Βολιβία

Στο Υψίπεδο των Άνδεων, στα 4.000 μ., στην πόλη Ορούρο, ο Κύρος Κόκκας­ παρακολούθησε ένα από τα πιο θεαματικά καρναβάλια της Νότιας Αμερικής­ προτού πάρει το τζιπ για το Σαλάρ ντε Ουγιούνι, ένα θαύμα της φύσης φτιαγμένο εξολοκλήρου από αλάτι.

Μέσα στη βαθιά νύχτα με ξύπνησε το τηλέφωνο. Βρισκόμουν σε ένα ήσυχο ξενοδοχείο στο Ορούρο, μια μικρή βολιβιανή πόλη, και δεν ήξερα κανέναν. «Ποιος μπορεί να με ψάχνει;» αναρωτήθηκα ζαλισμένος. «Καλημέρα! Είναι πέντε το πρωί», μου είπε η κοπέλα της ρεσεψιόν και κατέβασε το ακουστικό. Μόλις τότε θυμήθηκα ότι είχα ζητήσει να με ξυπνήσουν νωρίς για να δω τα πάντα από την αρχή. Την προετοιμασία, την παρέλαση, το γλέντι στους δρόμους. Έξω από το ξενοδοχείο γινόταν ένα πανδαιμόνιο. Ακούγονταν φωνές, κορναρίσματα, διάφορες μουσικές και κροτίδες. «Αν είναι δυνατόν στις πέντε το πρωί!» μονολόγησα. «Οι άνθρωποι πρέπει να είναι τελείως τρελοί». Αλλά ήταν το Σάββατο του Καρναβαλιού και το Ορούρο, το οποίο το περιμένει πώς και πώς έναν ολόκληρο χρόνο, δεν είχε καμία διάθεση για ύπνο.

Σταμάτησα για πρωινό σε ένα μικρό μπαρ που έγραφε απέξω «Unicorno» και μέσα ήταν ζωγραφισμένος ένας μονόκερως, ο οποίος­ κουτουλούσε τον ήλιο. Μια χοντρή κυρία, εβδομηντάρα στο νερό, εντελώς φελινική φυσιογνωμία, μου έφερε δυνατό καφέ και τεράστια γλυκά ταμάλες: ζύμη από αλεύρι καλαμποκιού, τυλιγμένη­ σε φύλλο από μπανάνα και μαγειρεμένη στον ατμό. Παρόλα αυτά, το κλου ήταν ο καφές. Εξαιρετικά πυκνός, σχεδόν παχύρρευστος, κατάμαυρος, φρικτά πικρός –σαν δηλητήριο– κι επιπλέον από το ψυγείο! Έκλεισα έντρομος την πορσελάνινη κανάτα, μη ξέροντας

τι να κάνω. Η κυρία, αδιάφορη, ήρθε και πάλι κρατώντας μια κούπα­ με καυτό γάλα, έριξε μέσα ελάχιστο μαυροζούμι και μου παρουσίασε έναν άψογο cafe con leche! Αφού τελείωσα το πρωινό μου, βγήκα στους δρόμους.

Το καρναβάλι του Ορούρο έχει αρκετές ιδιαιτερότητες. Όπως και στο Ρίο ντε Ζανέιρο, υπάρχουν και εδώ χορευτικές ομάδες που λέγονται Βloques κι έχουν μακρά ιστορία. Κάθε ομάδα έχει μια ταυτότητα και μια θεματολογία που δεν αλλάζουν από χρόνο σε χρόνο. Αλλάζουν οι στολές (τα χρώματα και τα στολίδια, αλλά όχι το στιλ), η μουσική (η μελωδία, αλλά όχι ο ρυθμός), τα βήματα του χορού (η εκτέλεση, αλλά όχι ο χαρακτήρας). Η ταυτότητα της ομάδας, ο συμβολισμός των δρώμενων, οι υποομάδες και τα πρόσωπα που την απαρτίζουν παραμένουν τα ίδια. Επίσης κάτι μοναδικό για το καρναβάλι της Βολιβίας είναι ότι οι ομάδες και οι χοροί τους έχουν συγκεκριμένη προέλευση.

