Η ανοδική τάση της Ελλάδας ως τουριστικού προορισμού είναι μια πραγματικότητα καλά εμπεδωμένη: η χώρα βρίσκεται σε μία από τις καλύτερες περιόδους της εδώ και καιρό, με υπερδημοφιλή θέρετρα να αναπτύσσουν όλο και περισσότερο τις υποδομές τους και να ραφινάρουν το τουριστικό τους προϊόν σε επίπεδο που όχι απλώς ανταγωνίζεται, αλλά –γιατί όχι;– ηγείται της διεθνούς αγοράς. Επιπλέον, με επίκεντρο την ανάδειξη της Αθήνας ως αυτόνομου προορισμού και την αναγεννημένη Θεσσαλονίκη ως πόλο έλξης των Βαλκανίων, ακόμη και τα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας εξερευνούν ολοένα περισσότερο τις δικές τους δυνατότητες και βρίσκουν τη θέση τους στο διεθνές μητροπολιτικό τοπίο.
Μέσα σε όλη αυτήν την ανάταση όμως, που λειτούργησε για τη χώρα ως ένας από τους λίγους διαθέσιμους θύλακες οξυγόνου στην πολυετή οικονομική πίεση, είχαμε για χρόνια ξεχάσει όχι απλώς να απαντάμε αλλά και να θέτουμε το ερώτημα: «Πού θα πάμε φέτος διακοπές;» Ωστόσο, η φετινή φαίνεται να είναι η πρώτη χρονιά που θα τα πάμε πολύ καλά όχι μόνο έξω αλλά και μέσα.
Το πρώτο δείγμα ήρθε από την πρόσφατη μελέτη της ΕΛΣΤΑΤ, σχετικά με τον κύκλο εργασιών των ταξιδιωτικών γραφείων και πρακτορείων για το κλείσιμο της σεζόν: με άνοδο της τάξης του 17% σε σχέση με πέρυσι, ο εγχώριος κλάδος των οργανωμένων ταξιδιών κατέγραψε τη μεγαλύτερη αυξητική τάση που έχει πετύχει την τελευταία οκταετία, σχεδόν τριπλασιάζοντας τις επιδόσεις της περασμένης χρονιάς. Αυτός είναι ένας πρώτος δείκτης για να επιβεβαιώσει κάποιος τη γενικευμένη αίσθηση μεταξύ των επαγγελματιών του τουρισμού: ότι δηλαδή οι Έλληνες ταξιδεύουν ξανά.
Ο εγχώριος κλάδος των οργανωμένων ταξιδιών κατέγραψε τη μεγαλύτερη αυξητική τάση που έχει πετύχει την τελευταία οκταετία, σχεδόν τριπλασιάζοντας τις επιδόσεις της περασμένης χρονιάς
Ως επιβεβαίωση, ήρθε η αναφορά των πρακτόρων της Θεσσαλονίκης για αύξηση 45% στα early bookings των ταξιδιών της εορταστικής περιόδου. Αριθμός που απεικονίζει την αίσθηση που θα μπορεί κάποιος να αποκομίσει με μια γρήγορη έρευνα αγοράς στις χριστουγεννιάτικες προτάσεις: τα μπεστ σέλερ πακέτα προορισμών είχαν αρχίσει τα sold out προτού καν τελειώσει ο Οκτώβριος!
Οι φετινές κατακτήσεις, βέβαια, είναι αποτέλεσμα της αυξανόμενης ανάκαμψης που σημειώνεται στη χώρα την τελευταία τριετία, η οποία καταγράφεται ευδιάκριτα στο παλμογράφημα της τοπικής αγοράς από την ΕΛΣΤΑΤ, που παρακολουθεί τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των ημεδαπών τουριστών σε ετήσια βάση. Την απότομη πτώση που ακολούθησε τους οικονομικούς κλυδωνισμούς της χώρας στις αρχές της δεκαετίας επιδείνωσαν τα capital controls, ακριβώς στην έναρξη της σεζόν του 2015, οδηγώντας έτσι την εσωτερική τουριστική κίνηση σε ιστορικά χαμηλά. Από περίπου 7 εκατ. το 2012, το σύνολο των ταξιδιών εσωτερικού περιορίστηκε στα 4,84 εκατ. το 2015 κι έπεσε στα 4,59 εκατ. το 2016.
