίκης, πέρασαν από ένα συγκεκριμένο σημείο, όπου αργότερα ιδρύθηκε η Μονή Βλατάδων. Λίγο ανατολικότερα από τη θέση της Μονής Βλατάδων, κελάρυζε μια πηγή, στην οποία κοντοστάθηκε να δροσιστεί. Στην πηγή αυτή που έμεινε γνωστή ως "Αγίασμα του Αποστόλου Παύλου", οι πιστοί τιμούν τον Απόστολο μέχρι σήμερα απολαμβάνοντας την υπέροχη θέα του Θερμαϊκού κόλπου και της Θεσσαλονίκης από ψηλά. Στον ίδιο χώρο υπάρχει και η μεγαλοπρεπής εκκλησία του Αγίου Παύλου, έργο του αρχιτέκτονα Ξενοφώντα Παιονίδη που εγκαινιάστηκε το 1922.
Πιερία
Λίγα μέρη στην Ελλάδα μπορεί να περηφανεύονται ότι διαθέτουν έναν πανέμορφο συνδυασμό βουνού και θάλασσας. Και όμως χάρη σε μια εκτεταμένη ακτογραμμή, από την οποία ξεκινούν ομαλά οι πλαγιές του Ολύμπου, η Πιερία μπορεί να διεκδικήσει αυτές τις περγαμηνές αφού άλλωστε "φιλοξενεί" το παγκόσμιου φήμης βουνό των θεών. Κάπως έτσι η ταξιδιωτική εμπειρία αποτυπώνεται πολυσυλλεκτικά με μπάνιο στην παραλία των Νέων Πόρων ή του Πλαταμώνα, ή περίπατο στους πρόποδες του Ολύμπου και δροσερές βουτιές στις βάθρες και στους καταρράκτες του Ορλιά, ή εξερεύνηση στον αρχαιολογικό χώρο του Δίου ή παρατήρηση πουλιών στον συναρπαστικό υδροβιότοπο του Αλιάκμονα.
Βέβαια, η Πιερία έχει να προσφέρει πολλά σε κάθε ταξιδιώτη και λόγω του θρησκευτικού της πλούτου όπως αυτός έχει διαμορφωθεί μέσα από την μακραίωνη ιστορία της. Aκολουθώντας το βιβλικό ταξίδι του Αποστόλου Παύλου στην Μακεδονία, ένας σημαντικό σταθμός είναι η Μεθώνη της Πιερίας. Σύμφωνα με την προφορική παράδοση, η Μεθώνη αποτέλεσε το λιμάνι απόπλου του Απόστολου Παύλο όταν εκδιώχθηκε από την Βέροια. Πρώτα διέφυγε στο Κολινδρό του οποίου το αρχαίο όνομα ήταν Αιγίνιο και μετά στο παραθαλάσσιο χωριό Ελευθεροχώρι, την σημερινή Μεθώνη, όπου βρήκε πλοίο με το οποίο απέπλευσε για την Αθήνα. Η επιλογή της Μεθώνης απ’ τους χριστιανούς για να φυγαδεύσουν με ασφάλεια τον Απόστολο Παύλο στην Αθήνα, ενισχύει την άποψη ότι οι μάλλον ερημικές τότε ακτές της Μεθώνης ήταν ιδανικό καταφύγιο για τον διωκόμενο Απόστολο. Για αυτόν τον λόγο έχει δημιουργηθεί το Βήμα του Απόστολου Παύλου στην είσοδο του χωριού, ενώ η Μεθώνη έχει πολιούχο και προστάτη της τον Απόστολο Παύλο, με την εκκλησία της να παίρνει την ονομασία του.