Χαρακτηριστική του Ορούρο είναι η Diablada, η ομάδα των διαβόλων (με ιστορία σχεδόν πέντε αιώνων), η οποία ανοίγει κατά παράδοση την πομπή. Εκτός από τον ξέφρενο χορό της, αναπαριστά τη μάχη ανάμεσα στο καλό και το κακό με την πάλη του διαβόλου με τον αρχάγγελο Μιχαήλ. Οι διάβολοι βρίσκονταν παντού και περνούσαν δίπλα μου καθώς κατευθύνονταν στο σημείο έναρξης της πομπής. Φορούσαν μια μεγαλειώδη μάσκα, η οποία κάλυπτε ολόκληρο το κεφάλι, με κέρατα, τεράστια αφτιά και δόντια, πεταχτά μάτια. όλα βαμμένα με έντονα χρώματα. Θύμιζαν δράκο της Άπω Ανατολής ή το «Alien» σε πολύχρωμη εκδοχή

Όσο πλησίαζα στο σημείο της έναρξης, η ατμόσφαιρα γινόταν όλο και πιο ζωηρή. Έβλεπα κι άλλους μασκαράδες, με αστραφτερές στολές, έντονα χρώματα, πούλιες, φτερά, περούκες και καπέλα, μπότες, μαστίγια και παραδοσιακές φορεσιές. Υπήρχαν ομάδες που είχαν έρθει από την τροπική ζώνη της Βολιβίας, άλλοι από την πρωτεύουσα Λα Παζ, αρκετοί από το γειτονικό Ποτοσί. Κάθε ομάδα με την ιστορία, το συμβολισμό και τη στολή της, οι περισσότερες εκ των οποίων μάλιστα είχαν τις ρίζες τους στα χρόνια της ισπανικής αποικιοκρατίας. Σε όλο αυτό το χάος περπατούσαν φίλοι των καρναβαλιστών, θεατές, υπαίθριοι πωλητές, αστυνομικοί κι ελάχιστοι τουρίστες. Διάφοροι νεαροί έπαιζαν ξύλινες φλογέρες, παιδιά πετούσαν στρακαστρούκες, ινδιάνοι από τα γύρω χωριά με ­παραδοσιακές φορεσιές περίμεναν καθισμένοι στο πεζοδρόμιο ­

και οι κερκίδες στο δρόμο άρχισαν να γεμίζουν.

Η παρέλαση που άνοιξε με την τεράστια Diablada κι ένα τρομερό­ «ταρατατζούμ» κράτησε γύρω στις έξι ώρες και ήταν ένα όργιο­ χρωμάτων, μουσικής και χορού. Οι ομάδες με τις φανταχτερές στολές χόρευαν, φώναζαν, κάθονταν στο οδόστρωμα για να ξεκουραστούν ή έπιναν παραδοσιακή μπίρα τσίτσα από φλάσκες. Καθεμία είχε τη δική της μπάντα από τουλάχιστον πενήντα μουσικούς (οι μεγάλες πάνω από εκατό), οι οποίοι έπαιζαν με πνευστά και τύμπανα τη μουσική-σήμα κατατεθέν της για τη συγκεκριμένη χρονιά. Έκανα έναν πολλαπλασιασμό: θα έβγαιναν 50 ομάδες, με πενήντα μουσικούς η καθεμία, δηλαδή τουλάχιστον δυόμισι χιλιάδες μουσικοί! Όσο για τους χορευτές, δεν υπήρχε ομάδα με λιγότερα από δια­κόσια άτομα, ενώ οι πιο μεγάλες, οι οποίες έφταναν μέχρι και τα χίλια μέλη, διέθεταν υποομάδες γυναικών, παιδιών, με παραλλαγές στα κοστούμια ή ακόμη και τα βήματα.