Η κρισιμότητα του εσωτερικού τουρισμού
Μπορεί οι συνέπειες της απότομης αυτής πτώσης να αποσοβήθηκαν σε σημαντικό βαθμό από τις ολοένα αυξανόμενες αφίξεις από το εξωτερικό, σε ό,τι αφορά τα νησιά και τις βασικές πόλεις μας, δεν συνέβη όμως το ίδιο για περιοχές που είχαν χρειαστεί χρόνια προσπάθειας για να χαράξουν τη θέση τους σε ένα all-year τουριστικό τοπίο. Δεδομένου δε ότι, τόσο για τον εισερχόμενο όσο και για τον εσωτερικό τουρισμό, σχεδόν το 70% των ταξιδιών στη χώρα πραγματοποιείται την άνοιξη και το καλοκαίρι, οι συνέπειες για τους χειμερινούς προορισμούς ήταν ολέθριες.
Απόστολος Διανέλλος, Overland: «Μετά την πτώση του 2016, τα πράγματα στο βουνό κινούνται ξανά. Πλέον όμως βλέπουμε κυρίως συνταξιούχους και προσανατολιζόμαστε σε ήπιες δραστηριότητες».
Ο Απόστολος Διανέλλος, για παράδειγμα, ιδρυτής του γραφείου διοργάνωσης εκδρομών περιπέτειας Overland κι ένας από τους ηγέτες στην ανάπτυξη του ορεινού τουρισμού στη χώρα μας, με περιοχή δραστηριότητας τα Γρεβενά και την Πίνδο, επιβεβαιώνει με τη δική του εμπειρία την εικόνα που σχηματίζουν τα νούμερα της ΕΛΣΤΑΤ: «Το 2016 ήταν η χειρότερη χρονιά του ορεινού τουρισμού. Η κρίση ξεκίνησε το 2011, βέβαια, όταν ξαφνικά σταμάτησαν να χτυπάνε τα τηλέφωνα, όμως η εικόνα χειροτέρευε όσο προχωρούσαν οι περικοπές των συντάξεων, των μισθών, των δώρων, των επιδομάτων... Μέχρι που το 2016, τότε που τα είχαν κόψει πλέον όλα, ο τζίρος μας σε ό,τι αφορούσε τον ελληνικό τουρισμό έπεσε κατά 70%».
Τα πράγματα έχουν αρχίσει πλέον να κινούνται ξανά, επιβεβαιώνει, όμως το προφίλ του τουριστικού προϊόντος έχει πια αλλάξει: «Πλέον στα βουνά βλέπουμε μόνο συνταξιούχους και αυτό σημαίνει ότι κινούμαστε μόνο σε ήπιες δραστηριότητες: πεζοπορικές εκδρομές, εκδρομές με τζιπ, τοξοβολία και κατασκηνώσεις, με δραστηριότητες όπως η αναρρίχηση, η σπηλαιολογία ή το ράφτινγκ να συναντούν, πια, πολύ χαμηλή ανταπόκριση».
Χαρακτηριστικό είναι άλλωστε, όπως προκύπτει και από τα επίσημα στοιχεία, ότι η σημαντικότερη αύξηση του αριθμού των ατόμων που ταξίδεψαν για αναψυχή μέσα στο 2017 παρατηρήθηκε στις ηλικίες 45-64 ετών, με την αύξηση διανυκτερεύσεων του ηλικιακού γκρουπ άνω των 65 να αγγίζει το 20%, έναντι πτώσης κατά 1,4% στα αντίστοιχα νούμερα των millennials. Τάση που μπορεί να οδηγήσει σε αδιέξοδο αν δεν αλλάξει σύντομα.
Η τάση των road trips
Το νέο οδικό δίκτυο αποτελεί πλέον γεγονός και με εκατοντάδες χιλιόμετρα σύγχρονων αυτοκινητόδρομων, να έχουν φέρει τα τέσσερα άκρα της ηπειρωτικής Ελλάδας πιο κοντά από ποτέ, τα road trips και οι μονοήμερες εκδρομές αποτελούν πλέον μία από τις πιο δυναμικές ταξιδιωτικές τάσεις της Ελλάδας: δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, που τα ταξίδια με χερσαία μέσα σημείωσαν αύξηση που άγγιξε το 16%, όχι απλώς καλύπτοντας, αλλά υπερδιπλασιάζοντας την κατά 6% πτώση του 2016.
