Αλεξάντερ Ζέλντιν: "Προσπαθώ να βρίσκω τις ιστορίες που κρύβονται πίσω από τα προφανή"

Γεννημένος το 1985 από Ρωσοεβραίο πατέρα και Αυστραλή μητέρα, ο θεατρικός συγγραφέας και σκηνοθέτης Αλεξάντερ Ζέλντιν θεωρείται ως το πλέον ανερχόμενο αστέρι του βρετανικού θεάτρου. Έχει δουλέψει, μεταξύ άλλων, στη Νότια Κορέα, την Αίγυπτο και τη Μέση Ανατολή, ενώ την περίοδο 2011-2014 εργάστηκε ως βοηθός του Πίτερ Μπρουκ και της Μαρί Ελέν Εστιέν. Στην Ελλάδα έρχεται για πρώτη φορά με την τελευταία του παράσταση, "Οι εξομολογήσεις" (Πειραιώς 260, 23-26/6) και μίλησε στο "α" για τον τρόπο με τον οποίο βιώνει το θέατρο ως πεδίο ανακάλυψης της πραγματικότητας.

Βρίσκεστε στην Αυστρία, όπου μόλις έκαναν πρεμιέρα οι "Εξομολογήσεις", κι αν δεν κάνω λάθος, η δουλειά εκτός Μεγάλης Βρετανίας χαρακτηρίζει τη σταδιοδρομία σας. Έχετε κάνει θέατρο στη Μέση Ανατολή και στη Ρωσία, σωστά;

Ναι, και ξέρετε η ίδια η ιδέα του να δουλεύεις στο εξωτερικό είναι μεγάλο ζήτημα για έναν Βρετανό καλλιτέχνη, δεν είναι κάτι που συνηθίζεται. Για μένα, από την άλλη, είναι πολύ σημαντικό να βλέπω τι μπορεί να σημαίνει το θέατρο σε όλον τον υπόλοιπο κόσμο.

Υποθέτω ότι δουλεύοντας με τον Πίτερ Μπρουκ –όχι απλώς έναν θρυλικό αλλά και έναν διαπολιτισμικό σκηνοθέτη– επηρέασε το όραμά σας για το θέατρο;

Ναι, πάρα πολύ. Ήδη από την αρχή της καριέρας μου πήγα στην Αίγυπτο, ψάχνοντας για ένα είδος θεάτρου που είναι πιο άμεσο, πιο κοντά στην πραγματική ζωή, ζωντανό κομμάτι μιας κουλτούρας.

Ένας διεθνής καλλιτέχνης λοιπόν; Έχετε και μεικτές ρίζες, εξάλλου.

Πλέον είμαι, ναι. Εξάλλου, δεν αισθάνθηκα ποτέ απολύτως Βρετανός. Η μητέρα μου είναι Αυστραλή, ο πατέρας μου Ρώσος Εβραίος. Έτσι, έμαθα πολύ νωρίς πως δεν είμαι "Άγγλος", πήγα και σε γαλλικό σχολείο. Ανέκαθεν ένιωθα ότι βρισκόμουν ταυτόχρονα σε πολλά διαφορετικά πολιτιστικά συμφραζόμενα.

Αναγνωριστήκατε ως σκηνοθέτης με τις "Ανισότητες", μια τριλογία για τις δραματικές συνέπειες της λιτότητας στη Μεγάλη Βρετανία. Όμως δηλώσατε ότι τα έργα δεν αφορούν "κοινωνικά θέματα, αλλά ανθρώπους που ζουν ιστορίες του καιρού μας". Το θέατρο είναι ένας τρόπος να αφηγείστε ανθρώπινες ιστορίες, λοιπόν;

Ακριβώς. Στην αρχαία Αθήνα, π.χ., το θέατρο ξεκίνησε παράλληλα με τους πολιτικούς θεσμούς, ήταν ενεργό κομμάτι της κοινωνικής ζωής των πολιτών. Σήμερα, το ερώτημα είναι "ποιος είναι ο ρόλος του θεάτρου"; Προσωπικά, προσπαθώ να κάνω ένα θέατρο άμεσο, προσωπικό, αλλά και να βρίσκω τις ιστορίες που κρύβονται πίσω από τα προφανή. Οι "Εξομολογήσεις" είναι ένα έργο για τη δημιουργία, την ντροπή, για το τι σημαίνει να παραμένεις μια γυναίκα ζωντανή εν μέσω σφοδρών κοινωνικών αλλαγών. Είναι ένα έργο για τις ζωές των γυναικών με φόντο τις κοινωνικές αλλαγές.

