Είναι ο τόπος των ξακουστών μαστόρων της πέτρας που ταξίδεψαν σε όλο τον κόσμο, αφήνοντας πίσω τους έργα σπάνιας ομορφιάς. Από τον Μίλτο Μιχαλά.
Τα πρώτα πέτρινα σπίτια τους εμφανίζονται σε λιγότερο από είκοσι λεπτά αφότου αφήσεις πίσω σου την Κόνιτσα οδηγώντας με βόρεια κατεύθυνση προς Κοζάνη. Διάσπαρτα χωριουδάκια αριστερά και δεξιά του ποταμού Σαραντάπορου, που φτάνουν έως τις παρυφές του Γράμμου, καφενεία που είναι καθημερινά ανοιχτά το χειμώνα –παρά τους λιγοστούς κατοίκους–, ήσυχες πέτρινες γειτονιές, πυκνά δάση οξιάς και τοξωτά γεφύρια συνθέτουν το σκηνικό της απόδρασης σε τούτη τη γωνιά της Ηπείρου. Είναι ο τόπος των ξακουστών μαστόρων της πέτρας που ταξίδεψαν σε όλο τον κόσμο, αφήνοντας πίσω τους έργα σπάνιας ομορφιάς. Μόλις πέσουν τα πρώτα χιόνια, το τζάκι στη ζεστή σάλα του ξενώνα «Αρμολόι» στην Πυρσόγιαννη, καίει μέρα νύχτα. Εδώ και στο καφενείο της Κόκα Καριάς ξεχειμωνιάζουν οι ντόπιοι. Τις γιορτές, μάλιστα, μπορεί τους πετύχετε σε κάποιο γλέντι με κονιτσιώτικο τσίπουρο και κλαρίνα. Η Πυρσόγιαννη είναι το γνωστότερο και πιο ζωντανό από τα χωριά του Γράμμου. Από τα καλοστεκούμενα αρχοντικά, τις μικρές πλατείες και τα δρομάκια που αναπτύσσονται γύρω τους, μέχρι το ναό του Αγίου Γεωργίου και το Μουσείο Ηπειρωτών Μαστόρων, το χωριό σε κερδίζει με την πρώτη ματιά.
Εξίσου ωραία όμως είναι και η Καστάνιανη, στην απέναντι, δασωμένη πλαγιά του βουνού Γύφτισσα. Χωριό για πολλές χριστουγεννιάτικες φωτογραφίες με φόντο σταχτιά πέτρα και λευκές νιφάδες. Η δεξιοτεχνία των σπουδαίων μαστόρων της πέτρας φαίνεται και εδώ παντού. Θα δείτε θαυμάσια σπίτια και κτίρια (προσέξτε την εκκλησία του Αγίου Νικολάου και το διώροφο σχολείο) αλλά και τέσσερα μονότοξα πέτρινα γεφύρια – τρία εντός του οικισμού και ένα εκτός. Στο χωριό έχει δημιουργηθεί από την Αδελφότητα Καστανιανιτών Κόνιτσας ένα παραδοσιακό καφενείο που το δουλεύει ένα νέο ζευγάρι, ο Φώτης και η Γιώτα, με νόστιμους μεζέδες και ωραία ατμόσφαιρα. Σειρά έχουν τα κοντινά χωριά Μόλιστα και Γαναδιό, στις δυτικές απολήξεις του Σμόλικα, με το δεύτερο να κερδίζει τα περισσότερα φλας χάρη στα εντυπωσιακά και καλοφτιαγμένα αρχοντόσπιτά του – έχει χαρακτηριστεί άλλωστε παραδοσιακός οικισμός. Στο Γαναδιό θα βρείτε μονάχα ένα καφενεδάκι (αν πεινάσετε θα σας φτιάξουν και μεζέ), ενώ στη Μόλιστα υπάρχει ξενώνας με ταβέρνα.
Αν έχετε διάθεση να γράψετε χιλιόμετρα, πάρτε το δρόμο από την Πυρσόγιαννη για τη Βούρπιανη –ξακουστό Μαστοροχώρι επίσης– και, αφού κάνετε μια στάση στην κεντρική πλατεία με τον πλάτανο, συνεχίστε στις πλαγιές του Γράμμου μέχρι τους Χιονάδες, το χωριό των περίφημων λαϊκών ζωγράφων, και το πιο απομακρυσμένο Πληκάτι. Εναλλακτικά, γυρνώντας πίσω στον κεντρικό δρόμο, κατευθυνθείτε προς τη Δροσοπηγή: πετρόχτιστο χωριό, από τα πιο καλοδιατηρημένα. Κάντε όμως και μια στάση στη Θεοτόκο, πάνω στην Εθνική, για να αγοράσετε μαρμελάδες και γλυκά του κουταλιού από άγρια φρούτα του Γράμμου στο εργαστήρι Μέλιντρα. Αν πάλι σας αρέσουν τα δύσκολα, βάλτε αλυσίδες και ανεβείτε μέχρι την Αετομηλίτσα, ένα από τα ψηλότερα χωριά της Ελλάδας, στα 1.430 μέτρα, για χιονισμένα όνειρα με θέα τις κορυφές της Πίνδου. Από εδώ ξεκινούν μονοπάτια και ορειβατικές διαδρομές προς τις γύρω κορυφές και αλπικές λίμνες, που καθιστούν τον Γράμμο έναν παράδεισο για φυσιολάτρες.