Πάνω από 4 εκατομμύρια οδικά ταξίδια έγραψαν στα κοντέρ τους οι Έλληνες τη χρονιά που πέρασε, με την τεράστια διαφορά του αριθμού αυτού από τις 1 εκατ. θαλάσσιες διαδρομές και τις μόλις 768.000 πτήσεις που καταγράφηκαν να υπογραμμίζει τη σαφή προτίμηση του εγχώριου ταξιδιώτη σε αυτά, αποκαλύπτοντας έτσι, έναν ολόκληρο κόσμο από προορισμούς παραμελημένους από τους διεθνείς επισκέπτες, αλλά ιδανικούς για weekend ή και μονοήμερες.
Η πλήρως λειτουργική πλέον Ολυμπία Οδός, π.χ., έχει αυξήσει κατά 6% την επισκεψιμότητά της από την ημέρα της ολοκλήρωσής της, βοηθώντας πόλεις όπως η Καλαμάτα και η Πάτρα να μεταμορφώνονται σε όλο και πιο δελεαστικούς city break προορισμούς αλλά και χειμερινά hot spots όπως τα Καλάβρυτα να βλέπουν τη σεζόν να μεγαλώνει αρκετά, ώστε να προγραμματίζουν θερινές δραστηριότητες για το χιονοδρομικό τους κέντρο. Την ίδια στιγμή η Θεσσαλονίκη είναι μια βιώσιμη επιλογή σαββατοκύριακου, ενώ οι Βόρειοι γείτονές μας και τα δημοφιλή χιονοδρομικά τους δεν απέχουν πλέον και πολύ.
Επιπλέον, οι ανοιχτοί δρόμοι είναι και αυτοί που ενώνουν τα εκατομμύρια κατοίκων των πόλεων με το εξοχικό τους –ή των φίλων τους– αλλά και το πατρικό τους στην επαρχία: το «Πάσχα στο χωριό» και ο «Δεκαπενταύγουστος στου κουμπάρου» επανήλθαν στις συνήθειες της χώρας, ανατρέποντας έτσι την κατά 2,2% αρνητική επίδοση του 2016 με μια υγιέστατη αύξηση της τάξης του 14% την περασμένη χρονιά: πάνω από το 81% του συνόλου των διανυκτερεύσεων του έτους έγινε σε ιδιωτικά καταλύματα, ενώ τα ταξίδια που σχεδιάστηκαν με προορισμό ιδιόκτητες κατοικίες έφτασαν στα 3,9 εκατ., ταυτιζόμενα σχεδόν με το σύνολο των οδικών ταξιδιών της χρονιάς.
Την ίδια ώρα, ωφελούμενες από τους κεντρικούς οδικούς άξονες που σχεδιάζει και υλοποιεί η κεντρική κυβέρνηση, οι περιφέρειες έχουν επιδοθεί σε νέες χαράξεις και βελτιωτικά έργα, που αναδεικνύουν και φέρνουν πιο κοντά μικρούς παράδεισους σε όλη τη χώρα, βοηθώντας στην οικονομική ανάκαμψη της επαρχίας αλλά και στην ανάπτυξη των τουριστικών της υποδομών· το 21% άγγιξε η αύξηση των ταξιδιών με διαμονή σε ξενοδοχείο, με τους επαγγελματίες της φιλοξενίας να βάζουν το δικό τους λιθαράκι στον πλουραλισμό επιλογών που έχουν στη διάθεσή τους οι Έλληνες.
Επιτέλους εξωστρέφεια;
Όσο όμως τα ταξίδια εντός της επικράτειας αυξάνονταν τα τελευταία χρόνια τόσο ο τομέας των εκτός συνόρων εξορμήσεων υστερούσε σταθερά από τις αρχές της κρίσης. Μετά την ακαριαία πτώση της τάξης του 30% που σημειώθηκε το 2011, τα ταξίδια των Ελλήνων προς προορισμούς του εξωτερικού κυμαίνονταν γύρω από το όριο των 600.000 αναχωρήσεων κατ’ έτος.
Φέτος ωστόσο, όπως αποδεικνύουν τα νούμερα που μοιράστηκε μαζί μας ο Λύσανδρος Τσιλίδης, πρόεδρος του FedHATTA, της Ομοσπονδίας Ελληνικών Συνδέσμων Γραφείων Ταξιδίων & Τουρισμού, η εξωστρέφεια φαίνεται να γίνεται ξανά χαρακτηριστικό των ελληνικών ταξιδιωτικών συνηθειών: «Η κίνηση των Ελλήνων το καλοκαίρι του 2018 στους προορισμούς του εξωτερικού παρουσίασε ιδιαίτερη δυναμική, σημειώνοντας αύξηση 20% σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2017, σύμφωνα με τα στοιχεία κρατήσεων της ομοσπονδίας». Και συμπληρώνει: «Στην ανοδική τάση συνεισέφεραν τα ελληνικά τουριστικά γραφεία, που τα χρόνια της κρίσης εξασφάλισαν και προσέφεραν ιδιαίτερα ανταγωνιστικά πακέτα στους Έλληνες».
