Το κυκλαδίτικο hit των τελευταίων ετών διατηρεί ανέπαφη την ακατέργαστη γοητεία του, τα δεντρόσπιτα, τις θεμωνιές, τις ανοργάνωτες παραλίες και τα παρεΐστικα ξενύχτια στην κούκλα Χώρα. Και τώρα, στο τέλος του καλοκαιριού, μοιάζει ιδανικό για ένα long weekend.
Σωστά την έλεγαν «αιχμηρή» και «σιδερένια» οι αρχαίοι. Άνυδρη, άγονη, τραχιά, με απόκρημνους βράχους να ορίζουν τις γαλαζοπράσινες ακρογιαλιές της και με τους βοριάδες να τη δέρνουν σχεδόν όλο το χρόνο: πουθενά αλλού στην Ελλάδα δεν υπάρχουν «δεντρόσπιτα» – πέτρινα κυκλικά χτίσματα γύρω από τα δέντρα για να τα σώσουν από τους άγριους ανέμους. Χρόνια απομονωμένη, κράτησε την αθώα ομορφιά της ανέγγιχτη. Όταν πριν από περίπου μία εξαετία άρχισε να ανατέλλει δυναμικά στον τουριστικό ορίζοντα, οι Φολεγανδριώτες χειρίστηκαν την καινούργια εμπειρία με υπευθυνότητα και αγάπη προς την εύθραυστη ομορφιά του τόπου τους. Από το 1993 που είχα πάει για πρώτη φορά μέχρι σήμερα νέα, όμορφα (και ορισμένα πολυτελή) ξενοδοχεία έχουν φτιαχτεί, ενώ καλοβαλμένα εστιατόρια κοσμούν τη γλυκύτατη Χώρα. Και παρότι οι ξερολιθιές προς τον Καραβοστάση χάνονται, τα μονοπάτια για τις παραλίες δεν έχουν γίνει άσφαλτος, οι επισκέπτες πεζοπορούν ανέμελοι, οι παραλίες δεν είναι γκέτο με ξαπλώστρες και ομπρέλες, ενώ τα βράδια στις πλατείες της Χώρας πίνουν τα ρακόμελά τους στα πεζούλια που γίνονται ένα με τις καρέκλες και τα τραπεζάκια, σε ατμόσφαιρα χαλαρή και θερμή. Ενταγμένα στο οικιστικό περιβάλλον είναι τα όμορφα ξενοδοχεία στα όρια του χωριού, όπως το «Chora Resort & Spa», το «Aspalathras Small Hotel» και οι «Themonies Luxury Suites», αλλά και μέσα στον ίδιο τον οικισμό το «Fata Morgana Aria Boutique Hotel».
Ακόμη και στις πιο έντονες στιγμές της τουριστικής σεζόν, όταν όλη η Χώρα με τις τρεις πλατείες, τα σοκάκια, τα σκαλάκια, τα σπιτάκια, τα πεζούλια, τις ταβέρνες και τα μπαρ είναι… στρωμένη ευτυχισμένους επισκέπτες, ο οικισμός στο ενετικό κάστρο (των αρχών του 13ου αιώνα, χτισμένο από τον Μάρκο Σανούδο) ησυχάζει κλεισμένος προς τη θάλασσα από τον ύψους 200 μ. γκρεμό και τους εξωτερικούς τοίχους των κατοικιών που συγκροτούσαν τα τείχη του. Μεγάλα σκαλοπάτια οδηγούν από τα πλακόστρωτα περάσματα στα σπίτια με τα πολύχρωμα πορτο-παράθυρα και τα μικρά ξύλινα μπαλκόνια. πολλά τα εκκλησάκια και ο βόμβος της θάλασσας, αν πλησιάσετε προς την πλευρά του γκρεμού. Στη βάση του βρίσκεται η μυστηριώδης Χρυσοσπηλιά, ένα ανεξερεύνητο σπήλαιο όπου έχουν βρεθεί ανθρώπινα λείψανα, σπασμένα αγγεία, ρωμαϊκές δεξαμενές νερού και πιστεύεται ότι ήταν λατρευτικός χώρος και τόπος τελετών ενηλικίωσης. Η πρόσβαση όμως είναι εφικτή μόνο από τη θάλασσα, όταν έχει καλό καιρό και αφού δώσει τη σχετική άδεια η Αρχαιολογική Υπηρεσία.
