Επιστρέφοντας πριν από 3 χρόνια στην πατρίδα της, η αρχαιολόγος Σουλτάνα Ζορπίδου δημιούργησε το Culture 8, που προτείνει τις πιο ιδιαίτερες πολιτιστικές περιηγήσεις στην Καστοριά. Καθώς οι συμπολίτες της ξεσκονίζουν τις στολές τους για τα φετινά Ραγκουτσάρια, εκείνη μοιράζεται μαζί μας tips για ατμοσφαιρικές βόλτες σε βυζαντινές εκκλησιές και καλοδιατηρημένα αρχοντικά.
Tο πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνεις είναι ο γύρος της λίμνης, ιδανικότερα με τα πόδια ή με ποδήλατο. Ο βιότοπος της λίμνης με την πλούσια πανίδα παντρεύει το αστικό με το φυσικό τοπίο με τρόπο μοναδικό. Ο δε γύρος της προσφέρει απερίγραπτες εικόνες και δίνει την ευκαιρία για συναντήσεις με κύκνους, πελεκάνους, κορμοράνους και πολλούς άλλους μόνιμους ή περαστικούς κατοίκους της λίμνης. Οι περισσότεροι επισκέπτες αντιμετωπίζουν θέματα προσανατολισμού γιατί είναι δύσκολο να καταλάβεις σε ποια πλευρά της λίμνης βρίσκεσαι όταν δεν έχεις κάνει το γύρο της.
Η Καστοριά είναι ολόκληρη ένα ανοιχτό μουσείο. Η οδός Μητροπόλεως, το Τσαρσί (για πολλούς αιώνες η κεντρική αρτηρία και καρδιά της πόλης), χαράχτηκε από τον Ιουστινιανό και την περπατάμε ακόμη και σήμερα. Το ίδιο και τις οδούς Αγ. Αθανασίου και Χριστοπούλου. Αν θέλετε να περιπλανηθείτε μόνοι σας, προτείνω τη βόλτα από τα ψαράδικα στη βόρεια παραλία και μέχρι τον Ναυτικό Όμιλο στην περιοχή Απόζαρι, τον ιστορικό πυρήνα της βόρειας παραλίας. Πάρτε το σοκάκι δίπλα στο αρχοντικό του Τσιατσιαπά και ανηφορίστε προς το βυζαντινό ναό των Αγίων Αναργύρων και από κει στην οδό Βιτσίου και προς την πλατεία του Αϊ-Μηνά. Θα βρεθείτε στο μοναδικό σημείο της πόλης που σας δίνει την ευκαιρία να δείτε τη βόρεια και τη νότια λεκάνη της λίμνης. Συνεχίστε κατεβαίνοντας στο Ντολτσό μέσα από γραφικά καλντερίμια. Σε αυτήν τη βόλτα θα έχετε την ευκαιρία να δείτε και τη βόρεια, και τη νότια πόλη. Την Καστοριά πρέπει να την περπατήσεις. με το αυτοκίνητο χάνεις τα καλύτερα.
Τα δικά μου πιο αγαπημένα καστοριανά κτίρια είναι η Μονή της Μαυριώτισσας (ή Μεσονησιώτισσας), στην ανατολική όχθη της λίμνης, που αποτελεί σταθμό για την ιστορία της βυζαντινής τέχνης, ο Ταξιάρχης της Μητρόπολης, ο Άγιος Στέφανος, ο Άγιος Νικόλαος της αρχόντισσας Θεολογίνας, η Παναγία η Καστριώτισσα (ή Κουμπελίδικη) και τα αρχοντικά των Αϊβάζη και Σαπουντζή. Με τη βοήθεια ενός χάρτη αναζητήστε τουλάχιστον τρία από αυτά, έτσι θα έχετε την ευκαιρία να περιπλανηθείτε στα πιο παλιά σημεία της πόλης και να βρεθείτε πιο κοντά στην πραγματική Καστοριά.
Για όσους αγαπούν την ανάβαση και την πανοραμική θέα υπάρχουν πανέμορφα κι εύκολα μονοπάτια στο βουνό, στην περιοχή του Προφήτη Ηλία και του Αϊ-Θανάση. Ο σύλλογος Φίλοι του Περιβάλλοντος, και συγκεκριμένα ο φίλος Κώστας Κιρκινέσκας, έχει χαράξει πολλά μονοπάτια που έχουν εύκολη πρόσβαση και μπορείς να τα περπατήσεις ακόμη και με μικρά παιδιά. Θα πρότεινα ανεπιφύλακτα εκείνο που ανεβαίνει από τη Μονή της Μαυριώτισσας προς το λόφο του Αϊ-Θανάση για τις πανέμορφες και γαληνευτικές εικόνες που χαρίζει κατά τη διάρκεια αλλά και στο τέλος της μισάωρης διαδρομής. Αφού απολαύσετε τον καφέ σας, επιστρέψτε στην πόλη σε 5 λεπτά με ένα ταξί. Εναλλακτικά προτείνω το εύκολο και καλά χαραγμένο κατηφορικό μονοπάτι από τον Αϊ-Θανάση για την Αγία Κυριακή (20 λεπτά), που σας βγάζει κατευθείαν στο Ντολτσό στη νότια παραλία.
