Αν το καλοσκεφτείς, όταν αναφερόμαστε σε κάποιο αρχαιοελληνικό μνημείο, συνήθως εννοούμε ένα λατρευτικό ναό, ένα αμφιθεατρικό αρχιτεκτόνημα ωδείου ή θεάτρου ή μερικούς μεμονωμένους όρθιους κίονες. Όπως κι αν έχει, σπάνια μιλάμε για μια ολόκληρη πόλη. Μετά το χωριό Μαυρομάτι της Πελοποννήσου, περνώντας μέσα από τη σχεδόν άφθαρτη και μεγαλοπρεπή Αρκαδική Πύλη –γνωστότερη ως Πύλη της Μεγαλόπολης–, τη μία από τις δύο εισόδους που διέκοπταν το μακρύ τείχος της αρχαίας Μεσσηνίας (περίπου 9 χλμ.), ο δρόμος σε βγάζει στην Αρχαία Μεσσήνη: διατηρητέοι ναοί, οικίες με αναλλοίωτα ψηφιδωτά, ταφικά μνημεία, λίθινα τείχη, δημόσια κτίρια κι ένα λειτουργικό θέατρο (ειδικά μετά την πρόσφατη ανασκαφή του ’17) κάνουν την εκτεταμένη αρχαιολογική περιοχή στους πράσινους πρόποδες του βουνού της Ιθώμης να ακτινοβολεί ενέργεια και αστική μνήμη.
Φανταστείτε, λοιπόν, μέσα σε αυτόν το γεωφυσικό/ιστορικό χώρο, πάνω από εξήντα καλλιτέχνες να ακροβολίζονται σε διάφορα σημεία της αρχαίας πόλης και να συνδυάζουν ήχους και τεχνολογία με την ιστορία του τόπου. Αυτό είναι το «Tuned City», το διεθνές καλλιτεχνικό project ηχητικού πειραματισμού που ξεκίνησε τη δράση του το ’08, έχει ταξιδέψει στο Βερολίνο, στο Ταλίν, στις Βρυξέλλες και φέτος έρχεται, μέσω της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση και του προγράμματος «Μουσική εκτός Στέγης», στην πρωτεύουσα του αρχαίου μεσσηνιακού κράτους. Στόχος; Να μας δώσει ένα νέο τρόπο επαφής με τον «αστικό» χώρο, που δεν προτάσσει το βλέμμα αλλά την ακοή. «Τα αηδόνια, τα κοτσύφια, τα βατράχια, τα τσακάλια, οι γρύλοι, τα σκυλιά και τα κοκόρια είναι οι μόνιμοι κάτοικοι του αρχαιολογικού χώρου, σε καλωσορίζουν ανάλογα με την ώρα της ημέρας με μια μοναδική μουσικότητα που κάνει την αμφιθεατρική τοποθεσία να μοιάζει με μουσική σκηνή και τη φύση να μπαίνει σε ρόλο μαέστρου», μας λέει ο Μανώλης Μανουσάκης, πειραματικός συνθέτης, μέλος των Medea Electronique και συνεπιμελητής του project υπό τον Carsten Stabenow.
Ο ενεργός πολιτιστικός λόγος που εκφράζει τα τελευταία χρόνια η Αρχαία Μεσσήνη έρχεται τώρα πιο συνειδητά κι εντοπισμένα από ποτέ, με ένα project που την αναδεικνύει ως πηγή έμπνευσης κι εμπειρίας.
