Πνευματικό και πολιτιστικό κέντρο του Μαρόκο ανά τους αιώνες, η Φεζ κρατά με εξαιρετική μαεστρία μυαλό και σώμα σε εγρήγορση. Η εποχή είναι ιδανική για να την ανακαλύψετε σε ένα long weekend.
Mε μία από τις πιο συναρπαστικές και λαβυρινθώδεις μεντίνες του κόσμου η Φεζ αποπροσανατολίζει, αλλά και τσιγγλίζει τις αισθήσεις - με βερβέρικές γεύσεις και μυρωδιές, ιερές προσευχές και τις γήινες αποχρώσεις μιας καθημερινότητας που αφυπνίζει, αλλά και παθιάζει τον επισκέπτη. Ως σόλο προορισμός ή σε συνδυασμό με το κοσμοπολίτικο Μαρακές και την κινηματογραφική Καζαμπλάνκα, η Φεζ προσφέρεται για ένα φουλ τριήμερο που θα εκμεταλλευτείτε για να ανακαλύψετε από τα βαθύτερα μυστικά του Κορανιού στους σωρούς με μυρωδικά στα δαιδαλώδη σουκ. Εκτός, βέβαια, αν προτιμήσετε να αφιερώσετε μερικά τεμπέλικα απογεύματα στις εξωτικές αυλές των ιστορικών riad με καφέ νους-νους και μαροκινά σιροπιαστά, με τον καιρό να παραμένει ευχάριστος όλο το φθινόπωρο.
H διαδρομή με το τρένο αξίζει, αν μη τι άλλο, για να αποβιβαστείτε μεγαλειωδώς στο εξαιρετικό κτίριο του σταθμού, μια από τις μετρημένες ατρακτιόν της Ville Nouvelle (Νέας Πόλης). Η Fes el Jdid (Νέα Φες), απ’ την άλλη, είναι η νεότερη επέκταση της Fes el Bali (Παλιάς Πόλης), και περιλαμβάνει το βασιλικό παλάτι--αξίζει για την εντυπωσιακή του πρόσοψη, κι ας αρνείται την είσοδο στους επισκέπτες-- και τη Mellah (Εβραϊκή Συνοικία). Mαζί με τους τάφους των Μερινιδών, στο λόφο απέναντι απ’ τη βόρεια πλευρά της μεντίνας, είναι οι μόνοι ίσως λόγοι για να ξεμυτίσετε απ’το μεσαιωνικό αλαλούμ της Παλιάς Πόλης.
Βιβλικές αναποδιές και απολαύσεις
Δύο είναι τα βασικά αξεσουάρ για να εξερευνήσετε επαρκώς το αλλόκοσμο τοπίο της Fes el Bali: Τα άνετα παπούτσια και ένας καλός οδηγός - ο τελευταίος, πιθανά προαιρετικός. Πέρα από τα κυριολεκτικά χιλιάδες σοκάκια που συνθέτουν τη μεντίνα--μία από τις μεγαλύτερες του κόσμου-- και κάνουν ισάριθμους επισκέπτες να χάνονται, οι πολυάριθμοι ντόπιοι (στην πλειοψηφία τους άκακοι) που θα σας πλησιάσουν για να σας δείξουν τα μνημεία έναντι μιας μικρής αμοιβής είναι δύο καλοί λόγοι για να προτιμήσετε έναν επίσημο οδηγό. Από την άλλη, από προσωπική εμπειρία ανακάλυψα ότι μια καλή αίσθηση προσανατολισμού κι ένας ενημερωμένος χάρτης (θα τον βρείτε σε παντοπωλεία γύρω από κομβικά σημεία, όπως η πύλη Bab Boujloud) μπορούν να σας ξετυλίξουν πλευρές της μαροκινής ζωής που ένα “προστατευμένο” οργανωμένο τουρ ίσως αδυνατεί. Στις περιπτώσεις που χρειάστηκα μια μικρή καθοδήγηση συνειδητοποίησα ότι ακόμα και τα νεαρά παιδάκια--αν και επίμονα-- γνωρίζουν το αντικείμενό τους καλά και για λίγα ντινάρ αποκαλύπτουν τα μυστικά της πόλης με ενθουσιασμό. Δείξτε σωστή κρίση και περπατάτε με σκοπό.