Τα Ραγκουτσάρια (6-8/1) είναι το πρώιμο καστοριανό καρναβάλι, που η ρίζα του χάνεται στο βαθύ παρελθόν. Τα μπουλούκια ξεχύνονται με τη συνοδεία ορχήστρας στο Τσαρσί και στα σοκάκια της πόλης από το Ντολτσό (Παλιά Πόλη, νότια παραλία) μέχρι το Απόζαρι (Παλιά Πόλη, βόρεια παραλία) χορεύοντας, πίνοντας και διασκεδάζοντας μέχρι τις πρωινές ώρες. Οι μεταμφιέσεις είναι μάρκα «μπαούλο της γιαγιάς» και κάθε καστοριανό σπίτι έχει τουλάχιστον μία θέση για να στοιβάξει τα ρούχα που θα φορεθούν στα καρναβάλια. Υπάρχουν παραδοσιακές μελωδίες και τραγούδια του καρναβαλιού, όπως υπάρχουν και καστοριανά κάλαντα.
Το καρναβάλι κλείνει με παρέλαση (8/1), η οποία αρχίζει στη βόρεια είσοδο της βυζαντινής καστροπολιτείας, τη σημερινή οδό Ιουστινιανού, που οδηγεί στην Πλατεία Δαβάκη. Συνεχίζει ανεβαίνοντας το Τσαρσί μέχρι την Πλατεία Ομόνοιας, η οποία σηματοδοτεί το σύνορο μεταξύ της παλιάς εβραϊκής συνοικίας και της ακρόπολης του κάστρου, για να κατηφορίσει προς το Ντολτσό, το νότιο πυρήνα της χριστιανικής Καστοριάς επί Τουρκοκρατίας. Στην πλατεία του Ντολτσού, που για πολλούς αιώνες ήταν η μοναδική πλατεία της πόλης, συναντιούνται όλα τα μπουλούκια και ξεφαντώνουν, σηματοδοτώντας έτσι το κλείσιμο των γιορτών.
Στην τοπική κουζίνα των γιορτών πρωταγωνιστούν οι σαρμάδες σε αρμιά (λάχανο στην άλμη) με γέμιση κιμά, γιατί έχουν και μια χριστουγεννιάτικη συμβολική διάσταση: το σπάργανο και το τύλιγμα του βρέφους. Τα χωριάτικα λουκάνικα και το κόκκινο σπιτικό κρασί με κουραμπιέδες, μελομακάρονα και διάφορα σιροπιαστά συνθέτουν το γιορτινό τραπέζι. το χοιρινό επίσης δεσπόζει στο μενού, καθώς πριν από τα Χριστούγεννα γιορτάζονται οι γουρουνοχαρές κυρίως στα χωριά αλλά και στην πόλη, το σφάξιμο με άλλα λόγια του γουρουνιού που εκτρέφουν οι οικογένειες από την άνοιξη για να γιορτάσουν όλες τις χειμωνιάτικες γιορτές (Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά, καρναβάλια). Το έθιμο ξεκινάει με το ψήσιμο της τσιγαρίδας και συνοδεύεται από τα πρώτα τσίπουρα που «βράσανε» όλο τον Νοέμβριο και συνεχίζεται με την παρασκευή λουκάνικων με πράσα καθώς και άλλων συνταγών, όπως χοιρινό με δαμάσκηνα.
Στα καστοριανά εστιατόρια υπάρχουν ποικιλία από μεζέδες και συνοδευτικά του τσίπουρου και του κρασιού, κύρια πιάτα με χοιρινό, καθώς επίσης ψητά της ώρας και παραδοσιακές πίτες. Ακόμη προσφέρονται μοντέρνες γεύσεις με έμπνευση από τη διεθνή κουζίνα.
Η Καστοριά φημίζεται για τα πεντανόστιμα όσπρια (φασόλια, φακές, ρεβίθια), το εξαιρετικό μέλι καθώς και τα κρασιά από καστοριανά αμπέλια και οινοποιεία, όπως τα διεθνώς βραβευμένα κρασιά του Στεργίου και του Μάγγελ. Πολλές και οι παραδοσιακές νοστιμιές (πίτες, γαϊπάχ, τυριτλίκια, κουιμάδες, χυλοπίτες κ.ά.) που παράγονται από τους γυναικείους συνεταιρισμούς, όπως οι Γεύσεις Ακριτών της Διποταμίας (2467091288). Στο κατάστημα Αμάλθεια (2467023955), δίπλα στο κτίριο της Περιφέρειας στη νότια παραλία, θα βρείτε πολλά παραδοσιακά προϊόντα (γλυκά, μαρμελάδες, ζυμαρικά, μανιτάρια και όλη την γκάμα των καστοριανών κρασιών), ενώ το μαγαζί της Κικής Χρυσομαλλίδου στην οδό Ορεστείων 25 (2467026710), κοντά στα ψαράδικα, προσφέρει μεγάλη ποικιλία βιολογικών ειδών. Πολύ γνωστή και η λαϊκή αγορά του Σαββάτου, έξω από τα ερείπια της αλλοτινής βόρειας πύλης του κάστρου, κοντά στα ψαράδικα. Κι εδώ δίνουμε ραντεβού με τη βυζαντινή Ιστορία, μια και παραδοσιακά οι αγορές βρίσκονταν έξω από τα τείχη των πόλεων. Τα ψαράδικα βρίσκονται πιθανότατα στο ίδιο αυτό σημείο εδώ και πολλούς αιώνες.