Πάνω σε αυτό το πλούσιο ηχητικό φυτώριο μια πολυπληθής και πολυσυλλεκτική ομάδα ερευνητών (από Αυστρία, Γερμανία, Ελλάδα και Ολλανδία μέχρι Χιλή, Καναδά και Γκαμπόν) προσγειώθηκε στην Αρχαία Μεσσήνη, άνοιξε μικρόφωνα και δέκτες ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων, αφουγκράστηκε ήχους σε λαγκάδια, ρυάκια, μονές, κτήματα αλλά και κατοίκους της περιοχής και τώρα συγκεντρώνει τα έργα της σε έναν τριήμερο μουσικό διάλογο, από την 1η μέχρι και τις 3/6, με ελεύθερη είσοδο. Βλέπουμε στο πρόγραμμα πολλές εγκαταστάσεις ήχου, audio walks, συναυλίες, μουσικές περφόρμανς και συμμετοχικά δρώμενα μαζί με σχετικές διαλέξεις –όλα σε μια site specific λογική– να εξετάζουν πρακτικά και θεωρητικά τη σχέση ήχου, εξουσίας και χώρου («Πολιτικές της Ακρόασης», 1/6), την ακουστική δυναμική στην ιστορική και ψυχογεωγραφική αφήγηση της πόλης («Μέσα και υλικότητες», 2/6) καθώς και τον ρόλο των ήχων στη συλλογική μνήμη και στο συλλογικό φαντασιακό ενός τόπου («Φασματικές ατμόσφαιρες», 3/6).
Σε δεύτερο επίπεδο το «Tuned City» υπογραμμίζει στη σύγχρονη ατζέντα την περίπτωση της Αρχαίας Μεσσήνης και τη δυναμική που κρύβει η μνημειακή της παρακαταθήκη. Περνώντας αριστοτεχνικά από το χθες στο σήμερα, από τη φύση στο πολιτικό, από την κληρονομιά στη δημιουργία και από εκεί στο αύριο του τόπου, ο χώρος που για πολλούς αρχαιολόγους αποτελεί τη σπουδαιότερη ελληνιστική ανασκαφή στη χώρα γίνεται τώρα ένα σημείο εκκίνησης για να οραματιστούμε την ιδανική μνημειακή «πόλη». Με άλλα λόγια, ο ενεργός πολιτιστικός λόγος που εκφράζει τα τελευταία χρόνια η Αρχαία Μεσσήνη (με αθλητικά δρώμενα όπως τα αυγουστιάτικα Ιθωμαία ή με δυναμικά φεστιβάλ όπως το Διεθνές Νεανικό Φεστιβάλ Αρχαίου Δράματος) έρχεται τώρα πιο συνειδητά κι εντοπισμένα από ποτέ, με ένα project που την αναδεικνύει ως πηγή έμπνευσης κι εμπειρίας. Και αν το διαχρονικό πρόταγμα για έναν αρχαιολογικό χώρο είναι η ταυτόχρονη προστασία και χρήση του μνημείου, όπως είχε τονίσει και παλιότερα στο «α» ο διευθυντής ανασκαφών της Αρχαίας Μεσσήνης Πέτρος Θέμελης, τι καλύτερο από ένα εγχείρημα που πρωτίστως αφουγκράζεται το παρελθόν και τις ανάγκες του χώρου;
Travel tips
Αφιερώστε χρόνο για να ανακαλύψετε μερικά από τα σπουδαιότερα μνημεία της Αρχαίας Μεσσήνης, όπως ο Ναός του Ασκληπιού και της Υγείας, το Ωδείο, το Βουλευτήριο, η Αρκαδική Πύλη, το θέατρο και το στάδιο. Η περιήγηση συνεχίζεται στο μικρό διώροφο μουσείο με μερικά από τα σημαντικότερα ευρήματα της ανασκαφής. Πάνω στον κεντρικό δρόμο του χωριού και με εξαιρετική θέα στον αρχαιολογικό χώρο, καθίστε στην «Ιθώμη» για σπιτικούς μεζέδες, κλασικά μαγειρευτά με ελαιόλαδο παραγωγής τους, πιάτα με κρέας της ώρας και φρέσκες τηγανητές πατάτες. Σπεσιαλιτέ η σπάλα από γουρουνόπουλο, που μαγειρεύεται στο φούρνο επί επτά ώρες. Η Αρχαία Μεσσήνη βρίσκεται περίπου 30 χλμ. βορειοδυτικά της Καλαμάτας, η οποία μπορεί να αποτελέσει τη βάση της διαμονής σας. Δείτε τα καλύτερα ξενοδοχεία της πέριοχής αξιολογημένα από τον Alpha Guide εδώ.