H επιβλητική πύλη (bab) Boujloud, με τα μπλε και πράσινα πλακάκια σε Μαυριτανικό-Ανδαλουσιανό στυλ, είναι μια καλή αρχή για τις εξερευνήσεις σας. Οι δύο πολυσύχναστες αρτηρίες Τalaa Kbira και Talaa Sghira με τις υπαίθριες αγορές, τους σωρούς από τρόφιμα (τα σιροπιαστά μοιάζουν ακαταμάχητα και τα φρούτα θα σας σπάσουν τη μύτη), τα παραδοσιακά καφέ και τα διάσημα ιστορικά μνημεία ξεκινούν από κει. Πάρτε το χρόνο σας να κατηφορίσετε σ’ έναν αλλόκοτο χορό ντόπιων κατανωλωτών, πιστών, μικροπωλητών και τουριστών, με τα φορτωμένα μουλάρια συχνά να παίρνουν προτεραιότητα σ’ αυτή τη διαχρονική τελετουργία που λίγο έχει αλλάξει από την ίδρυση της πόλης τον 9ο αιώνα μ.Χ. Στην υπαίθρια φρουταγορά της οδού Sellaline, δίπλα στα τείχη, το τοπίο είναι σχεδόν βιβλικό. Δύο βήματα πιο κάτω, στην αρχή της Talaa Kbira, η μαντράσα (σχολείο) Bou Inania δίνει από τα πιο εντυπωσιακά δείγματα μαροκινής αρχιτεκτονικής--με εξαιρετικά καλοδιατηρημένους Ανδαλουσιανής έμπνευσης σταλακτίτες και μαυριτανικά ξυλόγλυπτα--, καθώς οι πιστοί μελετάνε αφοσιωμένα το Κοράνι και η μυρωδιά του κέδρου διαχέει τον αέρα. O μιναρές της αποτελεί σημείο αναφοράς ανάμεσα στις στέγες της πόλης.
Το μοτίβο επαναλαμβάνεται σταθερά κατά την κάθοδο, όπου μερικά από τα σπουδαιότερα μνημεία τέχνης και διανόησης του κόσμου κάνουν τόπο στους ταπεινούς πιστούς, που το μεσημεράκι απλώνουν χαλιά και κάνουν στάση για προσευχή στα γραφικά σουκ.
Μικρότερη σε μέγεθος αλλά με στολισμούς που κόβουν την ανάσα, η Medersa Attarine σας καλωσορίζει στο τέρμα της Talaa Kbira, δίπλα στο σήμα-κατατεθέν αξιοθέατο της πόλης, το τζαμί al-Qarawiyyin - περήφανα στο ίδιο σημείο απ’το 859 μ.Χ., διεκδικώντας τον τίτλο του παλαιότερου πανεπιστημίου, με συνεχή λειτουργία, στον κόσμο. Στις βρύσες στο κέντρο του, οι άντρες πιστοί πλένουν τα πόδια τους πριν εισχωρήσουν στα ενδότερα για προσευχή (υπάρχει ξεχωριστό τμήμα για τις γυναίκες), καθώς μουσουλμάνοι κάθε ηλικίας μπαινοβγαίνουν απ’τις πύλες του ανά εκατοντάδες.
Παραδοσιακά χρώματα, απρόσμενα αρώματα
Βορειοανατολικά του πανεπιστημίου, κατά μήκος του derb (δρομάκι) Chouwara, θα αντικρύσετε μία από τις πιο πολυφωτογραφημένες σκηνές της μαροκινής καθημερινότητας. Πασίγνωστη για την παράδοσή της στα δερμάτινα αξεσουάρ, η Φεζ και τα βυρσοδεψεία Chouwara αποτελούν χαρακτηριστικό κλικ ανά τους αιώνες. Μια σειρά από σκιερά γύρω μπαλκόνια ανοίγουν στις πολύχρωμες δεξαμενές, όπου εργάτες βάφουν κάτω απ’τον ανελέητο ήλιο τα δέρματα. Βυθισμένοι μέχρι τη μέση σ’ ένα μείγμα από κωτσυλιές περιστεριού (η μυρωδιά είναι αλάνθαστη) και ούρα αγελάδας, προσγειώνουν τον ανυποψίαστο επισκέπτη σε μια γενναία πραγματικότητα. Είναι μία από τις συστηματικές ευκαιρίες που προσφέρει η Φεζ για αναθεώρηση, αντιπαραθέτοντας μπόλικη επιμονή, υπομονή και εσωτερική ηρεμία σε μια σωρία δυτικών αγαθών που αποδεικνύονται μεμιάς περιττά.
Στον μικρό λαβύρινθο από σοκάκια γύρω απ’το πανεπιστήμιο και πίσω προς τη δύση, πριν το χαρμανι εικόνων, γεύσεων και μυρωδιών ξεδιαλύνει προς το εμπορικό πανηγύρι της Talaa Sghira, συγκεντρώνονται μερικά απ’ τα ομορφότερα αξιοξέατα της Παλιάς Πόλης. Στο ατμοσφαιρικό σουκ el Attarine, με μακρά ιστορία στο εμπόριο μυρωδικών (απ’ το οποίο παραμένουν πια ελάχιστα δείγματα), θα αγοράσετε αυθεντικό βερβέρικο καφέ για το σπίτι, ανακατεμένο με κανέλα, κάρδαμο και άλλα μυρωδικά. Παραδίπλα στο σουκ el Henna, περίτεχνα κεραμεικά και χειροποίητο λάδι argan--απευθείας από Βερβέρες της ερήμου--για να πασπαλείσετε στο κους-κους ή να απλώσετε στα μαλλιά.