Η παρέλαση που άνοιξε με την τεράστια Diablada κι ένα τρομερό­ «ταρατατζούμ» κράτησε γύρω στις έξι ώρες και ήταν ένα όργιο­ χρωμάτων, μουσικής και χορού. Οι ομάδες με τις φανταχτερές στολές χόρευαν, φώναζαν, κάθονταν στο οδόστρωμα για να ξεκουραστούν ή έπιναν παραδοσιακή μπίρα τσίτσα από φλάσκες. Καθεμία είχε τη δική της μπάντα από τουλάχιστον πενήντα μουσικούς (οι μεγάλες πάνω από εκατό), οι οποίοι έπαιζαν με πνευστά και τύμπανα τη μουσική-σήμα κατατεθέν της για τη συγκεκριμένη χρονιά. Έκανα έναν πολλαπλασιασμό: θα έβγαιναν 50 ομάδες, με πενήντα μουσικούς η καθεμία, δηλαδή τουλάχιστον δυόμισι χιλιάδες μουσικοί! Όσο για τους χορευτές, δεν υπήρχε ομάδα με λιγότερα από δια­κόσια άτομα, ενώ οι πιο μεγάλες, οι οποίες έφταναν μέχρι και τα χίλια μέλη, διέθεταν υποομάδες γυναικών, παιδιών, με παραλλαγές στα κοστούμια ή ακόμη και τα βήματα.

Την επομένη το πρωί, κατάκοπος ακόμη από την ολοήμερη καρναβαλική περιήγηση, έφυγα με λεωφορείο για το Ποτοσί, μια πόλη μοναδική από κάθε άποψη. Την έχτισαν οι Ισπανοί άποικοι το 1545 στους πρόποδες ενός «σαρκοφάγου» βουνού γεμάτου με ασήμι, του Σέρο Ρίκο (Πλούσιο Βουνό). Χιλιάδες εργάτες άφησαν εκεί την τελευταία τους πνοή, δουλεύοντας σε απάνθρωπες συνθήκες στις παγωμένες στοές, για να εξορύξουν το μέταλλο της σελήνης. Επί τριακόσια χρόνια τα ορυχεία του Ποτοσί έβγαζαν αμύθητες ποσότητες πολύτιμου μεταλλεύματος, σε σημείο που ακόμη και σήμερα, στα ισπανικά, η έκφραση «είναι ένα Ποτοσί» περιγράφει κάτι εξαιρετικά κερδοφόρο. Το ασήμι έφερε μεγάλο πλούτο στην πόλη, η οποία αποτελούσε πόλο έλξης χιλιάδων ανθρώπων παρά το υψόμετρό της (4.070 μέτρα). Και μπορεί το ασήμι του Σέρο Ρίκο να έχει πια εξαντληθεί, ωστόσο το Ποτοσί παραμένει η υψηλότερη πόλη στον κόσμο, με πληθυσμό 130.000 κατοίκων. Άφησα τα πράγματά μου στο ξενοδοχείο και βγήκα στους δρόμους για εξερεύνηση. Στην πρώτη στροφή του δρόμου συνάντησα το μοναστήρι των Καρμελιτισσών μοναχών της Αγίας Τερέζας. Η αυστηρή του πρόσοψη έκρυβε μια τεράστια έκπληξη. «Ό,τι βλέπετε κίτρινο γύρω σας είναι ατόφιο χρυσάφι», είπε η ξεναγός με ένα ελαφρύ χαμόγελο περιμένοντας τις αντιδράσεις μου. Δεν υπήρξε καμία, διότι είχα μείνει αμίλητος, ακούνητος και αγέλαστος – σαν χτυπημένος από κεραυνό.

Το παρεκκλήσι της Αγίας Τερέζας είναι από τα πράγματα που βλέπει κάποιος μόνο μία φορά στη ζωή του. Η επένδυση των τοίχων, του ταβανιού, οι κορνίζες των εικόνων, τα αγάλματα των αγίων, οι άγγελοι, τα κηροπήγια, οι καντήλες, οι σταυροί, το αρτοφόριο, τα πάντα ήταν κίτρινα. «Όλα αυτά... χρυσά;» ξαναβρήκα τη φωνή μου. Η ξεναγός έγνεψε καταφατικά: «Είκοσι τεσσάρων καρατίων».