Ένας από τους σημαντικότερους σταθμούς της ανθρώπινης Ιστορίας βρίσκεται στο Δισπηλιό (4 χλμ. από την Καστοριά, πάνω στην εθνική οδό), εκεί όπου μπορεί κάποιος όλο το χρόνο να επισκεφθεί την αναπαράσταση του νεολιθικού λιμναίου οικισμού που ανακαλύφθηκε το 1932 και το καλοκαίρι την ανασκαφή του ΑΠΘ.
Η Καστοριά δεν είναι μόνο οι καφετέριες της νότιας παραλίας, τουλάχιστον για τους Καστοριανούς. Είναι τρόπος ζωής, αλλά θα πρέπει να τον ζήσεις για να μπορέσεις να ταυτιστείς μαζί του. Και αυτό προσπαθώ να αναδείξω μέσα από τις διαδρομές μου ( www.culture8.gr ).
Που να μεiνετε
Limneon Resort & Spa (€ 84, 2467085111) Συνδυάζει το ντιζάιν με την πέτρα και το ξύλο και προσφέρεται για διαμονή υψηλού επιπέδου με πανοραμική θέα στη λίμνη.
Chloe (€ 70, 2467021300) Τριώροφο ξενοδοχείο με αύρα αρχοντιάς, γήινα χρώματα, λιτή διακόσμηση και πρωινό ενισχυμένο με σπιτικά γλυκά και πίτες στην ήσυχη γειτονιά Χλόη.
Αρχοντικό Αλεξίου Βέργουλα (€ 65, 2467023415) Σε τριώροφο αρχοντικό στο Ντολτσό, διαθέτει ευρύχωρα δωμάτια, αρκετά με θέα στη λίμνη, διακόσμηση παραδοσιακoύ στιλ και υπέροχη σάλα όπου σερβίρεται το πρωινό.
Ξενώνας Κωνσταντίνος Μπάκαρης (€ 70, 2467027272) Οικογενειακός ξενώνας σε στιλ παραδοσιακού αρχοντικού στο Ντολτσό, με όμορφα δωμάτια και πρωινό με χειροποίητα εδέσματα.
Βυσσινόκηπος (€ 60, 2467029721) Τα έργα τέχνης του ιδιοκτήτη προσδίδουν arty χαρακτήρα στον ξενώνα, που βρίσκεται σε έκταση 5 στρ. στo χωριό Απόσκεπος.
Ίασπις (€ 60 με ξύλα για το τζάκι, 2467027893) Πέτρινος ξενώνας στο Σιδηροχώρι με ευρύχωρα δωμάτια με τζάκι, χειροποίητα έπιπλα, κρυφές αυλές και θέα στην πόλη και τη λίμνη, στο Βίτσι και την Πίνδο.
Οι τιμές αφορούν διαμονή σε στάνταρ δίκλινο δωμάτιο και περιλαμβάνουν πρωινό.
Που να φάτε
Ντολτσό (2467023377) Η Τέτα Πουλιο-πούλου μετέτρεψε το οικογενειακό αρχοντικό στο Ντολτσό σε εστιατόριο όπου σερβίρεται εξαιρετική τοπική κουζίνα.
Το Στέκι της Παρέας (2467082397) Αγαπημένο των Καστοριανών, με νόστιμη σπιτική κουζίνα και σπεσιαλιτέ τα μοσχαρίσια μάγουλα στη γάστρα και τα παϊδάκια.
Πέραν (2467029600) Πειραγμένη πολίτικη κουζίνα με πιάτα όπως το ρεβίθ μπουρέκ (ρεβιθοκροκέτες) και το σερμπέτ συκώτι με καραμελωμένα κρεμμύδια.
Κράτεργο (2467029981) Στιλάτο μπαρ-μεζεδοπωλείο στη βόρεια παραλία και σε κτίριο που παλιότερα στέγαζε… φυλακές.
Γράδα (2467029615) Το πρώτο γκουρμέ εστιατόριο της πόλης προτείνει φέτος πιάτα όπως κατσικίσιο πανέ με σάλτσα βύσσινο και νιφάδες μαύρης σοκολάτας, μενταγιόν με καρπάτσιο τρούφας και μπον φιλέ με αχλάδια ποσέ σε σάλτσα φραμπουάζ.
Γαϊτάνης (2467085384) Φημισμένη ψαροταβέρνα στο Δισπηλιό που σερβίρει, μεταξύ άλλων, καλοψημένα ολόφρεσκα ψάρια, ψαρόσουπα, μακαρονάδες με θαλασσινά κι εξαιρετική αχνιστή γλώσσα. Β.Δ.