Εδώ βασιστήκατε στη ζωή της μητέρας σας, ενώ σε προηγούμενη παράσταση ("A death in the family") μιλήσατε για την εμπειρία του θανάτου του πατέρα σας. Επιθυμείτε να μεταμορφώνετε κάθε φορά μια προσωπική ιστορία σε συλλογική;

Ακριβώς. Και η πρόκληση βρίσκει τη λύση της στον ίδιο το μηχανισμό του θεάτρου. Ένας άνθρωπος παριστάνει ότι είναι κάποιος άλλος, αντλώντας ίσως και από τις προσωπικές του εμπειρίες. Δημιουργείται δηλαδή η συνθήκη ο ηθοποιός να κάνει δικό του κάτι που δεν είναι· ο χαρακτήρας, όποιος κι αν είναι, και ο ηθοποιός μπαίνουν σε μια άτυπη συμφωνία. Κι έπειτα έρχονται οι θεατές, πώς θα εισπράξουν αυτές τις ιστορίες κάνοντάς τις δικές τους. Το θέατρο είναι ένα ανοιχτό πεδίο, κάτι που αναζητώ.

Παρ’ όλα αυτά δεν αποσκοπείτε, νομίζω, σε μια απεικόνιση της πραγματικότητας.

Με ενδιαφέρει η πραγματικότητα, με ενδιαφέρει να χρησιμοποιώ το θέατρο για να φτάνω στην πραγματικότητα. Αυτό που δεν με ενδιαφέρει είναι το θέατρο που προσποιείται πως κάτι είναι αληθινό, ενώ δεν είναι. Υπάρχει ένα στοιχείο πραγματικότητας σε κάθε έργο που ανεβάζω, μια αληθινή ζωή ως δομικό στοιχείο. Στις "Εξομολογήσεις" είναι η ζωή της μητέρας μου.

Οπότε θα δούμε την αφήγηση μιας ζωής;

Θα δείτε μια σειρά από σκηνές σε πραγματικό χρόνο, στιγμές μιας ζωής που όλες μαζί διαμορφώνουν ένα πορτρέτο. Και μαζί την προσπάθεια να δημιουργηθεί μια νέα ζωή, μια νέα μοίρα, ένας νέος εαυτός. Αν επρόκειτο, για παράδειγμα, να γίνει ένα έργο για τη δική σας ζωή, ποιες στιγμές της θα επιλέγατε; Αυτές οι στιγμές-κλειδιά είναι που διαμορφώνουν τη δική μου δραματουργία.

Αλήθεια, τι έργα επιλέγετε συνήθως;

Γράφω τα δικά μου. Δεν ξέρω αν θα με ενδιέφερε να σκηνοθετήσω ένα έργο που δεν είναι δικό μου, αν και έχω μια δελεαστική πρόταση για την "Αντιγόνη"… Ίσως γίνει, ποιος ξέρει;

Σας εκφράζει καλύτερα η συγγραφή δικών σας έργων, λοιπόν…

Ναι, διότι με έναν τρόπο ολοκληρώνεται η ιδέα που έχω για το θέατρο ως πεδίο συνολικής αυτοέκφρασης. Δεν θέλω να είμαι ο ερμηνευτής ενός έργου, αλλά ο συγγραφέας του. Στις "Εξομολογήσεις" γράφω και σκηνοθετώ μια ιστορία που είναι ταυτόχρονα ατομική και συλλογική. Αυτή είναι η λέξη-κλειδί: μια ιστορία για τον καθένα και, κυρίως, για κάθε γυναίκα… Γιατί, ξέρετε, η ιστορία κάθε άνδρα υπάρχει κάπου εκεί έξω, αλλά με την ιστορία κάθε γυναίκας τα πράγματα είναι διαφορετικά. Η παράσταση δίνει επική μορφή σε μια συνηθισμένη ζωή, είναι μια εποποιία για το συνηθισμένο και καθημερινό. Ακόμη, θέτει το ερώτημα: Μπορεί το θέατρο να σε κάνει να δεις πώς είναι μια ολόκληρη ζωή; Ελπίζω να γοητεύσει τους Έλληνες θεατές!