Βέβαια, για όλα υπάρχει μια εξήγηση. Το μοναστήρι, το οποίο χτίστηκε το 1612, δεν έγινε τυχαία το πλουσιότερο του Νέου Κόσμου. Είχε μόνο 25 μοναχές, και για να γίνει δεκτή μια νέα, έπρεπε να πεθάνει κάποια παλιότερη. Από τη στιγμή που έμπαινε μια κοπέλα στο μοναστήρι, έβγαινε μόνο νεκρή. Ζούσε σε αυστηρότατο εθελούσιο εγκλεισμό και στην απόλυτη πενία, έτρωγε μία φορά την ημέρα, περπατούσε ξυπόλυτη και παρακολουθούσε τη λειτουργία εξ αποστάσεως από το παρεκκλήσι της Αγίας Τερέζας. Και το κλου: για να γίνει μια κοπέλα δεκτή ως μοναχή, έπρεπε η οικογένειά της να καταβάλει το αντίτιμο των 150.000 ευρώ στο μοναστήρι. Έτσι οι θέσεις ήταν κλεισμένες για τις κόρες της αριστοκρατίας –και μόνον–, ενώ ήταν ένδειξη ύψιστου κοινωνικού status για μια οικογένεια να καυχιέται ότι η κόρη τους ήταν Καρμελίτισσα μοναχή.

Κάνοντας διάφορες σκέψεις γύρω από τη σχετικότητα της ευτυχίας και το νόημα της ζωής, άφησα το Ποτοσί έπειτα από μερικές ημέρες, εξαντλημένος από το υψόμετρο και το αραιό οξυγόνο. Κατέβηκα λίγο πιο χαμηλά, στα 3.660 μέτρα, έφτασα στην πόλη Ουγιούνι και με οδηγό (σε ένα 4x4) κατευθύνθηκα στην... παραλία. Για την ακρίβεια, την παραλία μιας πρώην αλμυρής λίμνης, η οποία ξεράθηκε πριν από 13.000 χρόνια, αφήνοντας πίσω της ένα γιγάντιο συμπαγές ίζημα από 10 δισεκατομμύρια τόνους αλάτι, πάχους μέχρι και μισό μέτρο. Το Σαλάρ ντε Ουγιούνι, όπως λέγεται η περιοχή, αποτελεί ένα θαύμα της φύσης στις κορυφές των Άνδεων. Μπροστά μου, μέχρι εκεί όπου έφτανε το μάτι και ακόμη παραπέρα, για τουλάχιστον 80 χιλιόμετρα, δεν υπήρχε τίποτε άλλο παρά αλάτι κατάλευκο κι εκθαμβωτικό – σαν φρέσκο χιόνι. Αλλά πολύ πιο σκληρό και καθόλου κρύο. Καθώς το τζιπ έτρεχε πάνω στη λευκή επιφάνεια, είχα τόσο την παράξενη αίσθηση ότι έβλεπα όνειρο όσο και τον παράλογο φόβο ότι θα έσπαγε η κρούστα και θα με κατάπινε ο βάλτος που (μπορεί να) υπήρχε από κάτω. Παρόλα αυτά, ο ινδιάνος οδηγός –τελείως αδιάφορος– πατούσε το γκάζι μέχρι το τέρμα – ώσπου φτάσαμε στο Νησί των Ψαράδων έπειτα από μιάμιση ώρα.