Για να φτάσετε, τώρα, στην εκκλησία της Παναγίας στην κορυφή του λόφου πάνω από τη Χώρα δεν χρειάζεται παρά να ανεβείτε το στριφογυριστό μονοπάτι που κάποια στιγμή «ξυρίζει» την άκρη του γκρεμού. Λένε πως έχει χτιστεί πάνω στα ερείπια αρχαίου ναού αφιερωμένου στην Άρτεμη και στον Απόλλωνα – άλλωστε, φαίνονται αρχαία σπαράγματα ενσωματωμένα στη δομή του. Μονόκλιτη βασιλική με πολλούς τρούλους, έχει εντοιχισμένο έναν κορμό μαρμάρινου ρωμαϊκού αγάλματος στο καμπαναριό, ενώ στο εσωτερικό σώζονται εικόνες του 17ου και του 18ου αιώνα. Άκρως επιβλητική η μεγάλη αργυροποίκιλτη δεσποτική εικόνα της Οδηγήτριας, η οποία λιτανεύεται με μεγαλοπρέπεια το Πάσχα, μαγική και η θέα προς ολόκληρο το νησί αλλά και προς το πέλαγος που το τριγυρίζει.
Η Άνω Μεριά
Αν η πυκνόκτιστη Χώρα είναι το αστικό πρόσωπο της Φολεγάνδρου, η Άνω Μεριά είναι η αγροτική της αυλή. Φτιαγμένη σταδιακά από κολίγους που αγόραζαν τα κτήματα από τους πλούσιους κι έφτιαχναν εδώ τα σπίτια τους, άρχισε να κατοικείται γύρω στο 19ο αιώνα. Διάσπαρτα σπίτια από τη μια και την άλλη πλευρά του δρόμου, ένας οικίσκος εδώ και άλλος εκεί κι ένας αγέρας που σαρώνει τα πάντα. συν το υπέροχο Λαογραφικό Μουσείο, που στην πραγματικότητα είναι μια θεμωνιά του 19ου αιώνα. Οι θεμωνιές ήταν αυτόνομες αγροτικές ή και κτηνοτροφικές μονάδες με στέγη από ειδικό χώμα ανάμεικτο με φύκια και τοίχους από πέτρα και λάσπη, χωρίς εξωτερικό σοβά, για να μην είναι ορατές από τους πειρατές. Έξω από το μουσείο έχουν διατηρηθεί το μικρό αλωνάκι και το πατητήρι σε ένα σκαλισμένο βράχο καθώς και ο πέτρινος κύλινδρος –πάνω σε κυκλικό βάθρο– όπου συνθλίβονταν οι ελιές. Τα κοπάδια με τα πρόβατα και τα άτακτα κατσίκια, όπως και οι πάμπολλες πεζούλες, δείχνουν το αγροτικό παρελθόν του νησιού (ρεβίθια, κριθάρι, ελιές και περίφημο μέλι βεβαίως), το οποίο όμως έχει εγκαταλειφθεί εδώ και χρόνια και φαίνεται πως θα συνεχίσει να συμβαίνει το ίδιο μια και ο τουρισμός είναι η νέα ανερχόμενη οικονομική δύναμη. Κι ας ετοιμάζεται ο Δημήτρης Σιδέρης, ιδιοκτήτης του εστιατορίου «Σικ» στη Χώρα, να φυτέψει σουσάμι, φάβα, φασόλια και φακές, που παλιά καλλιεργούνταν στο νησί, ενώ έχει τυποποιήσει και τα πρώτα του ρεβίθια. Ίσως ο τουρισμός και τα παραδοσιακά τοπικά προϊόντα συνυπάρξουν μελλοντικά επ’ αμοιβαία ωφελεία, όπως έχει συμβεί και σε άλλα μέρη (π.