Πού να μείνετε
Ξενώνας Αρμολόι (Πυρσόγιαννη, 2655031297, από € 40) Περιποιημένα δωμάτια με απλή διακόσμηση και παραδοσιακά έπιπλα σε ωραίο πέτρινο κτίριο του 1929. Άνετος και ζεστός χώρος στο ισόγειο για καφέ και φαγητό.
Αρχοντικό του Σερίφη (Μόλιστα, 2655024090, από € 40) Πέτρινο αρχοντικό στην κεντρική πλατεία με 6 συμπαθητικά δωμάτια (τα δύο με τζάκι). Στο εστιατόριο σερβίρονται νόστιμα παραδοσιακά πιάτα κατόπιν συνεννόησης.
Ξενώνας Βούρμπιανη (Βούρμπιανη, 2655031340, από € 50) Επτά παραδοσιακά και άνετα δωμάτια με ξύλινα έπιπλα. Διαθέτει και τετράκλινο με τζάκι.
Το Αγριολούλουδο του Γράμμου (Πληκάτι, 2655031550, από € 40 και από € 50 τις γιορτές) Πέτρινα σπιτάκια με μονόχωρα και δίχωρα διαμερίσματα εξασφαλίζουν απομόνωση και ηρεμία σε θαυμάσια τοποθεσία, στα 1.350 μ. υψόμετρο, ενάμισι χιλιόμετρο απ’ το χωριό. Κεντρικό σαλέ για φαγητό, καφέ και πρωινό.
Ξενώνας Περιστέρω (Πουρνιά, 2655024147, από € 35) Ωραία και μεγάλα δωμάτια με ζεστά χρώματα, τζάκι και σαλόνι, ιδανικά για οικογένειες. Διαθέτει εστιατόριο και βρίσκεται στο χωριό Πουρνιά, κοντά στη Μόλιστα και το Γαναδιό.
Ξενώνας και Καταφύγιο Αετομηλίτσας (Αετομηλίτσα, 6974389788, από € 40 το δίκλινο / από € 12 το άτομο στο καταφύγιο) Πέτρινος ξενώνας με λιτούς χώρους και ατού την απίθανη θέα στα χιονισμένα τοπία του Γράμμου. Υπάρχει εστιατόριο και ορειβατικό καταφύγιο χωρητικότητας 20 ατόμων.
Πού να φάτε
Η ταβέρνα του Φασούλη (Κεφαλοχώρι, 2655081481) Αξίζει η μικρή παράκαμψη από την εθνική οδό Ιωαννίνων-Κοζάνης, για να δοκιμάσετε τις πίτες, το αγριογούρουνο στιφάδο και το ζυμωτό ψωμί αυτής της ταβέρνας. Νοικιάζουν και 5 δωμάτια.
Αρμολόι (Πυρσόγιαννη, 2655031297) Ακόμα κι αν δεν μείνετε στο χωριό, το φαγητό στην ταβέρνα-μεζεδοπωλείο του ξενώνα «Αρμολόι» είναι must. Ιδιαίτερη μνεία αξίζει στη λαχανόπιτα και στην τοπική σπεσιαλιτέ τσιριβίρι (κουνέλι ή κοτόπουλο με χυλό από αλεύρι, καρύδια και σκόρδο).
Βούρμπιανη (Βούρμπιανη, 2655031340) Στην ταβέρνα του ομώνυμου ξενώνα θα βρείτε κυνήγι (αγριογούρουνο, λαγό), εξαιρετικές πίτες κι άλλα παραδοσιακά πιάτα που φτιάχνει με μαεστρία η κυρία Βιολέτα.
Καφενείο του Φώτη και της Γιώτας (Καστάνιανη) Το μοναδικό καφενείο που θα βρείτε αυτή τη στιγμή στο χωριό είναι πάντα ανοιχτό για μεζέδες, ντόπιο τσίπουρο, γλυκά του κουταλιού και νόστιμα πιάτα όπως σουτζουκάκια και χοιρινό με πράσο.
Τ’ Αμπηλιακό (Δροσοπηγή, 2655081411) Στην πλατεία του χωριού σερβίρει μεζέδες για τσίπουρο και ψητά της ώρας. Τις γιορτές, και ανάλογα με τον κόσμο, βάζουν και σούβλες.
Πώς να πάτε
Από την Αθήνα θα διανύσετε περίπου 500 χλμ. (μέσω Ρίου-Αντίρριου) για την Κόνιτσα. Από τα Γιάννενα θα ακολουθήσετε την Ε.Ο. Ιωαννίνων-Κοζάνης και, αφού περάσετε έξω από την Κόνιτσα, περίπου στα 15 χλμ., θα δείτε πινακίδα προς Μόλιστα και Γαναδιό στα δεξιά. Στα 25 χλμ. από την Κόνιτσα βρίσκεται η διασταύρωση για Καστανέα (Καστάνιανη) στα δεξιά, ενώ στα 27 χλμ. θα στρίψετε αριστερά για Πυρσόγιαννη και Βούρμπιανη.