Το όνομα ήταν τελείως σουρεαλιστικό. Δεν μπορούσε να είναι νησί, αφού δεν υπήρχε θάλασσα. Δεν μπορούσαν να υπάρχουν ψαράδες, αφού δεν υπήρχαν ψάρια. Μέσα από την ολόλευκη επιφάνεια του Σαλάρ, όμως, ξεπρόβαλλε ένας καφετί όγκος που έδινε την εντύπωση ότι είχε σκίσει το στρώμα του αλατιού και είχε ξεφυτρώσει από το υπέδαφος. Σε αυτό το άγριο και αφιλόξενο περιβάλλον, αποκλεισμένο από τον κόσμο από μια έρημο αλατιού, όπου την κάθε σταγόνα υγρασίας τη ρουφά το ίδιο το αλάτι, ελάχιστα φυτά θα μπορούσαν να επιβιώσουν. Το νησί ήταν γεμάτο από αμέτρητους, πανύψηλους κάκτους καλυμμένους από ένα απειλητικό στρώμα αγκαθιών. Με άφησε εκστατικό αυτό το ασυνήθιστο τοπίο: ο επίπεδος ορίζοντας χωρίς τέλος, ο ουρανός βαμμένος με το λουλακί της στρατόσφαιρας, η ολόλευκη κι εκτυφλωτική έρημος, το καφέ νησί σκεπασμένο με αμέτρητους κάκτους... Όσες πόζες είχαν περισσέψει από την παρέλαση του Ορούρο τις κατανάλωσα εδώ. Μόνο διαγράφοντας φωτογραφίες και με εξαιρετική οικονομία, κατάφερα να φωτογραφίσω τις μισοπαγωμένες κόκκινες λίμνες με τα ροζ φλαμίνγκο, τους συννεφένιους δράκους που έτρεχαν στον ουρανό, τα χιονισμένα ηφαίστεια που κάπνιζαν, τους διαβρωμένους βράχους στην έρημο Σαλβαντόρ Νταλί, όπως και τα αλλόκοτα πεδία από στερεοποιημένη λάβα και πέτρινες φυσαλίδες που είδα τις επόμενες ημέρες του ταξιδιού στα 4.000 μ. υψόμετρο.

ΒΟΛΙΒΙΑ KNOW HOW

Η πυξίδα της χώρας

Η Βολιβία είναι μια χώρα με τρεις γεωγραφικές και κλιματικές ζώνες: τις τροπικές πεδιάδες του Αμαζονίου, τις υποτροπικές πλαγιές των Άνδεων και το Υψίπεδο (Altiplano) με το ηπειρωτικό κλίμα. Δύο εβδομάδες είναι ο λιγότερος χρόνος που αξίζει να της αφιερώσετε, λαμβάνοντας υπόψη και τη μεγάλη απόσταση από την Ελλάδα. Η πρωτεύουσα Λα Παζ είναι η λιγότερο ενδιαφέρουσα πόλη και δεν χρειάζεται να την επισκεφθείτε πάνω από μία ημέρα. μπορείτε να την εντάξετε στο πρόγραμμά σας ως σημείο έναρξης και τέλους του ταξιδιού.­ Αν αποφασίσετε να εστιάσετε μόνο σε μια περιοχή, είναι δυνατό να συνδυάσετε τη Βολιβία με τη Βόρεια Αργεντινή (Άνδεις, Μεντόσα), τη Νότια Βραζιλία (Έλος του Pantanal, καταρράκτες Ιγκουασού) ή το πολιτισμικά συγγενικό Περού (λίμνη Τιτικάκα, Κούζκο, Μάτσου Πίτσου). Πιο ενδιαφέρουσα (αλλά και πιο ακριβή) είναι η διαδρομή Αθήνα-Ρίο-Λα Παζ, Βολιβία-Κούζκο και Νότιο Περού-Λίμα-Αθήνα. Γι’ αυτήν, ωστόσο, χρειάζεστε και το ­λιγότερο ένα μήνα.

Πώς θα πάτε

Δεν υπάρχουν απευθείας πτήσεις από την Αθήνα. Μέσω Μαδρίτης και Λίμα με την Iberia, μέσω Μαϊάμι και Λίμα με την American Airlines ή τη LAN Chile. Δεν είναι απαραίτητη η βίζα.

