Οπισθοδρομική παράσταση-μίμηση των τυποποιημένων σχημάτων περασμένων δεκαετιών. Η ανέμπνευστη σκηνοθετική προσέγγιση, η άτεχνη σκηνογραφική εργασία και η παράταιρη μουσική επένδυση αδικούν εξίσου το έργο όσο και τον θίασο.
Κείμενο αέναα επίκαιρο και ανεξάντλητο σε επαναναγνώσεις, οι «Τρωάδες» έχουν ως φόντο δύο πολέμους, τον (μυθικό) Τρωικό και τον (υπαρκτό την εποχή της συγγραφής τους) Πελοποννησιακό. Ο Ευριπίδης αναμετράται εξίσου με τη δραματική τέχνη όσο και με την ιστορική πραγματικότητα. Διερωτάται για τη φύση και το ήθος των θεών, των ανθρώπων και της αθηναϊκής δημοκρατίας. Μακρύ θρηνητικό τραγούδι, επίγραμμα ντροπής για τη θηριωδία του πολέμου και πρώιμο θέατρο-ντοκουμέντο, οι «Τρωάδες» θέτουν σε δημόσια διαβούλευση την πολιτική, κοινωνική και φιλοσοφική υπόσταση κάθε δημοκρατίας. Εκτός από έργο αντιπολεμικό, είναι κι ένα πρόσταγμα που μας καλεί από το 415 π.Χ. να αντιμετωπίσουμε τις σκηνές μας σαν δημόσια φόρουμ για την επανεξέταση των θεσμών και των θέσεών μας. Σε κάτι τέτοιο, λοιπόν, σας παροτρύνω.
«Να αφήσουμε το κείμενο να ακουστεί»: αυτήν τη θέση προασπίζεται ο Σωτήρης Χατζάκης. Η εν λόγω θέση, την οποία πρεσβεύουν και άλλοι Έλληνες σκηνοθέτες, είναι βαθιά προβληματική. Δεν είναι καν θέση. Είναι πρόσχημα. Άλλοθι. Η σκηνοθετική πρόταση δεν σημαίνει «παράκουσμα» του έργου. Το αναχρονιστικό επιχείρημα «να ακουστεί το κείμενο», εκτός από ατολμία, αποφυγή ευθυνών και αντικαλλιτεχνικό σωφρονισμό, εξυπηρετεί την κατασκευασμένη εθνικο-θεατρική αντίληψη που έχει επικρατήσει από τη γέννηση των Επιδαυρίων γύρω από τον «πρέποντα» τρόπο ανεβάσματος του αρχαίου δράματος.
Η κυρίαρχη σκηνική μας παράδοση, της οποίας το Εθνικό Θέατρο υπήρξε κάτι σαν εφευρέτης, πρεσβευτής και συντηρητής, μολονότι φανέρωσε παραστασιακά αποτελέσματα τα πρώτα χρόνια της, σταδιακά εξέπεσε σε έναν αρχαιόπληκτο επαρχιωτισμό που αναπαράγει αλλοτινά σχήματα (των Ροντήρη, Σολομού, Μινωτή κι επιγόνων).
Η παράσταση του Σωτήρη Χατζάκη, η οποία είχε την τιμή –και την ιστορική ευθύνη– να ανοίξει το 60ό Φεστιβάλ Επιδαύρου δύο ημέρες πριν από το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου είναι αντιπροσωπευτική αυτού του «είδους». Δίχως να δικαιολογώ κάτι, το ισχνό σκηνικό αποτέλεσμα των «Τρωάδων» ίσως εν μέρει οφείλεται στο εξω-καλλιτεχνικό βουητό της περιόδου των προβών (παύση του Χατζάκη από τη διεύθυνση του Εθνικού, αποχώρηση της Άλκ. Πρωτοψάλτη από την παραγωγή κ.ά.).
Αντί, πάντως, για μια μορφοπλαστική πρόταση που να διαχειρίζεται τις ευριπίδειες διερωτήσεις ή έστω να κάνει κάτι με τον Χορό, η σκηνοθεσία περιορίστηκε σε μια στείρα, περιγραφική και άρρυθμη αναπαράσταση των δραματικών σκηνών, με τυποποιημένη επισημότητα και παράταιρες εντάσεις, στομφώδεις προσωδίες και χειρονομίες απόγνωσης συνοδεία επικολυρικών συνθέσεων (Δημήτρης Παπαδημητρίου). Αδικαιολόγητα κακότεχνη είναι η όψη της: μπαρουτοκαπνισμένες πύλες από φελιζόλ (Έρση Δρίνη), επιτηδευμένα ταλαιπωρημένα κοστούμια (Γιάννης Μετζικώφ), πανομοιότυπα κοντοκουρεμένες περούκες κι ένας λικνιζόμενος κουρελιάρης «δαίμονας» πανταχού παρών (Γ. Νταλάρα). Ηθοποιοί με εγνωσμένη δημιουργικότητα (Κ. Καραμπέτη, Ν. Ψαρράς, Κ. Καρβούνη, Μ. Κίτσου, Θ. Πάνου, Κ. Τάκαλου κ.ά.) παίζουν με συνέπεια, αλλά ακυρωμένες δυνατότητες. θαρρείς και πρωταγωνιστούν σε μελόδραμα. Τέτοιου τύπου σκηνοθετικές προσεγγίσεις διαιωνίζουν την παρεξήγηση για το τι είναι «τραγικό», τι «ελληνικό» και τι τελικά «θέατρο».
Η παράσταση περιοδεύει στα ανοιχτά θέατρα των δήμων της Αττικής.
Περισσότερες πληροφορίες
Τρωάδες
Ο κορυφαίος τραγικός ποιητής διατυπώνει ένα αμείλικτο «κατηγορώ» για τις φρικαλεότητες του πολέμου κι ένα σπαρακτικό αίτημα για αλληλεγγύη και ανθρωπισμό.
