To Pavlopetri Eco-Marine Film Festival πραγματοποιείται για πρώτη χρονιά σε συνεργασία με το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας - Νύχτες Πρεμιέρας και θα φιλοξενήσει προβολές ταινιών και ντοκιμαντέρ για το θαλάσσιο περιβάλλον, αλλά και δραστηριότητες όπως ποδήλατο, περίπατοι και υποβρύχιες ξεναγήσεις με αναπνευστήρα στον αρχαιολογικό χώρο από τις 19 έως τις 21 Ιουλίου. Με αφορμή το φεστιβάλ, που διοργανώνεται στο πλαίσιο του Pavlopetri Watch Day 2019 η Barbara Euser, Πρόεδρος της Συμμαχίας για την Αποκατάσταση Πολιτιστικής Κληρονομιάς (ARCH) για την Ελλάδα μας μίλησε για το φεστιβάλ αλλά και για την ελληνική «χαμένη πόλη».
Γνωρίζοντας τον βυθισμένο οικισμό
Ανάμεσα στην παραλία της Πούντας και στην νησίδα Παυλοπέτρι βρίσκεται ο οικισμός του Παυλοπετρίου, μια βυθισμένη πόλη με οικιστικό σχέδιο, που οι ανασκαφές έφεραν στην επιφάνεια, 63 χρόνια μετά την πρώτη αναφορά για τον οικισμό από τον γεωλόγο Φωκίωνα Νέγρη. Με έκταση από 30 έως 50 στρέμματα, ο οικισμός έχει μεγάλη αρχαιολογική, αλλά και περιβαλλοντική σημασία αφού οι χελώνες καρέτα-καρέτα γεννούν τα αυγά τους στις ακτές που περιβάλλουν τον όρμο και φώκιες, δελφίνια και φάλαινες κολυμπούν στα νερά του. Ο προϊστορικός οικισμός εκτείνεται και στις τρεις εποχές του χαλκού (πρώιμη, μέση, ύστερη) αλλά άκμασε ιδιαίτερα στην πρώιμη και στην ύστερη περίοδο, η οποία περιλαμβάνει και τα μυκηναϊκά χρόνια.
Όπως επισημαίνει η Barbara Euser πρόκειται για έναν οικισμό με μεγάλη σημασία για τη Μεσόγειο, αφού οι ανασκαφές έδειξαν δείγματα προηγμένου πολιτισμού με πλατείες, δρόμους, μεγαλοπρεπείς τάφους, αποχετευτικό σύστημα και διώροφα κτήρια. Παράλληλα, η περιοχή κοντά στο Παυλοπέτρι ήταν τόσο εύφορη που καλλιεργούνταν ελιές, αμπέλια, σιτάρι και άλλα λαχανικά και αυτό συνεχίζεται μέχρι και σήμερα 5.500 χρόνια μετά.
«Το Παυλοπέτρι άκμασε από τη Νεολιθική Εποχή, ενώ την εποχή του Χαλκού που οι Μινωίτες αποίκησαν τα Κύθηρα, οι κάτοικοι του Παυλοπετρίου φέρονται να είχαν εμπορικές σχέσεις με την Μινωική Κρήτη. Τα ευρήματα βέβαια δεν φανερώνουν να ήταν και το Παυλοπέτρι αποικία της Μινωικής Κρήτης» αναφέρει χαρακτηριστικά η κα Euser.
Η περιοχή, που βυθίστηκε σταδιακά, αποτελούσε ένα στρατηγικό ορμητήριο για την Κρήτη και την Πελοπόννησο με τα αγαθά από το Παυλοπέτρι να μεταφέρονται στις Κυκλάδες, την Κρήτη, την Τουρκία, πιθανότατα στην Αίγυπτο, τη Λιβύη και τη Σικελία και κάλυπταν μια μεγάλη γκάμα αγαθών από είδη πρώτης ανάγκης μέχρι εργαλεία, κοσμήματα και μετάλλια από χρυσό και ασήμι.
Εδώ και σχεδόν δέκα χρόνια μένετε στη Νεάπολη. Οι κάτοικοι γνωρίζουν την οικολογική και αρχαιολογική σημασία του Παυλοπετρίου;
Ζω σ’ έναν ελαιώνα, που χρησιμοποιεί μόνο ηλιακή ενέργεια, και έχει θέα στον κόλπο των Βατίκων. Όταν ξεκίνησε να χτίζεται το σπίτι μου γίνονταν ανασκαφές στην περιοχή και έτσι γνώρισα τον ωκαιανολόγο Δρ. Νίκολας Φλέμινγκ, που επιβεβαίωσε την ύπαρξη του οικισμού το 1967, μετά από επίσκεψή του στην περιοχή. Παρότι από το 1969 έως το 2009 δεν έγινε καμία αρχαιολογική έρευνα στο Παυλοπέτρι, μετέπειτα έγιναν ανασκαφές, με όλα τα ευρήματα της τελευταίας έρευνας (2014) να μην έχουν ακόμη δημοσιοποιηθεί.