Ωστόσο η Μεθώνη δεν αποτελεί το μοναδικό λόγο για να ταξιδέψετε στον όμορφο αυτό τόπο και να θαυμάσετε έργα βαθιάς ριζωμένης πίστης. Διάσπαρτη από μοναστήρια, εκκλησίες και γραφικά ξωκλήσια, η Πιερία έχει πολλά εμβληματικά τοπόσημα πίστης. Η παλαιά Μονή, που ίδρυσε ο Άγιος Διονύσιος ο εν Ολύμπω, στο φαράγγι του Ενιπέα κοντά το Λιτόχωρο αναστυλώνεται, εντούτοις ένα νέο μοναστήρι χτίστηκε στο Μετόχι, στην περιοχή Σκάλα. Σήμερα, στο Μετόχι μονάζει αδελφότητα, που ακολουθεί το αγιορείτικο τυπικό, σύμφωνα με τη διαθήκη του Αγίου, ενώ στο σκευοφυλάκιο του φυλάσσονται αξιόλογα κειμήλια και πολλά άγια λείψανα, που εκτίθενται για προσκύνημα.
Τοπίο ιδανικό για όποιον επιζητά στιγμές γαλήνης και ηρεμίας προσφέρει η μοναδική Ιερά Μονή σε ολόκληρο τον κόσμο που είναι αφιερωμένη στον Όσιο Εφραίμ το Σύρο, λίγο έξω από το χωριό Κονταριώτισσα. Με θέα την εκπληκτική ομορφιά του Ολύμπου, τα δασωμένα χωριά των Πιερίων, τις καταγάλανες ακτές του Θερμαϊκού, τη Θεσσαλονίκη, αλλά και τη Χαλκιδική και το όρος Άθως στο βάθος, η Μονή αποτελεί τόπο ιερό, τόπο προσκυνήματος, αλλά ταυτόχρονα και ένα επίγειο παράδεισο φυσικής ομορφιάς, αρχιτεκτονικής και καλαισθησίας.
Γαστρονομική κιβωτός
Ένας μοναδικός γαστρονομικός πλούτος που γεννήθηκε στις ρίζες των βουνών, στο κελάρυσμα των δροσερών ποταμών και στην παράδοση Ποντίων, Βλάχων, Σαρακατσαναίων, Μικρασιατών και ντόπιων κατοίκων, με τη σημαντική επιρροή της Εβραϊκής και της Αρμενικής κοινότητας του τόπου. H Μακεδονική Κουζίνα έχει τη δική της σύνθετη ταυτότητα, συνδεδεμένη με την πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής και επιλέγει τα υλικά της, ακολουθώντας τις εποχές του έτους για να προσφέρει απολαύσεις που υπερβαίνουν το χρόνο.
Έτσι εξελίχθηκε η πρωτοβουλία της Μακεδονικής Κουζίνας, που αποτελεί το συνδετικό κρίκο μεταξύ του Αγροδιατροφικού τομέα και τομέα Τουρισμού της Περιφέρειας. Το σήμα "Μακεδονική Κουζίνα" αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας και απονέμεται, σε συνδυασμό με την άδεια χρήσης του, σε όσες επιχειρήσεις εφαρμόζουν το σχετικό πρωτόκολλο και περνούν με επιτυχία τις διαδικασίες αξιολόγησης που εφαρμόζονται. Επειδή η μαγειρική είναι τέχνη που, μέσα από διαρκή αναζήτηση και γνώση οδηγεί από τη φύση στον πολιτισμό, στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας μέσα από μια εκτενή συλλογή παραδοσιακών συνταγών επικοινωνούν την πλούσια τοπική γαστρονομία της περιοχής. Θερμοκοιτίδα της γαστρονομικής της ταυτότητας, η μοναστηριακή κουζίνα εδώ και πολλά χρόνια χάραξε το δρόμο και αυτές οι βαθιές ρίζες της τοπικής κουζίνας θα μονοπωλήσουν την προσοχή μας, παρουσιάζοντας μερικές χαρακτηριστικές συνταγές από το σήμα "Μακεδονική Κουζίνα".
