Προσκεκλημένος του Γραφείου Πολιτισμού και Τουρισμού της τουρκικής πρεσβείας στην Αθήνα, ο Βαλσάμης Δουκάκης μπορεί να χάθηκε για μία εβδομάδα στα βάθη της Ανατολίας, αλλά μας στέλνει καρτ ποστάλ από όλα τα μέρη που επισκέφθηκε, με επίκεντρο την κοιλάδα της Μεσοποταμίας, και πιστεύει ότι αυτή η μέχρι πρότινος ανεξερεύνητη περιοχή είναι «καταδικασμένη» να λάμψει τα αμέσως επόμενα χρόνια στο διεθνές ταξιδιωτικό στερέωμα.
Όχι από σύμπτωση, αλλά ως αποτέλεσμα ενός μεγαλεπήβολου μεταρρυθμιστικού σχεδίου ονόματι «GAP», το οποίο αποσκοπούσε αρχικά στην εκμετάλλευση των νερών του Τίγρη και του Ευφράτη με στόχο την ανάπτυξη της καλλιέργειας στην περιοχή, αλλά εξελίχτηκε στην πορεία σε ένα πολυεπίπεδο project το οποίο αγκαλιάζει τομείς όπως η εκπαίδευση, η υγεία και οι αστικές υποδομές. Νέες πόλεις χτίζονται με... ρυθμούς Ντουμπάι λίγο έξω από τα παλιά τους κομμάτια, τα οποία αποκτούν την αλλοτινή τους αίγλη, ολοκαίνουργιοι δρόμοι ανοίγονται, τα άκρως σημαντικά αρχαιολογικά μνημεία ευπρεπίζονται, ενώ και στις τρεις πόλεις που αποτέλεσαν τη βάση του ταξιδιού μας μείναμε σε ολοκαίνουργια και ατμοσφαιρικά ξενοδοχεία. Θα μπορούσα να σας μιλάω ώρες για τα μέρη που είδαμε, τις γεύσεις που δοκιμάσαμε, τους ανθρώπους που γνωρίσαμε. Επέλεξα ωστόσο τα πιο «χτυπητά», εκείνα που αν το πρόγραμμά μου δεν ήταν τόσο συναρπαστικό και γεμάτο, θα ήθελα να έχω στείλει σε καρτ ποστάλ.
Μια κουκλίτσα που την έλεγαν Mardin!
Αγαπητοί μου! Μακάρι να μπορούσατε να δείτε τη θέα που αντικρίζω τώρα από το παράθυρο του δωματίου μου στο «Maridin Otel» στο Mardin! Απόκοσμη και κατάξανθη, μπροστά μου απλώνεται η αχανής κοιλάδα της Μεσοποταμίας. Ψάχνω κάπου στον ορίζοντα να εντοπίσω ένα τέλος της, αλλά μάταια. Καταφέρνει πάντα να ξεφεύγει – σαν θάλασσα. Στην πλάτη μου έχω την αμφιθεατρικά χτισμένη πόλη, με το κάστρο-φρούριο στην κορυφή και από κάτω τα πέτρινα σπίτια και κτίρια να λαμπυρίζουν στον ήλιο. Δεν είναι όλα όμορφα. Όπως μας εξήγησε ο ξεναγός μας, η πόλη με την πλούσια ιστορία πάνω στον Δρόμο του Μεταξιού βρίσκεται σε φάση ανάπλασης ύψους πολλών δεκάδων εκατομμυρίων τουρκικών λιρών. Με επίκεντρο τον κεντρικό δρόμο (τον «Πρώτο» όπως τον λένε εδώ), τα μεταγενέστερα τσιμεντένια πανωσηκώματα απαλλοτριώνονται με συνοπτικές διαδικασίες για να μείνουν μόνο οι παλιοί πέτρινοι δυο-τρεις πρώτοι όροφοι κάθε κτιρίου και η πόλη να αποκτήσει ενιαία αισθητική. Το αρχαιολογικό μουσείο το πετύχαμε δυστυχώς κλειστό (λόγω ανακαίνισης και αυτό), αλλά στο πολύ καλοστημένο και κατατοπιστικό μουσείο Sabanci πήραμε μια γερή γεύση της τοπικής κουλτούρας. Εκείνο που λατρέψαμε όλοι ήταν το παζάρι. Πολύ αυθεντικό, μεγάλο και πάμφθηνο – εννοείται ότι παζάρεψα σκληρά και σας πήρα ωραιότατα σαλβάρια και κολιέ με πολύχρωμες, υφασμάτινες χάντρες που έχουν στην άκρη ένα φυλαχτό διαβασμένο από τις γυναίκες που τα φτιάχνουν. Α, και φοβερό τούρκικο καφέ με τέσσερα διαφορετικά βότανα από το παραδοσιακό καφεκοπτείο Artukbey με ιστορία από το 1910.