Υγεία

Δεν υπάρχει ελονοσία πάνω από τα 1.500 μ. υψόμετρο. Συνιστάται ο ­εμβολιασμός για ηπατίτιδα Α.

Κλίμα

Το καλοκαίρι (ευρωπαϊκός χειμώνας) είναι η εποχή των βροχών. Παρόλα αυτά, στο Υψίπεδο οι βροχές είναι σπάνιες. Την ημέρα οι θερμοκρασίες φτάνουν τους 30 βαθμούς, αλλά τη νύχτα κατεβαίνουν μέχρι και υπό το μηδέν. Απαραίτητα τα ζεστά ρούχα, καπέλο και δυνατό αντηλιακό.

Καρναβάλι

Το καρναβάλι γιορτάζεται με παρελάσεις σε όλες τις πόλεις της Βολιβίας. Η μεγάλη παρέλαση στο Ορούρο γίνεται το Σάββατο πριν από την Καθαρά Δευτέρα (5/3/2011). Είναι απαραίτητη η έγκαιρη κράτηση δωματίου.

Πού να μείνετε

> Ορούρο

Hotel Briggs (www.s-hotelbriggs.com.bo) Πολύ κεντρικό ξενοδοχείο 3 αστέρων, κοντά στη διαδρομή της πομπής του καρναβαλιού, με πανοραμική θέα στην πόλη. Hotel Villa Real San Felipe (Calle San Felipe 678, +59125254993) Μοντέρνο ξενοδοχείο 4 αστέρων από τα καλύτερα της πόλης, κοντά στην Plaza Espana και στο σιδηροδρομικό σταθμό. Gran Hotel Sucre (Calle Sucre 510, +59125276800) Ιστορικό ξενοδοχείο στο κέντρο της πόλης. Προτιμήστε τα δωμάτια της νέας πτέρυγας. Καλό εστιατόριο.

> Ποτοσί

Hotel Coloso Potosi (www.potosihotel.com) Το μοναδικό ξενοδοχείο 5 αστέρων στην πόλη. Καλό εστιατόριο. Hotel Santa Teresa (www.hotelsantateresa.com.bo) Ένα boutique hotel, το πιο ατμοσφαι­ρικό του Ποτοσί.

> Ουγιούνι

Hotel Luna Salada (στο Salar de Uyuni, 30 χλμ. από την πόλη) Το μοναδικό ξενοδοχείο στον κόσμο που είναι κατασκευασμένο από τούβλα... αλατιού. Βρίσκεται στην αλατέ­νια επιφάνεια του Salar. Μοναδική εμπειρία, καλό εστιατόριο. Hotel Los Girasoles (www.girasoleshotel.hostel.com) Απλό ξενοδοχείο στο κέντρο της πόλης. Καλό σέρβις κι εστιατόριο. Πού να φάτε

> Ορούρο

Για παραδοσιακό φαγητό­ και τοπικά πιάτα στα Mateo’s (Bolivar & 6 de Octubre) και El Puente (Teniente Villa & 6 de Octubre).

> Ποτοσί και Ουγιούνι

Προτιμήστε τα εστιατόρια του ξενοδοχείου σας.

Τι θα ψωνίσετε

Πλεκτά κι εσάρπες από το ακριβό μαλλί απλάκα ή απο απλό μαλλί, με πολύχρωμα σχέδια. Υφαντά κιλίμια για το πάτωμα ή τον τοίχο. Μπορείτε να δοκιμάσετε να μασήσετε φύλλα κόκας (ζητήστε από κάποιον­ ντόπιο να σας δείξει πώς) ή να πιείτε αφέψημα κόκας. Η αίσθηση είναι περίπου σαν να πίνετε δυνατό καφέ­ και η χρήση είναι τελείως νόμιμη. Δεν έχουν καμία σχέση με τη χρήση κοκαΐνης. Μη διανοηθείτε να τα πάρετε μαζί σας στην Ελλάδα.

φωτό: Κύρος Κόκκας, © Lonelyplanetimages/AK Images, © Cuboimages/AK Images