Δυστυχώς, τα μεγαλύτερα προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει το Παυλοπέτρι είναι η μόλυνση, η αγκυροβολία πλοίων, οι λεηλασίες, αλλά και τα υδατογενή ιζήματα. Πλέον, οι κάτοικοι της Νεάπολης είναι ευαισθητοποιημένοι για την μόλυνση που προκαλείται από μεγάλα εμπορικά πλοία που είναι αγκυροβολημένα στον κόλπο των Βατίκων. Το 2010 πραγματοποιήθηκε μια έρευνα από το HCMR και αποδείχτηκε ότι οι άγκυρες των πλοίων καταστρέφουν το υδρόβιο φυτό Ποσειδωνία. Τρία χρόνια μετά, πενήντα κάτοικοι έστειλαν ένα κείμενο διαμαρτυρίας στο συμβούλιο των Ηνωμένων Εθνών, που σχετίζεται με την προστασία του περιβάλλοντος για να προστατευτεί η περιοχή του κόλπου των Βατίκων και η χλωρίδα και το πρόβλημα για κάποιο διάστημα λύθηκε.
«Με το Pavlopetri Eco-Marine Film Festival θέλουμε το κοινό στο τέλος του φεστιβάλ να έχει γνωρίσει όχι μόνο τον θαλάσσιο αρχαιολογικό χώρο του Παυλοπετρίου, αλλά και τα προστατευόμενα είδη που ζουν εκεί, όπως οι χελώνες Caretta Caretta» υπογραμμίζει η Barbara Euser.
Μέχρι το 2014, δεν υπήρχε κάποια οργανωμένη προσπάθεια για να σωθεί η περιοχή γι’ αυτό τον Μάιο της ίδιας χρονιάς επικοινώνησα με την πρόεδρο της ARCH (ΜΚΟ με βάση τις Ηνωμένες Πολιτείες) και με μια ομάδα κατοίκων της περιοχής δημιουργήσαμε ένα τμήμα της ARCH για την Ελλάδα.
Η αλήθεια είναι ότι τα επίσημα όρια του Παυλοπετρίου δυσκόλευαν το εγχείρημα και μέχρι το 2018, που δημοσιεύτηκαν επίσημα στη ΦΕΚ, υπήρχαν αρκετά προβλήματα. Η συγκεκριμένη δημοσίευση ουσιαστικά βοήθησε να αναγνωριστεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα ένας υποθαλάσσιος αρχαιολογικός χώρος, αφού η περιοχή εμφανίστηκε στους επίσημους κρατικούς χάρτες.
Φέτος, με το πλάνο που έχει δημοσιευθεί από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο και Συμβούλιο Μουσείων ελπίζουμε ότι θα αυξηθεί το ενδιαφέρον για την περιοχή και εν καιρώ θα πραγματοποιηθούν και άλλες πράξεις προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος.
Με ποιους τρόπους η ARCH βοηθά να διασωθεί η περιοχή;
Από το 2016 προσπαθούμε μέσα από ομιλίες σε διεθνή συνέδρια και διαγωνισμούς να κάνουμε πιο γνωστή την περιοχή στο κοινό και παρότι δεν έχουμε ως τώρα κερδίσει κάποιο βραβείο, οι οργανώσεις που ασχολούνται με την προστασία του περιβάλλοντος και της αρχαιότητας γνωρίζουν πλέον το Παυλοπέτρι. Άλλη μια προσπάθεια, για να γνωρίσει το ευρύ κοινό τον οικισμό είναι και το Pavlopetri Watch Day με δραστηριότητες στην περιοχή, όπως θαλάσσιες ξεναγήσεις κ.ο.κ..
Υπάρχουν οργανωμένες ξεναγήσεις στον αρχαιολογικό χώρο;
Δυστυχώς, δεν υπάρχουν οργανωμένες ξεναγήσεις εκτός από αυτές που λαμβάνουν χώρα μία φορά τον χρόνο στο Pavlopetri Watch Day. Αν και ο χώρος είναι ανοιχτός στο κοινό και οποιοσδήποτε μπορεί ανά πάσα στιγμή να επισκεφτεί τον υποθαλάσσιο αρχαιολογικό χώρο, ελπίζουμε ότι άμεσα η ιστοσελίδα του ARCH για την Ελλάδα θα φιλοξενεί ένα εικονικό tour στο Παυλοπέτρι, με στόχο οι επισκέπτες να μπορούν να αντιλαμβάνονται καλύτερα όλα όσα θα δουν αν επισκεφτούν τον αρχαιολογικό χώρο που βρίσκεται σε βάθος μόλις δύο - τριών μέτρων.
«Από τους παχείς τοίχους, μέχρι τους τάφους στο εσωτερικό κτηρίων, που εξασφάλιζαν την γονιμότητα των κατοίκων, θέλουμε να μπορεί ο κάθε επισκέπτης να ανακαλύψει το Παυλοπέτρι και να κατανοήσει τη σημασία του.»
Υπάρχουν αφιερώματα ή αρχαιολογικές εκθέσεις για την περιοχή;
Υπάρχει μια μικρή έκθεση για το Παυλοπέτρι στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Νεάπολης, το οποίο μάλιστα έχει γυρίσει και μια ταινία μικρού μήκους που περιλαμβάνει πληροφορίες αρχαιολογικού ενδιαφέροντος για τον οικισμό.
Επιπλέον, μεγάλη δημοσιότητα δόθηκε και μέσω του ντοκιμαντέρ του BBC «City Beneath the Waves», που σχετίζεται με την ανασκαφή που πραγματοποίησε το Πανεπιστήμιο του Νότιγχαμ το 2009, αλλά και το ντοκιμαντέρ του National Geographic «Drain the Oceans: Legends of Atlantis», που θα προβληθεί και στο Pavlopetri Eco-Marine Film Festival.
Pavlopetri Eco-Marine Film Festival | 19 - 21 Ιουλίου | Νεάπολη, Ελαφόνησος | Περισσότερες πληροφορίες εδώ.