Midyat behind the scenes
Είδατε τι παθαίνω για να μη βλέπω τουρκικά σίριαλ; Αδύνατο να καταλάβω γιατί η επιβλητική έπαυλη στο ψηλότερο σημείο της πόλης Midyat είναι γεμάτη κόσμο που φωτογραφίζει με μανία. Το σπίτι, λοιπόν, που πρωταγωνιστούσε με τον τρόπο του στη διάσημη «Σιλά», έχει εξελιχτεί σε μεγάλη ατραξιόν της πόλης, η οποία στο παλιό της κομμάτι θυμίζει περισσότερο χωριό, με παιδάκια να παίζουν στους δρόμους, κοτούλες να κυκλοφορούν παντού και τις γυναίκες, μαζεμένες στις εισόδους των σπιτιών, να κουβεντιάζουν. Καραβάν σεράι δεν είχε τύχει να επισκεφθώ στο παρελθόν και ομολογώ ότι απόλαυσα τη χειροποίητη λεμονάδα μου στην περίκλειστη από αψιδωτούς θόλους αυλή του με το σιντριβάνι στη μέση. Όπως και το ρομαντικό δείπνο κάτω από τα αστέρια λίγη ώρα αργότερα, στην υπερυψωμένη βεράντα του πολύ ατμοσφαιρικού ξενοδοχείου «Kasr-i Nehroz», με πυρήνα ένα μοναδικά ανακαινισμένο παλιό αρχοντικό που κάποτε λειτουργούσε ως ναός. Ακόμη μία ευχάριστη έκπληξη της βραδιάς ήταν τα πολύ καλά κρασιά του τοπικού οινοποιείου Suryani Sarabi αποκλειστικά από ποικιλίες της Μεσοποταμίας. Ξέρατε πως, με 5.500 χρόνια ιστορίας στην οινοποιία, θεωρείται κατά πολλούς πατρίδα του κρασιού;
Gοbekli Tepe: οι νέες... πυραμίδες
Σήμερα γυρίσαμε για λίγο πίσω στο 10.000 π.Χ. Τόσο παλιό είναι, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, το Gοbekli Tepe, που θεωρείται πλέον από αρκετούς ως ο πρώτος ναός του κόσμου – αρκετές χιλιάδες χρόνια παλιότερος από τις πυραμίδες της Αιγύπτου, τους ναούς της Μάλτας και το Στόουνχετζ της Αγγλίας. Μείναμε για ώρα να κοιτάζουμε τους ογκώδεις μεγάλιθους σε κυκλικούς σχηματισμούς, σαν τεράστιες στήλες σε σχήμα «Τ», που πάνω τους είναι σκαλισμένα με μεγάλη λεπτομέρεια ζώα κάθε είδους. Πώς άραγε να μεταφέρθηκαν εκεί αυτοί οι τόνοι πέτρας, τη νεολιθική περίοδο, όταν δεν είχε αρχίσει καλά καλά η καλλιέργεια της γης; Ολόκληρη η περιοχή πάντως μας κλείνει διαρκώς αρχαιολογικά ραντεβού. Νωρίτερα, λόγου χάρη, επισκεφθήκαμε την Dara (Δάρας), που ιδρύθηκε τον 5ο αιώνα από τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Αναστάσιο Α΄. Λίγα, αλλά ηχηρά σαν τα γέλια των παιδιών που μας ακολουθούσαν στη βόλτα μας τα σημεία που μας ταξίδεψαν νοερά σε μία από τις άλλοτε σημαντικότερες πόλεις-οχυρά της περιοχής. Η εντυπωσιακή νεκρόπολη, με κοιλότητες σαν τεράστια «στόματα» ανοιγμένα στους βράχους, μια δροσερή υπόγεια αποθήκη σιτηρών με πανύψηλα θολωτά ταβάνια (η πινακίδα στην είσοδο γράφει «μπουντρούμ», καθώς στην αρχή νόμιζαν πως ήταν φυλακή), μια μισογκρεμισμένη γέφυρα λίγο παρακάτω αλλά και μια πολύ καλοδιατηρημένη κινστέρνα.