Στo Μουσείο Τεχνών Ξύλου και Χειροτεχνίας Nejjarine θα ταξιδέψετε στους αιώνες, όχι μόνο με την εσωτερική αρχιτεκτονική αυτού του υπέροχου foundouq (εργαστηρίου), αλλά και με μια εκπληκτική συλλογή από χειροποίητα στεγνωτήρια ρούχων, παιδικά παιχνίδια και τάβλες για την απομνημόνευση του Κορανιού - και για το τέλος επιβάλλεται τσάι με μέντα στο πανοραμικό καφέ της ταράτσας. Στην άνοδό της, η Talaa Sghira, όσο και η Talaa Kbira, προσφέρουν αναρίθμητες ευκαιρίες για κυνήγι μαροκινών σουβενιρ, με βερβέρικα τύμπανα και καστανιέτες, κοσμήματα - και για τους φαν της μαροκινής μοδας, τζελάμπες και babouche.
Γι’ αυτούς που φυλάσσονται απ’ τις λαχταριστές πίτες και τα σιροπιαστά της ανοιχτής αγοράς, δεν υπάρχει έλλειψη αυθεντικών γέυσεων. Στο νεανικό καφέ Clock θα δοκιμάστε, αραγμένοι στους καναπέδες με θέα τις στέγες, μαροκινά τάπας, ταμπουλέ και σεφαραδίτικο κέικ αμυγδάλου με πορτοκάλι οποιαδήποτε ώρα της ημερας. Το λιτό καφενείο Mama Africa προσφέρει την ωραιότερη ταράτσα της πόλης, με θέα τους τάφους των Μερινίδων και τις πράσινες στέγες του γειτονικού πανεπιστημίου. Το προσεγμένο Ruined Garden (στο Riad Idrissy) σερβίρει πρωτότυπα μαροκινά πιάτα στον ατμοσφαιρικό κήπο - και το χειμώνα δίπλα στη φωτιά. Όσο για το βραδάκι, κατευθυνθείτε στο ζωηρό Barcelona στην Talaa Kbira για ένα ποτό με τους ντόπιους, σ’ ένα υπέροχα παρακμιακό μπαρόκ εσωτερικό.
Όπως με επιβεβαιώνει με θέρμη ο Karim, που αποδρά συχνά απ’το Mama Africa για να συναντήσει την οικογένειά του στην έρημο, “...Η ζωή είναι γλυκιά στο Μαρόκο. Πάμε στην έρημο και παίζουμε μουσική κάτω απ’τα άστρα. Γινόμαστε όλοι απευθείας μια οικογένεια...”.
Πού να μείνετε
Dar el Yasmine & Dar Zohor: Δύο hostels αδερφάκια στο κέντρο της μεντίνα προσφέρουν χαλαρή φιλοξενία σε δύο ανακαινισμένα παλιά ριάντ - σκέτα παλάτια για τον ταξιδιώτη με περιορισμένο budget (από € 11, http://www.darelyasmine.com/).
Riad Idrissy: Τυπική Fassi αρχιτεκτονική σ’ ένα κομψότατο ριάντ... ετών 400. Ξεχάστε τα τηλέφωνα και τις τηλεοράσεις, αλλά ο κήπος και η ταράτσα έχουν WiFi και θέα στη μεντίνα και το όρος Zalagh (από € 65, http://www.riadidrissy.com/).
Riad Alkantara: Μια ονειρική όαση φωλιασμένη ανάμεσα σε πέντε ριάντ διαφορετικών στυλ και εποχών στη μεσαιωνική πόλη. Πέρα απ’τις 5 σουίτες, θα χαλαρώσετε σε μια εντυπωσιακή πισίνα με νερό πηγής και αυλές με τρεχάμενα συντριβάνια (από €150, http://www.riadalkantara.com/).
Πώς να πάτε
Με αεροπλάνο μέσω Βαρκελώνης με Vueling (από € 226 περ. μεθ’ επιστροφής, http://vueling.com/), ή με τρένο από Καζαμπλάνκα, Ταγγέρη ή Μαρακες (4, 5 & 7 ώρες αντίστοιχα, από € 9,50 περ., http://www.oncf.ma/Pages/Accueil.aspx επίσημο site στα γαλλικά, http://goafrica.about.com/od/morocco/a/moroccotrain.htm στα αγγλικά).