χ. στη Σαντορίνη). Στην Άνω Μεριά, πίσω από τα πρώτα σπίτια, βρίσκεται ο παραδοσιακός φούρνος του Νίκου Βένου, ο οποίος χρησιμοποιεί ξερά φρύγανα ως καύσιμη ύλη και φτιάχνει κουλούρες με γλυκάνισο, μανουρόπιτες, τυρόπιτες, κρεμμυδόπιτες και ζυμωτό ψωμί. Εδώ θα βρείτε επίσης καθημερινά τις ωραιότερες ματσάτες (παραδοσιακά ζυμαρικά σαν χυλοπίτες) στην ταβέρνα «Συνάντηση», από τα χέρια της κ. Μαρίας, ωραιότατο σουρωτό, το τοπικό κατσικίσιο μαλακό τυρί που μπαίνει στις σαλάτες αντί για φέτα, αλλά και καλασούνες, ένα είδος πικάντικης κρεμμυδόπιτας.
Από την απομονωμένη και ανεμοδαρμένη Άνω Μεριά χρειάζονται μόνο 8 χλμ. για να φτάσετε στο λιμάνι, τον υπήνεμο Καραβοστάση. Μια αγκαλιά από κοκκινωπά βράχια τριγύρω, δύο βραχονησίδες στην είσοδο, το πολυτελές ξενοδοχείο «Anemi» και οι ολοκαίνουργιες σουίτες «Onar» είναι ο δυνατός τουριστικός του εξοπλισμός, ενώ στο απροσδόκητο deli παντοπωλείο του Πέτρου Σιδερή υπάρχουν ακόμη και πούρα, όπως και τα καταπληκτικά μαλακά ντόπια παστέλια που μοσχοβολάνε και λιώνουν στο στόμα. Το μέρος αποκτάει ζωή μόλις έρθει το πλοίο, ωστόσο στη συνέχεια όλοι τραβάνε για τη Χώρα, που ζει μέρα νύχτα, και αφήνουν τον Καραβοστάση να περιμένει το επόμενο πλοίο και όσους κολυμβητές προτιμούν τις εύκολες παραλίες του.
Οι παραλίες
Με τη λεπτή της «μέση» στριμωγμένη ανάμεσα στους κόλπους της Αγκάλης στα νοτιοδυτικά και των Βορεινών στα βορειοανατολικά, ανάμεσα σε τρία πελάγη, το Αιγαίο, το Μυρτώο και το Κρητικό, διαθέτει πανέμορφες παραλίες, όπου θα φτάσετε είτε με τα πόδια, μέσα από ειδυλλιακές διαδρομές, είτε με το καραβάκι. Ο παραλιακός δρόμος που ξεκινάει από τον Καραβοστάση και πηγαίνει προς το Λιβάδι θα σας βγάλει στις μικρές Λατινάκι, Βιτσέντζου και Πουντάκι, ενώ το Κάτεργο θα το προσεγγίσετε ή με το καραβάκι ή με τα πόδια από ένα μάλλον δύσκολο μονοπάτι που ξεκινά από το Λιβάδι.
Στην Αγκάλη –για πολλούς η ομορφότερη παραλία του νησιού– πηγαίνετε με το λεωφορείο ή το αυτοκίνητο αλλά και με τα πόδια αν είστε περιπατητικοί τύποι και αντέχετε τη γερή ανηφόρα της ανάβασης. Για μένα, πάντως, υπέροχη είναι η ερημική παραλία του Αγίου Νικολάου με την ωραιότατη ταβέρνα «Παπαλάγκι», όπου φτάνετε μέσα από ένα μονοπάτι με αφετηρία την Αγκάλη ή ύστερα από οκτάλεπτο ταξίδι με το καραβάκι. πάνω στο μονοπάτι βρίσκονται και η πολύ μικρή παραλία Φηρά και η παραλία Γαλίφος.