H Urfa στον πυρετό της δόξας
Ε ναι, λοιπόν! Η Μεσοποταμία έχει τη δική της λίμνη... Πλαστήρα, ονόματι Halfeti, η οποία δημιουργήθηκε με τις υδάτινες ευλογίες του Ευφράτη βεβαίως, βυθίζοντας στο πέρασμά της μερικές δεκάδες χωριά, παραδίδοντας όμως στους επισκέπτες έναν ειδυλλιακό τόπο αναψυχής. Στις όχθες της πήραμε το καραβάκι για μια βόλτα στα νερά της. Σε μια στιγμή ξεπρόβαλε στα αριστερά μας ένα εντυπωσιακό κάστρο λαξευμένο στους βράχους και λίγο αργότερα η λυπημένη κορυφή ενός μιναρέ μέσα από το νερό! Τώρα που σας γράφω έχουμε φτάσει στην τελευταία βάση του ταξιδιού μας, τη Sanliurfa. Η Urfa, όπως επίσης λέγεται, δείχνει εκ πρώτης όψεως πιο «μεγαλούπολη» από τις υπόλοιπες πόλεις που επισκεφθήκαμε. Το καινούργιο της κομμάτι είναι γεμάτο θεόρατες πολυκατοικίες και πλατιές λεωφόρους με περιποιημένα παρτέρια, ωστόσο η Παλιά Πόλη με τους μαχαλάδες της απλωμένους στις πλαγιές του κάστρου είναι φοβερά ατμοσφαιρική. Ονομάζεται και «Πόλη του Προφήτη», καθώς εδώ –σύμφωνα με το μύθο– έριξαν τον Αβραάμ στη φωτιά, αλλά ως εκ θαύματος η φωτιά μετατράπηκε στη λίμνη που βρίσκεται σήμερα καταμεσής του δροσερού πάρκου της πόλης. Αν κρίνω πάντως από το ολοκαίνουργιο και ντιζαϊνάτο αρχαιολογικό μουσείο που ετοιμάζεται να ανοίξει δίπλα σε ένα μεγάλο mall αλλά και την ύπαρξη ενός «Hilton», κάτι μου λέει ότι στο άμεσο μέλλον θα ακούμε όλο και πιο συχνά για την Urfa.
Nemrut: παρέα με τα αγάλματα
Η ημέρα μας σήμερα ξεκίνησε σε ένα από τα επισκέψιμα σπίτια του Harran – περίφημα γιατί δεν είναι ακριβώς σπίτια, αλλά συστάδες από μονόχωρες πλίθινες κατασκευές με κωνικές στέγες σαν... καπέλα νάνων. Ωστόσο, αυτήν τη στιγμή έχω δίπλα μου κάτι γιγάντιες κεφαλές αγαλμάτων. Όχι, δεν βρίσκομαι σε κάποιο μουσείο, αλλά στην κορυφή του όρους Nemrut, σε υψόμετρο πάνω από 2.000 μ. Για κάποιο λόγο, αυτό το σημείο επέλεξε ο Αντίοχος, ένας μεγαλομανής κατά τα φαινόμενα βασιλιάς της δυναστείας των Σελευκιδών, για να τοποθετήσει τα πελώρια αγάλματά του. Τα σώματα διαλύθηκαν στο πέρασμα του χρόνου, αλλά τα κεφάλια παραμένουν αινιγματικά και ακέραια, να ατενίζουν από το έδαφος το ίδιο μεγαλειώδες ηλιοβασίλεμα που αντικρίζω κι εγώ αυτή την ώρα.