Τη συνειδητή και προγραμματική προσπάθεια των τουριστικών γραφείων να διατηρήσουν δελεαστικές τις προτάσεις τουρισμού προς το εξωτερικό επιβεβαιώνει ο Ευάγγελος Κατσιμίχας, ιδρυτής του Versus Travel, που κατέχει ηγετική θέση στο χώρο του οργανωμένου ταξιδιού: «Η οικονομική κρίση των τελευταίων ετών επηρέασε δυσμενώς τη δυνατότητα για ταξίδια, όμως ο Έλληνας εξακολουθεί να έχει το ίδιον της ανακάλυψης νέων προορισμών και αποζητά την επαφή και τη γνωριμία με νέους τόπους και κουλτούρες».
Όσο για το πώς η εταιρεία κατάφερε να ανταποκριθεί στις δυσκολίες των καιρών, ο κ. Κατσιμίχας εξηγεί ότι «η Versus συνέβαλε καθοριστικά, σχεδιάζοντας πλήρη και πρωτότυπα ταξίδια, με ποιοτικές προδιαγραφές υψηλού κύρους, εξασφαλισμένες αναχωρήσεις και όχι ακυρώσεις της τελευταίας στιγμής, και όλα αυτά σε τιμές απόλυτα προσαρμοσμένες στις οικονομικές συνθήκες, δίχως να υποβαθμίζεται η ποιότητα των ταξιδιών. Ενδεικτικό είναι το ολοένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για τα προγράμματα της Versus, γεγονός που αποδεικνύει ότι δεν πρόκειται για πρόσκαιρο φαινόμενο, αλλά για μια τάση που θα διατηρηθεί και στο μέλλον».
Χρήστος Λάμπρης, Trekking Hellas: «Φέτος έχουμε δει ανάταση που ξεπερνά το 100% κι αυτό που με κάνει ακόμη πιο αισιόδοξο είναι ότι βλέπουμε ζήτηση για προγραμματισμένες εκδρομές που φτάνουν μέχρι το 2020!»
Διαφωτιστική είναι όμως και η εμπειρία του Χρήστου Λάμπρη, εμβληματικού ορειβάτη και συνιδρυτή της Trekking Hellas, που ειδικεύεται σε ταξίδια μακρινά και δύσκολα τόσο από άποψη κόστους όσο και φυσικών απαιτήσεων. Πεζοπορίες και αναβάσεις στο Κιλιμάντζαρο, στο Νεπάλ, στα Ιμαλάια και στο Θιβέτ είναι μερικοί από τους προορισμούς στους οποίους διοργανώνει πολιτιστικές, περιπατητικές ή καθαρόαιμα αδρεναλινικές εκδρομές η Trekking Hellas.
«Έχουμε δει μια πολύ ευχάριστη αλλαγή από το καλοκαίρι του 2017», σημειώνει, για να προσθέσει ότι η πτώση που είχε σημειώσει ο κλάδος από το 2011 μέχρι τότε ήταν κατακόρυφη. «Είναι πάρα πολύ θετική η εικόνα», συνεχίζει, «έχουμε δει ανάταση που ξεπερνά το 100% στις κρατήσεις σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Και αυτό που με κάνει ακόμη πιο αισιόδοξο είναι ότι βλέπουμε ζήτηση για προγραμματισμένες εκδρομές που φτάνουν μέχρι το 2020!»
Όταν τον ρωτάμε πώς εξηγεί αυτήν την ξαφνική μεταστροφή του Έλληνα στον ευρωπαϊκού τύπου μακρόπνοο προγραμματισμό, η απάντησή του είναι αποστομωτική: «Μου λένε ότι “πήραμε απόφαση ό,τι έχουμε στην άκρη να το φάμε μόνοι μας, προτού μας το φάνε οι άλλοι”». Που είναι ίσως και η πιο έξυπνη επενδυτική κίνηση που μπορεί να κάνει κάποιος. Άλλωστε, όπως επιβεβαιώνουν και μερικά εκατομμύρια memes στο internet, τα ταξίδια είναι από τα ελάχιστα πράγματα που σε κάνουν πλουσιότερο όταν τα αγοράζεις.
