Για περισσότερα από είκοσι χρόνια ο Κριστόφ Βαρλικόφσκι υπήρξε υπέρμαχος μιας βαθιάς ανανέωσης της ευρωπαϊκής θεατρικής γλώσσας. Χρησιμοποιώντας κινηματογραφικές αναφορές, κάνοντας πρωτότυπη χρήση βίντεο και εφευρίσκοντας νέες μορφές θεάτρου που αποσκοπούν στην αποκατάσταση του δεσμού μεταξύ του έργου και του κοινού, ο Βαρλικόφσκι ενθαρρύνει με το έργο του το θεατή να διαρρήξει το χάρτινο φόντο της ζωής του και να ανακαλύψει τι πραγματικά κρύβεται πίσω από αυτό". Αυτά ανέφερε, μεταξύ άλλων, το σκεπτικό της βράβευσης του Πολωνού σκηνοθέτη με τον Χρυσό Λέοντα της Μπιενάλε Θεάτρου, τον φετινό Ιούλιο στη Βενετία.
Γεννημένος το 1962, ο Βαρλικόφσκι υπέγραψε τις πρώτες του δουλειές στα τέλη της δεκαετίας του ’80, αλλά ήταν το 2002 με το έργο της Σάρα Κέιν "Καθαροί πια", που γνώρισε παγκόσμια αναγνώριση. Μερικοί τυχεροί Έλληνες θεατές είχαν την ευκαιρία να το διαπιστώσουν στη Θεσσαλονίκη την άνοιξη του 2008, όταν παίχτηκε η παράσταση στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Βραβείου Θεάτρου, ενός θεσμού που βραβεύει σημαντικούς καλλιτέχνες –καταξιωμένους και πρωτοεμφανιζόμενους– του θεάτρου. Το 2008 ήταν η σειρά του Βαρλικόφσκι να αποσπάσει το βραβείο Νέες Θεατρικές Πραγματικότητες – και έκτοτε ακολούθησε μια σειρά παραστάσεων στην Ελλάδα που του χάρισαν φανατικούς θαυμαστές.
Το καλοκαίρι του 2008, το αθηναϊκό κοινό έβλεπε για πρώτη φορά παράστασή του, το "Κρουμ". Επρόκειτο για μια παραβολή του Ασώτου Υιού από τον Ισραηλινό Χανόχ Λεβίν, συγγραφέα στον οποίο ο Βαρλικόφσκι κατέφυγε ξανά στην παράσταση "We are leaving" (Φεστιβάλ Αθηνών, 2018). Δεν είναι τυχαίο που επιλέγει Ισραηλινούς συγγραφείς, καθώς τον απασχολεί έντονα η ιστορία του έθνους του, μέρος της οποίας είναι η τραγική εμπλοκή της στη ναζιστική επιχείρηση εκκαθάρισης των Εβραίων. Το 2003 είχε σκηνοθετήσει το "Ντιμπούκ", βασισμένο στο έργο του Σάλομ Άνσκι και σ’ ένα διήγημα της εβραϊκής καταγωγής Χάνα Κραλ, ενώ στην "(A)Pollonia" (Στέγη, 2011), ο Βαρλικόφσκι συνέδεσε το ζήτημα της αυτοθυσίας με το ολοκαύτωμα και με την ιστορία των Εβραίων της κατεχόμενης Πολωνίας.
Σε εκείνη την παράσταση, ο Βαρλικόφσκι προχώρησε σε μία μείξη κειμένων, που περιλάμβανε την ευριπίδεια "Άλκηστη", το μύθο της Ιφιγένειας και την αληθινή ιστορία μιας Πολωνής που εκτελέστηκε στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο εξαιτίας της προσπάθειάς της να σώσει είκοσι πέντε Πολωνοεβραίους. Πράγματι, οι διακειμενικές αναφορές είναι δομικό στοιχείο στις δουλειές του, μαζί με την εμπλοκή έντονων σκηνικών εικόνων και στοιχείων της ποπ κουλτούρας. Το διαπιστώσαμε και στις "Phaedra(s)" (Στέγη, 2016), έναν σκηνικό στοχασμό για τον έρωτα που βασίστηκε σε έργα του Ευριπίδη, της Κέιν, του νομπελίστα Τζ. Μ. Κούτσι και του Ουασντί Μουαουάντ. Η Ιζαμπέλ Ιπέρ, πρωταγωνίστρια της παράστασης, είχε ήδη συνεργαστεί με τον Βαρλικόφσκι στην παράσταση "Ένα λεωφορείο", βασισμένη στο "Λεωφορείο ο Πόθος" του Ουίλιαμς (Φεστιβάλ Αθηνών, 2010), που εμπλουτίστηκε με αποσπάσματα από την αλληλογραφία του Φλομπέρ και την "Κυρία με τις Καμέλιες", αλλά και το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο και το πλατωνικό Συμπόσιο. Η παράσταση εστίαζε στην τρέλα της Μπλανς και δίχασε τους θεατές, κάποιοι από τους οποίους τη βρήκαν "εξαιρετικά ενδιαφέρουσα" και άλλοι τη χαρακτήρισαν "ναρκισσιστική άσκηση ύφους".
Με την τελευταία του δουλειά, "Οδύσσεια. Μια ιστορία για το Χόλλυγουντ", ο Βαρλικόφσκι βάζει σε σκηνικό διάλογο δύο επικές συγκρούσεις της ανθρωπότητας: την πολιορκία της Τροίας και τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, και πάλι μέσα από τη διακειμενικότητα. Η τετράωρη παράσταση αφηγείται την ιστορία μιας Εβραίας που διακινδύνευσε τη ζωή της για να σώσει εκείνη του άντρα της, και θα μας ταξιδέψει από την ομηρική "Οδύσσεια" στα έργα της Κραλ "Chasing the King of Hearts" και "Story for Hollywood". Σε συνεχή διάλογο με τον αρχαίο μύθο, ο Βαρλικόφσκι θέτει μια σειρά από ερωτήματα για τα δικά μας σημεία αναφοράς σε έναν κόσμο όπου οι θεοί έχουν πεθάνει και οι ιστορίες μας φαντάζουν ασήμαντες (Πειραιώς 260, 17-19/9).
Με τα λόγια του Βαρλικόφσκι
"Το θέατρο είναι μια τελετουργία: αν δεν διατηρήσουμε ζωντανό το θέατρο, τότε τι θ’ απομείνει στον κόσμο;"
"Όποτε οι κοινωνικές συνθήκες είναι χάλια, το θέατρο κάνει θαύματα".
"Τις περισσότερες φορές στρέφομαι προς την πεζογραφία για καθοδήγηση. Βρίσκω ότι τα περισσότερα θεατρικά κείμενα δεν έχουν κανένα ενδιαφέρον. Είναι επηρεασμένα από θεατρικές συμβάσεις κι από τη θεατρική παράδοση ή από την εικόνα που έχουν οι συγγραφείς για το τι είναι θέατρο".
"Ο μύθος επιχειρεί να εξηγήσει ό,τι δεν δύναται να εξηγηθεί. Επειδή είναι ριζωμένος στην αλήθεια, θα πρέπει να περατωθεί στο ανεξήγητο. Πιστεύω ότι με τα ίδια λόγια θα πρέπει να περιγράψουμε το θέατρο".
Περισσότερες πληροφορίες
Οδύσσεια. Μια ιστορία για το Χόλιγουντ
Η «Οδύσσεια» μιας Εβραίας κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο καταγράφεται στο υπαρξιακό διακειμενικό έργο που αντλεί από τον Όμηρο και έργα της Χάνα Κραλ.