Από την πολύ ατμοσφαιρική και ιδιαίτερη Άνω Μεριά, στα βόρεια του νησιού, θα πάτε στις παραλίες Λιβαδάκι, Αμπέλι, Σερφιώτικο και Άγιος Γεώργιος. Αν το λέει η καρδιά σας, πάντως, η Άνω Μεριά είναι η πλέον κατάλληλη βάση για φοβερές πεζοπορίες μέσα από την αγροτική καρδιά της Φολεγάνδρου με ξωκλήσια και απίστευτη θέα στο απέραντο γαλάζιο και σε Σίκινο, Μήλο, Σαντορίνη…
Που να μεϊνετε
Καραβοστάσης
Anemi Hotel
Λιτή πολυτέλεια στα φωτεινά δωμάτια, ορισμένες σουίτες με πισίνα, πολύ καλής ποιότητας μπουρνούζια και πετσέτες, ωραιότατη πισίνα με θαλασσινό νερό, ενδιαφέρουσα κουζίνα στο a la carte εστιατόριο. (2286041610,
www.anemihotels.com, € 220-260)
Onar Suites
Ολοκαίνουργιο, καλαίσθητο και μικρό all suites συγκρότημα, σε ύψωμα πάνω από το λιμάνι, με απόλυτη ησυχία και ωραιότατη θέα, έθνικ αναφορές στη διακόσμηση και χειροποίητο πρωινό που σερβίρεται στα δωμάτια. (2286041017, www.onar-folegandros.com, € 100-170)
Χώρα
Aspalathras White Hotel
Ολοκαίνουργιο ξενοδοχείο με κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική. Μεγάλα λευκά δωμάτια με χτιστά έπιπλα, καλόγουστη μίνιμαλ διακόσμηση και υφάσματα σε φωτεινά χρώματα. (2286041670-4, www.aspalathras.com,
€ 140-220)
Chora Resort & Spa
Συγκρότημα με άνετα δωμάτια, καλό εξοπλισμό, μπαλκόνι με θέα ή βεραντούλα στο ισόγειο και όμορφη πισίνα. Το μενού του εστιατορίου επιμελούνται οι σεφ του εστιατορίου «Καλλίστη» του αδελφού «Aspalathras Small Hotel». (2286041590-4, www.choraresort.com, € 125-245)
Themonies Luxury Suites
Αναπαλαιωμένο συγκρότημα παραδοσιακών θεμωνιών, με απόλυτη ησυχία, καλαίσθητους κοινόχρηστους χώρους και ιδιαίτερη διακόσμηση στα ατμοσφαιρικά δωμάτια. (2286041517, www.themonies.gr, € 145-230)
Fata Morgana
Στην άκρη της Χώρας, με φοβερή θέα στο ηλιοβασίλεμα, ρομαντική διάθεση στη διακόσμηση των δωματίων και πολύ χαλαρή ατμόσφαιρα γύρω από την πισίνα. (2286041237, www.fatamorgana.com.gr, € 95-155)
Aria Boutique Hotel
Στην άκρη της Χώρας, πάνω στον γκρεμό, με ρετρό επίπλωση στα δωμάτια^ όλα με μπαλκόνι ή βεραντούλα και φοβερή θέα. (2286041366, www.ariafolegandros.gr, € 75-130)
Κάστρο
Στο μεσαιωνικό οικισμό, σε ένα σπίτι 500 ετών στην άκρη του γκρεμού, με ατμόσφαιρα θεατρική, για επισκέπτες με άποψη. Φοβερό το δωμάτιο με τη δική του ταράτσα και θέα σε Μήλο, Σίκινο, Κίμωλο, Πάρο, Αντίπαρο και Πολύαιγο. (2286041230, www.hotel-castro.com, € 40-50)