Αγιορείτικος Μπακαλιάρος με Πατάτες και Δαμάσκηνα
ΥΛΙΚΑ
2 φιλέτα μπακαλιάρο παστό ξαρμυρισμένο
3/4 φλιτζανιού λάδι
4 κρεμμύδια ψιλοκομμένα
4 σκελίδες σκόρδο
λιωμένες 2 κουταλιές σούπας ντοματοπελτέ
1 ξυλαράκι κανέλας
1 δαφνόφυλλο
300 γρ. δαμάσκηνα
700 γρ. πατάτες χοντροκομμένες
αλάτι, πιπέρι
EΚΤΕΛΕΣΗ
Σοτάρουμε στο λάδι τα κρεμμύδια, το σκόρδο και το ντοματοπελτέ σε μεγάλο τηγάνι για 5 λεπτά. Στη συνέχεια προσθέτουμε την κανέλα, τη δάφνη και τις πατάτες και ανακατεύουμε για λίγα λεπτά. Έπειτα, ρίχνουμε 2 ποτήρια ζεστό νερό και σιγοβράζουμε για 20 λεπτά, μέχρι να μαλακώσουν λίγο οι πατάτες και τότε προσθέτουμε τα δαμάσκηνα και το μπακαλιάρο κομμένο σε μεγάλα κομμάτια. Αλατοπιπερώνουμε και μαγειρεύουμε για άλλα 10 λεπτά ή μέχρι να μείνει το φαγητό με τη σάλτσα του.
Αγιορείτικη Μελιτζανοσαλάτα
ΥΛΙΚΑ
1 κιλό μελιτζάνες φλάσκες
1 μεγάλο κρεμμύδι ψιλοκομμένο
3 σκελίδες σκόρδο ψιλοκομμένο
1/4 φλιτζάνι λάδι
1 κουταλιά σούπας αλάτι ψιλό
5 κουταλιές σούπας ξίδι
EΚΤΕΛΕΣΗ
Ψήνουμε τις μελιτζάνες στο φούρνο, ώσπου να μαλακώσουν καλά και έπειτα τις ξεφλουδίζουμε. Περνάμε όλα τα υλικά από το μπλέντερ, όπου ρίχνουμε λίγο – λίγο το αλάτι. Δοκιμάζουμε μήπως χρειάζεται κι άλλο ξίδι ή αλάτι.
Αγιορείτικη Σουσαμόπιτα
ΥΛΙΚΑ
½ κιλό σουσάμι
3 φλιτζάνια τσαγιού καρύδια κοπανισμένα
1 φλιτζάνι τσαγιού ζάχαρη
κανέλα, γαρύφαλλα σκόνη
1 κιλό φύλλο κρούστας
½ φλιτζάνι τσαγιού λάδι καλαμποκέλαιο για άλειμμα
σιρόπι: 6 ποτήρια ζάχαρη, 8 ποτήρια νερό
EΚΤΕΛΕΣΗ
Πλένουμε, καβουρντίζουμε και σπάζουμε το σουσάμι. Προσθέτουμε τα καρύδια, τη ζάχαρη, την κανέλα και τα γαρύφαλλα. Στρώνουμε 7-8 φύλλα αλείφοντάς τα με λάδι. Κατόπιν αρχίζουμε να στρώνουμε διαδοχικά φύλλα για τη γέμιση. Στο τέλος αφήνουμε μερικά φύλλα σκέτα. Μόλις τελειώσουμε με τη διαδικασία αυτή, καίμε ½ φλιτζάνι τσαγιού λάδι και το ρίχνουμε στην πίτα. Την ψήνουμε σε μέτρια θερμοκρασία στο φούρνο για 1 ώρα. Όταν κρυώσει η πίτα, βράζουμε το σιρόπι για 8 λεπτά και τη σιροπιάζουμε.
Μουσταλευριά Αγιορείτικη
ΥΛΙΚΑ
3 ½ φλιτζάνια μούστο
½ φλιτζάνι νισεστέ
½ φλιτζάνι νερό σουσάμι, κανέλα
αμύγδαλα ή καρύδια ασπρισμένα και κοπανισμένα
EΚΤΕΛΕΣΗ
Σε μια κατσαρόλα βάζουμε τον μούστο να βράσει. Σε ένα μπολ διαλύουμε το νισεστέ. Μόλις βράσει ο μούστος, ρίχνουμε το χυλό με το νισεστέ λίγο προσεκτικά να μη σβολιάσει. Ανακατεύουμε συνεχώς μέχρι να δέσει. Σερβίρουμε σε μπολ που έχουμε ρίξει πρώτα νερό. Πασπαλίζουμε με το σουσάμι, την κανέλλα και τους ξηρούς καρπούς.
Δείτε περισσότερες συνταγές Μακεδονικής Κουζίνας εδώ