Αγκάλη
Blue Sand
Νεανικό συγκρότημα σε ύψωμα στην παραλία, δωμάτια με ωραία θέα, λιτή επίπλωση και διακόσμηση. (2286041091, www.bluesand.gr, € 100-140)
Πού να φάτε
Άνω Μεριά
Συνάντηση
Αυθεντική τοπική κουζίνα: εξαιρετικές ματσάτες από τα χέρια της Μαρίας Βένιου, με κουνέλι, κατσίκι, κόκορα ή σουτζουκάκια, αιθέρια τυροπιτάκια με σουρωτό, φαβοκεφτέδες, φρέσκα ψάρια από το δικό τους καΐκι, ντόπια κρεατικά, κερασμένη πορτοκαλόπιτα. Θέα μέχρις εκεί που φτάνει το μάτι και δροσερή σκεπαστή βεράντα. (2286041208, 6945706164)
Καραβοστάσης
Καλύμνιος
Απλό, μικρό ταβερνάκι κοντά στην προβλήτα, το οποίο έχει γίνει διάσημο από την αστακομακαρονάδα της κ. Νατάσας. (2286041146)
Peperonata
Νέο ιταλικό εστιατόριο με πολλά καλοφτιαγμένα πιάτα με pasta fresca κι ένα τέλειο μοσχαρίσιο φιλέτο από τους σεφ Τάσο Θανόπουλο και Λευτέρη Σεραλίδη. (2286041311, 6980950035)
Χώρα
Eva’s Garden
Όμορφο bar-restaurant με δημιουργική κουζίνα: λαβράκι στη σχάρα με βλίτα και αρωματικό λαδολέμονο, μπούτι αρνιού στο φούρνο με σάλτσα λουίζας, λινγκουίνι με ξινότυρο Νάξου και πέστο δυόσμου. (2286041110, 6948047722)
Κρητικός
Ψησταριά στην πλατεία που φημίζεται για το φρέσκο ντόπιο κρέας της. Διάσημη για το αρνί και τις μπριζόλες της. (2286041219)
Σικ
Ξεχωριστά πιάτα με έθνικ μεσανατολίτικα στοιχεία αλλά και πολλά χορτοφαγικά με δικά τους λαχανικά – φαλάφελ με χούμους και γλυκόξινη σάλτσα, ρεβίθια με μελιτζάνες, λαχανικά με κάρι και ρύζι, μελιτζάνες γεμιστές με κους-κους, σταφίδες, κουκουνάρι και γιαούρτι, κολοκυθόσουπα με τζίντζερ. Αρκετά πιάτα με δικά τους αρνιά και κατσίκια. (2286041515, 6974676441)
Σπιτικό
Η Ρηνιώ ετοιμάζει με φροντίδα σπιτικά μαγειρευτά στα λιγοστά τραπέζια. Δοκιμάστε κάππαρη μαγειρευτή με κρεμμυδάκι, καραβόλους (σαλιγκάρια γιαχνί) αλλά και γεμιστά και σουτζουκάκια. (2286041235, 6944458555)
Άγιος Νικόλαος
Παπαλάγκι
Η απόλυτη γαστρονομική έκπληξη στο νησί. Σε ύψωμα πάνω από την πανέμορφη παραλία του Αγίου Νικολάου, ο Πάρις Μετζαλίρας με τον πατέρα και τον αδερφό του φτιάχνουν άπαιχτο… καρπάτσιο από τόνο, ξιφία και φραγκομαρία. Στα συν η σκορδάτη μελιτζανοσαλάτα και η δωρεάν επιστροφή με το καραβάκι στην Αγκάλη, αν τύχει και ξενυχτήσετε πίνοντας τσίπουρα. (6944291988)
